Dodatki w postaci ryczałtów i ekwiwalentów to wsparcie dla emerytów i rencistów. Istnieją różnorodne formy pomocy finansowej, od ryczałtów energetycznych, poprzez ekwiwalenty z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, aż po świadczenia dla byłych pracowników kolejowych. Komu dokładnie przysługują te świadczenia i co należy zrobić, aby je otrzymać?

rozwiń ›

Dodatki do emerytury lub renty. Ryczałt lub ekwiwalent

Część emerytów i rencistów może skorzystać z dodatków do emerytury lub renty w postaci ryczałtu lub ekwiwalentu. Wyróżnić można tutaj takie świadczenia, jak:

  • ryczałt energetyczny
  • ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla
  • ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych
  • ekwiwalent pieniężny dla byłych pracowników kolejowych.

Dla kogo przeznaczone są te świadczenia? I jakie warunki trzeba spełnić?

Komu przysługuje ryczałt energetyczny?

Ryczałt energetyczny jest dodatkiem pieniężnym do emerytury lub renty. Pozwala on obniżyć koszty związane z opłatami za energię elektryczną, cieplną i gazową. Ryczałt energetyczny przysługuje:

  • kombatantom oraz innym osobom uprawnionym
  • żołnierzom zastępczej służby wojskowej, którzy byli przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz zakładach pozyskiwania rud uranowych i batalionach budowlanych
  • wdowom i wdowcom - emerytom i rencistom pozostałym po kombatantach oraz innych osobach uprawnionych
  • wdowom po żołnierzach przymusowo zatrudnianych, która pobierają emeryturę lub rentę.

Ryczałt energetyczny. Jakie dokumenty trzeba złożyć?

Aby otrzymać ryczałt energetyczny, trzeba złożyć wniosek ZUS-ERK do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i dołączyć do niego:

  • stwierdza okresy działalności kombatanckiej lub represji w przypadku kombatantów i osób represjonowanych,
  • potwierdza uprawnienia jako członka rodziny po kombatancie w przypadku wdów lub wdowców,
  • w przypadku żołnierzy przymusowo zatrudnionych: zaświadczenie Wojskowej Komendy Uzupełnień, które potwierdza okres i rodzaj przymusowego zatrudnienia w ramach zastępczej służby wojskowej
  • w przypadku wdów po żołnierzach przymusowo zatrudnionych: zaświadczenie właściwego organu wojskowego.

Ile wynosi ryczałt energetyczny?

Wysokość ryczałtu energetycznego jest ogłaszana w formie komunikatu przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w terminie do 7 dnia roboczego lutego każdego roku. Komunikat ogłaszany jest w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Stawka obowiązuje od 1 marca danego roku. Kwota ryczałtu energetycznego od 1 marca 2023 wynosi 255,17 zł.

Komu przysługuje ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla?

Jak podaje portal ZUS.pl ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla przeznaczony jest dla:

  • osób, które uzyskały emeryturę i rentę przed 1 stycznia 2007 r. i były wówczas uprawnione do bezpłatnego węgla z kopalń całkowicie zlikwidowanych,
  • wdów, wdowców oraz sierot, które mają ustalone prawo do renty rodzinnej po byłym pracowniku kopalń całkowicie zlikwidowanych,
  • pracowników kopalni likwidowanej wchodzącej w skład Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu, którzy przeszli na emeryturę lub rentę,
  • wdów, wdowców oraz sierot, które mają ustalone prawo do renty rodzinnej po emerycie lub renciście, który pobierał ekwiwalent pieniężny wypłacany przez ZUS,
  • osób, którym ustało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej przyznanej na czas określony (wraz z ekwiwalentem pieniężnym wypłacanym przez ZUS), a następnie zostało ono przywrócone,
  • osób, które przeszły na emeryturę, a wcześniej otrzymywały rentę z tytułu niezdolności do pracy wraz z ekwiwalentem pieniężnym
  • osób, którym ZUS przyznał i wypłacał ekwiwalent pieniężny na podstawie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2007 r.

Ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla. Jakie dokumenty i ile wynosi?

Jeśli Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma ustalić prawo do ekwiwalentu z tytułu prawa do bezpłatnego węgla po raz pierwszy dla emeryta lub rencisty, to wniosek do ZUS powinien być złożony przez przedsiębiorstwo górnicze. Wysokość ekwiwalentu ustala się mnożąc ilość przyznanego węgla (maksymalnie są to 3 tony) przez przeciętną cenę zbytu węgla ustalaną i ogłaszaną co roku przez Ministra Energii w „Monitorze Polskim” do 20 stycznia danego roku. Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Energii z dnia 6 lutego 2023 cena zbytu 1 Mg węgla kamiennego w sortymencie Orzech ustalona według ceny średniej z IV kwartału 2022 r. wynosiła 1524,49 zł, a po skorygowaniu o przewidywany na 2023 r. wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych wynosi 1673,89 zł.

Komu przysługuje ekwiwalent dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych?

Ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych przysługuje:

  • emerytom i rencistom, którzy pobierali bezpłatny węgiel od przedsiębiorstw robót górniczych albo przeszli na emeryturę lub rentę z tych przedsiębiorstw oraz
  • uzyskali prawo de emerytury lub renty przed 1 stycznia 2007 r., a po 31 grudnia 2001 r. nie pobrali ekwiwalentu;
  • posiadali prawo do bezpłatnego węgla na podstawie Układu zbiorowego pracy dla pracowników zakładów górniczych z dnia 21 grudnia 1991 r.,
  • wdowom, wdowcom oraz sierotom pobierającym rentę rodzinną po byłych pracownikach przedsiębiorstw robót górniczych bez względu na to, od kiedy mają prawo do renty rodzinnej.

Ekwiwalent dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych. Jakie dokumenty i ile wynosi?

Aby otrzymać ten ekwiwalent należy złożyć wniosek. W przypadku byłego pracownika kopalni musi być to wniosek przedsiębiorstwa górniczego o wypłatę ekwiwalentu, w którym określony jest wymiar i okres, za jaki ekwiwalent przysługuje. Natomiast w przypadku byłego pracownika przedsiębiorstwa robót górniczych wniosek jest składany przez zainteresowanego a wraz z nim dołączane są:

  • dokument potwierdzający uprawnienia do ekwiwalentu i określający jego wysokość
  • oświadczenie osoby uprawnionej o niepobieraniu w latach 2002–2007 albo za ich część ekwiwalentu lub bezpłatnego węgla w naturze
  • oświadczenie o rezygnacji z uprawnienia do pobierania bezpłatnego węgla w naturze.

Również w tym przypadku wysokość ekwiwalentu ustala się, mnożąc przysługującą danej osobie ilość węgla (maksymalnie są to 3 tony węgla kamiennego rocznie) przez przeciętną cenę zbytu 1 tony grubego węgla kamiennego.

Deputat węglowy tylko dla emerytów i rencistów kolejowych
Deputat węglowy tylko dla emerytów i rencistów kolejowych

Zobacz również

Komu przysługuje ekwiwalent pieniężny dla byłych pracowników kolejowych (deputat węglowy)?

Deputat węglowy przysługuje emerytom i rencistom, którzy byli pracownikami kolejowymi i korzystali z deputatu węglowego w czasie swojego zatrudnienia, a których prawo do emerytury lub renty powstało z tytułu tego zatrudnienia. Deputat węglowy przysługuje również członkom rodziny byłego pracownika kolejowego którzy mają przyznaną po nim rentę rodzinną.

Deputat węglowy. Jakie dokumenty trzeba złożyć i ile wynosi?

Aby otrzymać to świadczenie, należy złożyć wniosek o ekwiwalent za deputat węglowy kolejowy wraz z dokumentem potwierdzającym uprawnienia do otrzymania tego ekwiwalentu, określającym za jaki miesiąc został pobrany ostatni ekwiwalent. Wniosek o przyznanie tego dodatku można złożyć wraz z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury lub renty. Jeśli zostanie to zrobione później, to wówczas prawo do ekwiwalentu jest ustalane od miesiąca złożenia wniosku. Deputat węglowy jest częścią wynagrodzenia za pracę dostarczonym w naturze. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wypłacić deputat węglowy w formie ekwiwalentu pieniężnego byłym pracownikom kolejowym. Ekwiwalent ten stanowi równowartość pieniężną 1,8 tony węgla kamiennego rocznie. Jego wysokość jest wyliczana na podstawie przeciętnej średniorocznej ceny detalicznej 1 tony węgla w kamiennego w roku poprzedzającym rok wypłaty ekwiwalentu.

Cena ta, która do 20 stycznia każdego roku jest ogłaszana w komunikacie przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i publikowana w "Monitorze Polskim", jest korygowana o przewidywany w ustawie budżetowej średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów na dany rok. Przeciętna średnioroczna cena detaliczna 1 tony węgla kamiennego w 2022 r. wyniosła2329,03 zł, zatem ekwiwalent ten w 2023 roku wynosi 4192,25 zł.