Umowa cywilnoprawna z pracownikiem na urlopie rodzicielskim nie jest oskładkowana jak etat

Nasza pracownica przebywa na urlopie rodzicielskim. Chcielibyśmy powierzyć jej wykonywanie umowy o dzieło w tym czasie. Czy oznacza to, że będziemy musieli zapłacić składki od jej wynagrodzenia z etatu?

Status ubezpieczeniowy osoby pobierającej zasiłek macierzyński, a więc m.in. przebywającej na urlopie rodzicielskim, określa art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z nim obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego jest tytułem do ubezpieczenia społecznego, a podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe stanowi kwota zasiłku.

Ustawa systemowa przewiduje reguły na wypadek zbiegu tego tytułu z innymi. Zgodnie z art. 9 ust. 1d osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę i pobierające zasiłek macierzyński podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów. W przypadku pracowników, którzy korzystają np. z urlopu macierzyńskiego, chodzi tu o sytuację, gdy pracownik podjął pracę u innego pracodawcy. Kolejna reguła została zawarta w art. 9 ust. 1c ustawy systemowej, np. zleceniobiorcy spełniający jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu pobierania zasiłku. Mogą oni jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęci ubezpieczeniami emerytalno -rentowymi także ze zlecenia.

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego

Udzielając odpowiedzi na zadane wyżej pytanie, konieczne jest zwrócenie uwagi także na art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Zgodnie z nim za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W opisywanym przypadku osoba korzystająca z urlopu rodzicielskiego nie traci statusu pracownika, co mogłoby prowadzić do wniosku, że ma do niej zastosowanie wspomniana zasada z art. 8 ust. 2a, a więc wynagrodzenie z umowy o dzieło powinno być oskładkowane jak umowa o pracę. Jednak w tym przypadku kluczowe znaczenie ma to, że w momencie rozpoczęcia korzystania z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (a dokładniej – rozpoczęcia pobierania zasiłku macierzyńskiego) dochodzi do zmiany tytułu ubezpieczeniowego.

Tak przyjął ZUS, rozpatrując podobną do opisywanej sprawę, w wyniku czego wydał interpretację z 11 czerwca 2014 r., znak WPI/200000/43/655/2014. ZUS uznał w niej, że jeżeli pracodawca zawrze umowę o dzieło z własnym pracownikiem przebywającym na urlopie macierzyńskim, to z tytułu wykonywania umowy o dzieło nie powstanie obowiązek ubezpieczeń społecznych. Stwierdził, że art. 8 ust. 2a ustawy systemowej nie ma zastosowania do osób przebywających na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub bezpłatnym. Osoba taka będzie podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu na podstawie wspomnianego wyżej art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej.

Wykonywanie umowy o dzieło nie jest tytułem ubezpieczeniowym (konieczne jest tylko zgłoszenie takiej umowy do ZUS), taka osoba nie będzie więc podlegać także ubezpieczeniu zdrowotnemu. Inaczej byłoby, gdyby zawarła ona z pracodawcą umowę zlecenia. W takim przypadku również nie miałby zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Umowa zlecenia byłaby więc odrębnym tytułem ubezpieczeniowym od pobierania zasiłku macierzyńskiego. Taka osoba może, ale nie musi, podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Ubezpieczenie zdrowotne będzie obowiązkowe.

Bezpłatny…

Podobną wykładnię ZUS zastosował także w odniesieniu do osób, które przebywają na urlopie bezpłatnym. Osoba przebywająca na takim urlopie w ogóle nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. Pracownik może jednak w tym czasie zawrzeć umowę cywilnoprawną z pracodawcą, który udzielił mu urlopu bezpłatnego. W tym przypadku również może pojawić się wątpliwość, czy do takiej osoby zastosowanie ma art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. ZUS w interpretacji indywidualnej z 29 września 2015 r. (znak WPI/200000/43/1092/2015) uznał, że zatrudnienie przez pracodawcę na podstawie umowy zlecenia pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym skutkuje brakiem możliwości zastosowania art. 8 ust. 2a, ponieważ nie ma on statusu „własnego pracownika”. W rezultacie osoby takie z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia podlegają ubezpieczeniom społecznym na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców. Oznacza to, że taka osoba podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla wskazanych osób dobrowolne.

Podobnie jak w przypadku osób pobierających zasiłek macierzyński, także w przypadku osób przebywających na urlopie bezpłatnym zawarcie umowy o dzieło nie będzie miało żadnych skutków składkowych.

…i wychowawczy

Pracodawca nie zapłaci składek pracowniczych także za osobę, której udzielił urlopu wychowawczego, a którą chce zatrudnić na umowę cywilnoprawną. W tym przypadku również nie będzie miał zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Przypomnijmy, że zgodnie z cytowanym wyżej art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych. Składki za taką osobę, podobnie jak za osobę pobierającą zasiłek opiekuńczy, finansuje budżet państwa. W przeciwieństwie jednak do pobierania zasiłku macierzyńskiego przebywanie na urlopie wychowawczym przestaje być tytułem ubezpieczeniowym, gdy osoba ta ma inny tytuł ubezpieczeniowy. Ma to jednak skutek jedynie w sferze ubezpieczeń społecznych, nie będzie zaś miało wpływu na sferę prawa pracy – dana osoba nadal przebywa na urlopie wychowawczym.

Jeśli zatem pracownik przebywający na urlopie wychowawczym zawrze umowę zlecenia z własnym pracodawcą, to pracodawca będzie musiał potraktować go jak każdego innego zleceniobiorcę, a więc zgłosić do ubezpieczenia emerytalno-rentowego oraz wypadkowego. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Nie będzie musiał takiego pracownika-zleceniobiorcy zgłaszać do tych ubezpieczeń, jeśli osoba ta będzie podlegała ubezpieczeniom z innego tytułu – zgodnie z regułami dotyczącymi zbiegu tytułów zawartymi w art. 9 ustawy systemowej.

Jak już wspomniano, wykonywanie umowy o dzieło nie jest tytułem ubezpieczeniowym, więc zawarcie takiej umowy z osobą przebywającą na urlopie wychowawczym nie będzie miało skutków składkowych. ©℗