Czy ZUS może zobowiązać do zwrotu części świadczenia, które zostało przyznane w wyniku wyroku sądu

W sprawie, którą rozstrzygał SN, ZUS w pierwszej kolejności zrealizował wyrok przyznający skarżącemu rentę, tak samo jak w rozpatrywanym stanie faktycznym. Sąd uznał, że ZUS nie mógł nie rozliczyć świadczeń wypłaconych skarżącemu z przychodami osiąganymi za okres, za jaki świadczenia zostały przyznane. Warunkiem zwrotu świadczenia z tytułu rozliczenia renty z przychodami ze stosunku pracy nie jest wiedza ubezpieczonego, że nie przysługują mu należności w wyliczonej przez ZUS wysokości, a tylko pouczenie o braku prawa do pobierania świadczenia w związku z osiąganiem przychodu. Świadczenia wypłacone odwołującemu są więc uznane za nienależne na podstawie art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: u.e.r.f.u.s.). Sąd uznał pouczenie o możliwości zawieszenia i zmniejszenia świadczenia dołączone do decyzji o przyznaniu świadczeń za jasne, klarowne. Nie powinno więc stwarzać trudności interpretacyjnych. Zdaniem sądu okoliczność, że renta z tytułu niezdolności do pracy została przyznana wnioskodawcy na mocy wyroku sądowego, nie ma istotnego znaczenia.

Zmniejszanie i zawieszanie

Zasady zmniejszania i zawieszania świadczeń emerytalno-rentowych określone zostały w u.e.r.f.u.s. Zgodnie z jej art. 104 ust. 7 prawo do m.in. renty z tytułu niezdolności do pracy ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Natomiast w myśl art. 104 ust. 8 u.e.r.f.u.s. w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130 proc. tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 u.e.r.f.u.s. osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. W myśl zaś art. 138 ust. 2 u.e.r.f.u.s. za takie świadczenia uważa się świadczenia:

• wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
• przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się również te wypłacone z przyczyn niezależnych od ZUS osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

Jak wynika zaś z art. 138 ust. 5 u.e.r.f.u.s. nienależnie pobrane świadczenia w związku z osiągnięciem za wysokich przychodów podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła ZUS o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach – za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. ©℗