Świadczenie przedemerytalne to wsparcie dla osób, które mają długoletni staż pracy, a utraciły możliwość zarobkowania. Należą do nich między innymi pracownicy, z którymi rozwiązano umowę o pracę czy osoby prowadzące działalność gospodarczą po ogłoszeniu upadłości. Poniżej przybliżamy szczegóły dotyczące zasad przyznawania świadczenia przedemerytalnego.

rozwiń ›

Komu przysługuje świadczenie przedemerytalne?

Jak wyjaśnia radca prawny dr Iwona Gęsicka, świadczenie przedemerytalne przysługuje osobom pozbawionym zatrudnienia na kilka lat przed emeryturą, które nie mogą podjąć zatrudnienia.

Świadczenie przedemerytalne przysługuje w szczególności pracownikom zwolnionym z pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy. Może je uzyskać także osoba, która prowadziła działalność gospodarczą i ogłosiła upadłość, osoba której ustało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub prawo do świadczeń związanych z opieką nad inną osobą.

- Warunkiem niezbędnym do przyznania tego świadczenia jest uprzednie zarejestrowanie się w Urzędzie Pracy i odbycie tzw. formalnego okresu bezrobocia, potwierdzone zaświadczeniem właściwego Urzędu Pracy - podkreśla dr Iwona Gęsicka.

Jakie zmiany zostają w tym roku wdrożone, jeśli chodzi o przepisy dot. świadczenia przedemerytalnego? Co nowego pojawiło się w tej kwestii?

Od 1 stycznia 2024 r. na podstawie przepisów ustawy o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429) wprowadzono nowe świadczenie dla osób niepełnosprawnych mających potrzebę wsparcia, tj. świadczenie wspierające. - W konsekwencji dokonano zmian w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1999), rozszerzając grono uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego - wyjaśnia mecenas.

Od 1 stycznia 2024 r. prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 60 dni od dnia ustania:

  • prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
  • prawa do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz.U. z 2020 r. poz. 1297), pobieranych nieprzerwanie przez okres co najmniej 365 dni,

jeżeli utrata prawa do nich była spowodowana:

  • śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana,

albo

  • przyznaniem osobie, nad którą opieka była sprawowana, prawa do świadczenia wspierającego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym

i do dnia, w którym ustało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Jakie warunki trzeba spełnić, by otrzymać świadczenie przedemerytalne? Jakie są warunki wspólne, a jakie warunki indywidualne odnoszące się do tego świadczenia?

Świadczenie przedemerytalne przysługuje osobom, gdy spełnią one wymagane przesłanki tzw. wspólne dla wszystkich grup uprawnionych.

Świadczenie przysługuje po upływie co najmniej 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli osoba spełnia łącznie następujące warunki:

  • jest wciąż zarejestrowana jako osoba bezrobotna,
  • w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych,
  • złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez PUP dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Z kolei w ten sposób kształtują się warunki indywidualne dla określonych grup osób:

Pracownicy, z którymi rozwiązano umowę o pracę

Pracownik może nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli do rozwiązania stosunku pracy doszło z powodu:

  • likwidacji pracodawcy lub jego niewypłacalności, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy,

lub

  • likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych.

Pracownik może także nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeśli:

  • stosunek pracy wygasł z powodu śmierci pracodawcy lub w wyniku przejścia zakładu pracy albo jego części na innego pracodawcę, który nie zaproponował nowych warunków pracy i płacy,

albo

  • rozwiązał stosunek pracy z uwagi na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków przez pracodawcę (art. 55 k.p.).

Od przyczyny zakończenia stosunku pracy zostały uzależnione pozostałe kryteria, które są wymagane do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Przy likwidacji pracodawcy lub jego niewypłacalności świadczenie jest należne, jeśli dana

osoba do dnia:

  • rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat kobieta oraz 61 lat mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,

lub

  • 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy z pracodawcą, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.

Jeśli do rozwiązania stosunku pracy dochodzi z przyczyn dotyczących zakładu pracy, to świadczenie przysługuje, jeżeli do dnia rozwiązania tego stosunku, w którym dana osoba była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy:

  • ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) oraz posiada okres uprawniający do emerytury, tj. co najmniej 30 lat (kobieta) i 35 lat (mężczyzna),

lub

  • posiada okres uprawniający do emerytury, tj. co najmniej 35 lat (kobieta) i 40 lat (mężczyzna).

Osoby prowadzące działalność gospodarczą po ogłoszeniu upadłości

Ze świadczenia przedemerytalnego może skorzystać również osoba, która do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność gospodarczą i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości:

  • ukończyła co najmniej 56 lat (kobieta) i 61 lat (mężczyzna),

oraz

  • posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Renciści po utracie prawa do renty

Świadczenie przedemerytalne przysługuje byłym rencistom, przy czym muszą oni zarejestrować się we właściwym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty:

  • ukończyć co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna),

oraz

  • osiągnąć okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Opiekunowie osób niepełnosprawnych

Z prawa do świadczenia przedemerytalnego może skorzystać osoba, która zarejestrowała się we właściwym urzędzie pracy w ciągu 60 dni od dnia ustania prawa do:

  • świadczenia pielęgnacyjnego,
  • specjalnego zasiłku opiekuńczego,
  • zasiłku dla opiekuna,

pobieranych nieprzerwanie przez okres co najmniej 365 dni, jeżeli utrata prawa do nich była spowodowana śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana i do dnia, w którym ustało prawo do świadczeń opiekuńczych, osoba taka ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat(mężczyzna) i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Co trzeba zrobić, by otrzymać świadczenie przedemerytalne? Jak wygląda procedura ustalania prawa do tego świadczenia?

W celu otrzymania świadczenia przedemerytalnego należy w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez PUP dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych złożyć wniosek o świadczenie przedemerytalne. W uzasadnionych przypadkach, kiedy osoba uprawniona nie miała możliwości złożenia wniosku ZUS może przywrócić termin złożenia wniosku o świadczenie przedemerytalne.

- Wniosek można pobrać ze strony internetowej ZUS, wydrukować, wypełnić i złożyć osobiście w jednostce ZUS lub złożyć go elektronicznie po zalogowaniu się do Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE). W przypadku trudności w wypełnieniu wniosku lub jego wydruku możliwe jest zgłoszenie treści wniosku ustnie do protokołu w jednostce ZUS. Wniosek może również zostać złożony przez pełnomocnika. Wniosek można także wysłać pocztą listem poleconym. W takim wypadku datą złożenia wniosku będzie data nadania przesyłki. Wniosek składa się do jednostki ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania - tłumaczy doktor Iwona Gęsicka.

Do wniosku należy dołączyć dowody uzasadniające prawo do świadczenia przedemerytalnego, w tym decyzję o utracie prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub informację o upływie 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Do wniosku dołącza się również zaświadczenie właściwego organu potwierdzające nieprzerwane pobieranie przez okres co najmniej 365 dni świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub zasiłku dla opiekuna, utratę prawa do nich z powodu śmierci osoby, nad którą opieka była sprawowana albo przyznania osobie, nad którą opieka była sprawowana prawa do świadczenia wspierającego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, a także datę ustania tego prawa.

Co można zrobić, gdy świadczenie przedemerytalne nie zostało nam przyznane, mimo że na podstawie przesłanek wnioskujemy, że powinniśmy je otrzymać?

Od decyzji odmawiającej prawa do świadczenia przedemerytalnego można się odwołać do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Odwołanie składa się pisemnie lub ustnie do protokołu w jednostce ZUS lub pisemnie przesyła do ZUS listem poleconym w ciągu miesiąca od otrzymania decyzji odmownej - wymienia dr Iwona Gęsicka.

Jak dodaje rozmówczyni, jeśli wniosek o świadczenie przedemerytalne nie został rozpatrzony i ZUS nie wydał decyzji w ciągu 2 miesięcy od złożenia wniosku, osobie uprawnionej także przysługuje prawo wniesienia odwołania.

ZUS może samodzielnie uznać odwołanie za słuszne i zmienić decyzję na korzyść osoby uprawnionej. Jeżeli ZUS nie uwzględni odwołania, to przekazuje je w ciągu 30 dni od wniesienia odwołania wraz z własnym stanowiskiem do sądu. Po rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, w którym może zmienić decyzję i przyznać świadczenie lub oddalić odwołanie. Od niekorzystnego wyroku sądu I instancji osobie uprawnionej przysługuje prawo do złożenia apelacji.

Kiedy ustaje prawo do otrzymywania świadczenia?

Osoba uprawniona, co do zasady, może pobierać świadczenie przedemerytalne przez maksymalnie 5 lat. Wyjątkiem są osoby uprawnione będące przedsiębiorcami, które z uwagi na inne przesłanki dotyczące wieku będą uprawnieni do skorzystania z tego świadczenia przez maksymalnie 4 lata.

Prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje:

  • na wniosek osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne,
  • w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury,
  • z dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę,
  • z dniem nabycia prawa własności lub objęcia w posiadanie (samoistne lub zależne) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe,
  • wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.

Jaka jest kwota świadczenia przedemerytalnego i od czego wielkość tej kwoty zależy?

Świadczenie przedemerytalne finansowane jest z Funduszu Pracy. Kwota świadczenia przedemerytalnego od 1 marca 2023 r. do końca lutego 2024 r. wynosi 1600,70 zł miesięcznie tj. 1350,70 zł netto. - Osobie, która nabyła prawo do świadczenia po utracie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest ono przyznawane w kwocie ostatnio ustalonej wysokości renty, nie wyższej jednak niż ww. kwota ryczałtowa - tłumaczy dr Iwona Gęsicka.

- Świadczenie przedemerytalne jest nieco wyższe niż najniższa emerytura, która obecnie wynosi 1588,44 zł brutto oraz wyższe niż najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosząca 1191,33 zł brutto - wylicza radca prawny.

Co istotne, osoby posiadające prawo do świadczenia przedemerytalnego w przypadku podjęcia zatrudnienia nie tracą tego prawa, ale samo świadczenie jest okresowo zmniejszane lub zawieszone.

O ile może zostać zmniejszone świadczenie przedemerytalne z powodu osiągania przychodu?

Świadczenie przedemerytalne ulega zmniejszeniu, jeżeli kwota przychodu przekracza miesięcznie kwotę 25 proc. przeciętnego wynagrodzenia (1798,70 zł) w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie przekracza jednak kwoty 70 proc. tego wynagrodzenia (5036,50 zł).

- Jeżeli kwota przychodu przekracza dopuszczalną kwotę przychodu, świadczenie przedemerytalne ulega zmniejszeniu o kwotę tego przekroczenia. Jednak w przypadku, gdy w wyniku zmniejszenia kwota świadczenia przedemerytalnego byłaby niższa niż 800,35 zł, świadczenie przedemerytalne wynosi 800,35 zł. W przypadku, gdy kwota przychodu przekracza graniczną kwotę przychodu tj. 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, świadczenie przedemerytalne ulega zawieszeniu - wyjaśnia rozmówczyni Dziennika Gazety Prawnej.