Ostatnie lata pracy przed emeryturą to zazwyczaj czas, w którym trudniej jest znaleźć nową pracę. Na szczęście osoby w wieku przedemerytalnym są prawnie chronione przed zwolnieniem. Niektórzy chcą jednak w tym czasie pracować mniej. Czy możliwe jest zmniejszenie etatu w wieku przedemerytalnym?
Kodeks pracy a ochrona przedemerytalna
Zasady ochrony przedemerytalnej wynikają z Kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Prawo to obowiązuje jednak tylko wówczas, kiedy okres zatrudnienia umożliwi temu pracownikowi uzyskanie prawa do emerytury wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że wiek emerytalny w Polsce wynosi w przypadku kobiet 60 lat, natomiast w przypadku mężczyzn 65 lat. Od tej reguły istnieją wyjątki - dla pewnych branż wiek ten jest niższy. Dotyczy to np. osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pracownik, którego dotyczy obniżony wiek emerytalny, podlega również ochronie przedemerytalnej na takich samych zasadach jak osoby, które obowiązuje powszechny wiek przejścia na emeryturę.
Kiedy nie obowiązuje ochrona przedemerytalna?
Pracodawca ma jednak prawo wypowiedzieć umowę o pracę osobie, która nie znajduje się jeszcze w okresie ochronnym w momencie wręczania wypowiedzenia, a znajdzie się w nim dopiero w trakcie trwania okresu wypowiedzenia. Przepisy ochrony przedemerytalnej nie odnoszą się również do sytuacji, w których umowa o pracę zostaje rozwiązana zgodnie z upływem okresu, na jaki została zawarta (w przypadku umowy o pracę na czas określony) lub za porozumieniem stron.
Ponadto ochrona przedemerytalna nie dotyczy osób, które uzyskały prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę lub prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Istnieją jeszcze dwie sytuacje, w których przestają obowiązywać przepisy dotyczące ochrony pracowników w okresie emerytalnym. Mowa tu o ogłoszeniu upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Zmniejszenie etatu w wieku przedemerytalnym. Wypowiedzenie zmieniające
Wspomniane na początku zasady ochrony przedemerytalnej dotyczą także tzw. wypowiedzenia zmieniającego, które polega na równoczesnym wypowiedzeniu pracownikowi dotychczasowych warunków pracy i płacy wynikających z umowy o pracę oraz zaproponowaniu mu nowych warunków. Tego rodzaju wypowiedzenia nie można wręczyć pracownikowi objętemu ochroną przedemerytalną.
Od tej zasady istnieją jednak pewne wyjątki. Mają one miejsce, kiedy:
- w zakładzie pracy wprowadzono nowe zasady wynagradzania, które dotyczą wszystkich pracowników lub całej grupy, do której przynależy pracownik znajdujący się w okresie ochronnym;
- na podstawie orzeczenia lekarskiego stwierdzono utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy;
- pracownik – nie ze swojej winy – utracił uprawnienia konieczne do wykonywania pracy.
Ponadto pracodawca może wręczyć pracownikowi znajdującemu się w okresie ochronnym wypowiedzenie zmieniające także w wyjątkowych sytuacjach takich jak np. zwolnienia grupowe lub indywidualne, ale dokonywane z przyczyn niedotyczących pracowników. Wówczas jednak – w przypadku kiedy wypowiedzenie to powoduje obniżenie wynagrodzenia – pracownikowi takiemu przysługuje tzw. dodatek wyrównawczy. Oblicza się go zgodnie z zasadami wynikającymi z Kodeksu pracy. Dodatek ten przysługuje pracownikowi do końca okresu, w którym korzystałby z ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę.
Na podstawie wypowiedzenia zmieniającego może nastąpić zmniejszenie etatu w wieku przedemerytalnym.
Zmniejszenie etatu w wieku przedemerytalnym na prośbę pracownika
Zmniejszenie etatu w wieku przedemerytalnym jest możliwe z inicjatywy pracodawcy w wyniku wypowiedzenia zmieniającego w sytuacjach, o których mowa wyżej. Ponadto sam pracownik w okresie ochronnym może również zwrócić się do pracodawcy o zmniejszenie etatu. Jeżeli ten wyrazi na to zgodę, zmiana taka może bez przeszkód wejść w życie. Jeśli zmiana taka nastąpi z inicjatywy i na prośbę pracownika, nie stanowi naruszenia ochrony przedemerytalnej.
Ponadto zmniejszenie etatu w wieku przedemerytalnym nastąpić może w wyniku wygaśnięcie poprzedniej umowy o pracę na czas określony i podpisania nowej. W takiej sytuacji pracodawca może ponownie zatrudnić pracownika i wówczas – jeżeli takie będą ich wspólne ustalenia – może zmniejszyć mu wymiar etatu.