Do 29 lutego trzeba zawiadomić ZUS o przychodach emerytów i rencistów

Na podstawie zaświadczenia zakład zweryfikuje, czy wysokość świadczenia powinna ulec obniżeniu lub zostać wstrzymana. Takie informacje muszą składać płatnicy zatrudniający osoby, które nie ukończyły 60/65 lat.

Pracodawcy, którzy zatrudniają na umowę zlecenia lub umowę o pracę osoby pobierające emeryturę lub rentę, mają obowiązek zawiadomić ZUS w terminie do końca lutego o wysokości uzyskanych przez nie zarobków w poprzednim roku. Dochody osiągnięte w 2023 r. trzeba więc wykazać do 29 lutego 2024 r.

Prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103‒104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429; dalej: ustawa emerytalna) oraz w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (Dz.U. nr 58, poz. 290; ost.zm. Dz.U. z 1998 r. nr 162, poz. 1118).

Tym rygorom podlegają emerytury pobierane przez osoby, które nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego (kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat), emerytury pomostowe, a także renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym w związku z wypadkiem przy pracy, renty rodzinne.

Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (w tym z działalności wykonywanej za granicą) oraz z tytułu służby mundurowej (policja, straż pożarna).

Z kolei za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności.

Działalnością zarobkową podlegającą obowiązkowi ubezpieczeń społecznych jest np.:

• praca wykonywana w ramach stosunku pracy;
• praca nakładcza;
• praca wykonywana na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpraca przy wykonywaniu danej umowy, a także umowy o dzieło, zawartych z własnym pracodawcą, lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy;
• prowadzenie pozarolniczej działalności oraz współpraca przy jej wykonywaniu;
• praca wykonywana w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych;
• odpłatne świadczenie pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• pobieranie stypendium sportowego;
• sprawowanie mandatu posła oraz posła do Parlamentu Europejskiego, a także senatora;
• odpłatne pełnienie funkcji w radach nadzorczych w podmiotach, w których taki organ występuje.

Za przychód uwzględniany przy ustalaniu ewentualnego zmniejszenia lub zawieszenia wypłaty świadczenia uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów kodeksu pracy, a także kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

ZUS zawiesi lub zmniejszy świadczenie emerytalne lub rentowe także wtedy, gdy osoba:

• osiąga przychód z dodatkowej pracy i jest wyłączona z obowiązku ubezpieczeń społecznych, ponieważ pobiera emeryturę lub rentę;
• wykonuje dodatkową pracę, od której nie trzeba opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, bo opłaca już składki na te ubezpieczenia z innego tytułu. [przykład]
• przykład

Przy ustalaniu wysokości dopuszczalnego przychodu, od którego zależy ograniczenie lub wstrzymanie wypłaty świadczenia, uwzględnia się przychód osiągany z danego źródła, w wysokości stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Nie będą brane pod uwagę przychody:

• zwolnione ze składek na ZUS, tj. wymienione w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (np. nagrody jubileuszowe, należności za czas podróży służbowych, świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, odprawy, wartość świadczeń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy);
• wypłacone z tytułu pracy, służby, wykonywanej przed miesiącem, od którego ustalono prawo do emerytury bądź renty;
• uzyskane z innego tytułu niż zatrudnienie, służba lub inna praca zarobkowa albo pozarolnicza działalność, np. przychody z praw majątkowych, umów o dzieło (z wyjątkiem wykonywanych na rzecz pracodawcy), z najmu.

Przy ustalaniu, czy przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń, obowiązuje zasada, zgodnie z którą przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Wynagrodzenie za grudzień 2023 r. wypłacone w styczniu 2024 r. nie podlega np. uwzględnieniu w przychodach z 2023 r.

Kwoty graniczne

W razie osiągnięcia w 2023 r. przychodu w kwocie nieprzekraczającej sumy kwot przychodu odpowiadających 70 proc. przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w danym roku, tj. 57 923,30 zł, emerytura lub renta nie ulegną ani zmniejszeniu, ani zawieszeniu. Natomiast prawo do emerytury lub renty ulegnie zawieszeniu w razie osiągnięcia przychodu w kwocie wyższej niż suma kwot przychodu odpowiadających 130 proc. przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w danym roku, tj. w 2023 r. – 107 571,40 zł.

Z kolei w razie uzyskania przychodu w kwocie przekraczającej 57 923,30 zł, ale nie wyższej niż 107 571,40 zł, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia przychodu, tj. kwotę stanowiącą różnicę między osiągniętym przychodem a niższym progiem zarobkowym. Zmniejszenie świadczenia nie może jednak przekraczać tzw. maksymalnej kwoty zmniejszenia ustalonej dla emerytury lub renty w danym okresie.

Obowiązki informacyjne

Emeryt lub rencista jest zobowiązany zawiadomić organ rentowy o podjęciu działalności zarobkowej i o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu, a po upływie roku kalendarzowego ‒ o wysokości tego przychodu uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (art. 127 ustawy emerytalnej). Te same obowiązki spoczywają odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę – na właściwej komórce kadrowej. Zwolnieni z tego obowiązku są jedynie emeryci, którzy przed podjęciem takiej działalności osiągnęli powszechny wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), a także inwalidzi wojenni i wojskowi. Ta grupa może bowiem dorabiać bez ograniczeń. Płatnicy, którzy zatrudniają takie osoby, są również zwolnieni z obowiązku informacyjnego.

Zaświadczenie o rocznym dochodzie pomoże organowi rentowemu rozliczyć i ustalić prawidłowość pobieranego w danym roku świadczenia. Jeśli bowiem przychód przewyższył dopuszczalne kwoty, to o zmniejszeniu lub zawieszeniu świadczenia zdecyduje wartość przekroczenia.

Nie ma sformalizowanego druku

Zaświadczenie o rocznym przychodzie nie jest sformalizowanym drukiem. Płatnik składek sporządza je we własnym zakresie, uwzględniając dane identyfikacyjne oraz dane osoby ubezpieczonej, w tym numer emerytury lub renty (jeśli jest znany). [wzór]

wzór

Przychody powinny być ujęte w łącznej, rocznej wysokości oraz w rozbiciu na poszczególne miesiące roku kalendarzowego. Chodzi o przychody faktycznie uzyskane w okresie od stycznia do grudnia 2023 r. ZUS na tej podstawie wybierze korzystniejszy dla świadczeniobiorcy wariant rozliczenia przychodu (miesięcznie lub rocznie) i ustali, czy doszło do przekroczeń, a jeśli tak, to czy i w jakiej wysokości trzeba będzie zwrócić świadczenie.

Już w składanym wniosku o emeryturę lub rentę osoba zamierzająca dorabiać zaznacza, czy przewidywane dochody nie przekroczą ustawowych limitów. Natomiast jeśli emeryt lub rencista później podejmie działalność zarobkową, niezwłocznie zawiadamia ZUS o tym oraz o wysokości przychodu. Do tego celu może posłużyć formularz ZUS EROP. ©℗