Sąd najpierw wezwie do usunięcia braków w odwołaniu, a dopiero później je zwróci

Nasza spółka złożyła odwołanie od decyzji ZUS podpisane przez osobę, z którą łączy spółkę stosunek stałego zlecenia. Sąd uznał, że ta osoba nie może być pełnomocnikiem, bo przedmiot sprawy nie wchodzi w zakres zlecenia, i odrzucił odwołanie. Czy postąpił prawidłowo? Nie wzywał nas do usunięcia braków itp.

Z kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) wynika, że odwołanie od decyzji ZUS należy traktować jak pozew. Stosuje się do niego zatem przepisy o pozwie, w szczególności z tytułu VII, działu III, rozdziału 3 „Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych”. Przepisy te są skonstruowane w ten sposób, aby przede wszystkim umożliwić ubezpieczonym obronę swoich praw przed sądem ubezpieczeń społecznych. Będzie to dotyczyło wymagań dotyczących odwołania, w tym możliwości złożenia go przez pełnomocnika. Te same zasady stosuje się do płatników.

Minimalne wymogi

Wymogi, które powinno spełniać odwołanie, określono w art. 47710 k.p.c. Zgodnie z par. 1 powinno ono zawierać:

• oznaczenie zaskarżonej decyzji lub orzeczenia,
• zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie,
• podpis ubezpieczonego (płatnika) albo przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika ubezpieczonego (płatnika).

Jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu, który przekazuje do rozpoznania organowi rentowemu. Jak widać, wymogi te są minimalne.

Jednym z przejawów uprzywilejowania ubezpieczonego przez k.p.c, jest także sformułowanie art. 4779 par. 3 k.p.c., który przewiduje okoliczności, w których dojdzie do odrzucenia odwołania. Zgodnie z tym przepisem sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Tak więc nawet w tak oczywistej sprawie jak przekroczenie terminu sąd może wziąć pod uwagę inne okoliczności.

Ponadto na podstawie art. 4779 par. 31 k.p.c. sąd odrzuci odwołanie w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, a osoba zainteresowana nie wniosła sprzeciwu od tego orzeczenia do komisji lekarskiej ZUS i odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. W tym przypadku co prawda sąd nie ma wyboru i odwołanie odrzucić musi, ale nie stoi to na przeszkodzie, aby ponownie wystąpić do ZUS z wnioskiem o dane świadczenie i już w nowym postępowaniu zakwestionować orzeczenie lekarza orzecznika ZUS. W tym przypadku chodzi o to, aby sąd nie zastępował komisji ZUS, która w każdym przypadku, gdy odmowa świadczenia następuje np. z powodu braku stwierdzenia niezdolności do pracy, mogła się wypowiedzieć.

Trzeba również zwrócić uwagę na przepis ogólny, zawarty w art. 199 par. 1 k.p.c. Zgodnie z nim sąd odrzuci pozew:

• jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;
• jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;
• jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy, albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie.

Jeśli zaś chodzi o możliwość pełnienia funkcji pełnomocnika, to należy zwrócić uwagę na art. 87 par. 1 k.p.c. Zgodnie z nim pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, w sprawach własności intelektualnej także rzecznik patentowy, a w sprawach restrukturyzacji i upadłości także osoba mająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Odrzucenie tylko w określonych przypadkach

Powstaje zatem pytanie, jakie czynności może podjąć sąd, jeśli trafi do niego odwołanie podpisane przez pełnomocnika, który zdaniem sądu nie może być pełnomocnikiem, albo nie przedłożono prawidłowego pełnomocnictwa. W opisywanym przypadku sąd zakwestionował możliwość reprezentowania strony przez osobę, która zdaniem płatnika mogła być pełnomocnikiem jako osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia.

Na to pytanie odpowiadał Sąd Najwyższy w wyroku z 5 września 2023 r., sygn. akt II USKP 75/22. Rozpatrywał sprawę płatnika, którego odwołanie zostało odrzucone na podstawie art. 199 par. 1 k.p.c. Sądy I i II instancji uznały, że z żadnego z przedłożonych do akt sprawy dokumentów nie wynikało, żeby osoba, która podpisała odwołanie, była do tego upoważniona. SN takie postępowanie uznał za nieprawidłowe. Wyjaśnił, że odrzucenie odwołania od decyzji ZUS jest możliwe tylko ze względu na określone w ustawie negatywne przesłanki postępowania cywilnego, a katalog przyczyn odrzucenia odwołania (pozwu) jest zamknięty. SN podkreślił, że w procedurze cywilnej nie odrzuca się odwołania (pozwu), gdy zostało wniesione przez osobę, która nie jest pełnomocnikiem lub nie może być pełnomocnikiem, lecz w takim przypadku wzywa się stronę do potwierdzenia odwołania. Sąd, który otrzymał takie odwołanie, powinien wezwać stronę do uzupełnienia odwołania, ponieważ odmowa prawa do sądu jest wyjątkiem. Zdaniem SN dopóki nie są usunięte przeszkody formalne odwołania, dopóty nie można prowadzić postępowania, tj. np. doręczać pozwu. Dopiero nieusunięcie przeszkody formalnej wymaga zwrotu (a nie odrzucenia) odwołania, który nie wywołuje skutków procesowych ani materialnych.

Dlatego także w opisanej w pytaniu sytuacji postępowanie sądu należy uznać za nieprawidłowe, a płatnik powinien złożyć zażalenie na postanowienie o odrzuceniu odwołania. ©℗