ZUS może przenieść odpowiedzialność za zaległości składkowe spółki przed umorzeniem egzekucji

Otrzymałem informację od komornika, że w ciągu dwóch miesięcy umorzy z powodu bezskuteczności egzekucję wobec spółki jawnej, której jestem byłym wspólnikiem. Egzekucja jest z wniosku ZUS. Organ rentowy jednak już wszczął postępowanie w sprawie wydania decyzji przenoszącej na mnie odpowiedzialność za zaległości składkowe. Czy to możliwe, skoro komornik jeszcze nie wydał postanowienia o umorzeniu egzekucji wobec spółki?

W kontekście opisanej sytuacji konieczne będzie odniesienie się do art. 115 ordynacji podatkowej. Wynika z niego, że wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki, co ma zastosowanie także do zaległości składkowych. Dotyczy to zaległości z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy dana osoba była wspólnikiem.

W ocenie tego rodzaju sytuacji istotne znaczenie ma orzecznictwo sądowe. W wyroku NSA z 1 marca 2023 r., sygn. akt I FSK 375/20, m.in. podano, że wspólnik spółki jawnej może odpowiadać za zobowiązania spółki dopiero w przypadku przeniesienia na niego odpowiedzialności za zobowiązania spółki w trybie art. 115 ordynacji – w postępowaniu dotyczącym przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki stroną jest były wspólnik i w tym postępowaniu może on podnosić odpowiednie zarzuty. Jednocześnie w postępowaniu wobec spółki były wspólnik jest już pozbawiony przymiotu strony, choć w przyszłości może ponosić odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki (były wspólnik może jedynie wykazać się posiadaniem interesu faktycznego, a nie prawnego). W takiej sytuacji rozstrzygnięcia organu podatkowego wydane względem spółki oddziałują na prawa i obowiązki osoby trzeciej w sposób pośredni.

Natomiast w wyroku WSA w Gliwicach z 11 marca 2021 r. (sygn. akt I SA/Gl 1332/20) m.in. podkreślono, że w przypadku odpowiedzialności podatkowej na podstawie art. 115 ordynacji przesłanką orzeczenia o odpowiedzialności wspólnika spółki jako osoby trzeciej nie jest uprzednia bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku „dłużnika głównego” (podatnika, a więc także płatnika składek). Z woli ustawodawcy – wyrażonej w art. 108 par. 4 ordynacji – bezskuteczność egzekucji prowadzonej wobec tego podmiotu jest natomiast niezbędnym warunkiem wszczęcia postępowania egzekucyjnego wobec osoby trzeciej, posiłkowo odpowiedzialnej za cudze zobowiązanie podatkowe (składkowe).

Zatem także w opisywanej sytuacji ZUS może prowadzić postępowanie, którego celem jest stwierdzenie odpowiedzialności byłego wspólnika spółki jawnej nawet przed formalnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego wobec spółki. Jednak ewentualne wszczęcie egzekucji wobec takiego wspólnika będzie możliwe dopiero po umorzeniu egzekucji wobec spółki. Zatem w podanym stanie faktycznym działanie ZUS jest jak najbardziej legalne. ©℗