Renta to jedno ze świadczeń pieniężnych wypłacanych przez ZUS lub KRUS. Jej charakter może być stały lub okresowy, a przyznawana jest głównie osobom, które z powodów zdrowotnych nie mogą pracować lub straciły bliską osobę. Jakie są rodzaje rent i ich wysokość?

rozwiń ›

Renta. Kto może dostać rentę i z jakiego powodu?

Renta jest świadczeniem związanym z niezdolnością do pracy, przeznaczonym dla osób, które z powodów zdrowotnych nie mogą pracować i nie mają uprawnień do emerytury. Obojętnie, czy niemożność ta występuje jedynie w danym okresie, czy stale. Istnieją różne rodzaje rent, a ich wysokość zależy od wielu czynników, takich jak stopień niezdolności do pracy, przyczyna niezdolności czy okresy składkowe. Każda z rent przysługuje zupełnie innej grupie beneficjentów.

Aby uzyskać rentę, trzeba złożyć odpowiedni wniosek w ZUS lub KRUS wraz z wymaganą dokumentacją. Proces decyzyjny może trwać kilka tygodni, a wysokość renty jest obliczana indywidualnie według określonych zasad.

Jakie są rodzaje rent?

Renta z tytułu niezdolności do pracy (chorobowa)

Renta z tytułu niezdolności do pracy przyznawana jest osobom, które nie mogą pracować z powodu złego stanu zdrowia. Ten rodzaj renty otrzyma ubezpieczony, który ma orzeczoną niezdolność do pracy. Może być to renta stała, jeśli niezdolność została uznana za trwałą lub okresowa, gdy niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przy czym niezdolność powinna powstać w wymaganych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Okresy nią są obowiązkowe w tych przypadkach. W pozostałych są uzależnione od wieku osoby, kiedy powstała niezdolność do pracy i wynoszą:

  • 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
  • 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
  • 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat, - 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
  • 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Osoba uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy otrzyma tylko 75 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Samo świadczenie przyznawane jest w trzech wariantach:

  • jako renta stała – gdy nie ma perspektyw na odzyskanie zdolności do pracy,
  • jako renta okresowa – gdy lekarz stwierdzi, że istnieją szanse na poprawę zdrowia i powrót do pracy,
  • jako renta szkoleniowa – gdy aktualnie osoba niemogąca pracować zarobkowo może tę zdolność odzyskać wskutek przekwalifikowania zawodowego.

Renta rodzinna

Renta rodzinna wypłacana w związku ze śmiercią członka rodziny, który był całkowicie niezdolny do pracy i miał przyznane prawo do jednego z określonych świadczeń. Renta ta jest dzielona między uprawnionych krewnych zmarłego.

Do renty rodzinnej mają prawo członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci:

  • miała ustalone prawo do emerytury, albo spełniała warunki do jej uzyskania,
  • miała ustalone prawo do emerytury pomostowej;
  • miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
  • pobierała zasiłek przedemerytalny;
  • pobierała świadczenie przedemerytalne;
  • pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Przy ocenie prawa do renty ZUS przyjmuje, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Kto ma prawo do renty rodzinnej?

Do renty rodzinnej mają prawo:

- Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:

  • do ukończenia 16 lat;
  • jeśli się uczą – do ukończenia 25 lat (jeżeli dziecko ukończyło 25 lat na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłużamy do zakończenia tego roku studiów);
  • bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat.

- Wnuki i rodzeństwo – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności.

Inne dzieci – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyjątkiem dzieci które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.

- Małżonek (wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli:

  • w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo
  • wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;
  • sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
  • ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.

- Rodzice, jeżeli:
• spełniają warunki takie jak dla wdowy/ wdowca (odnośnie wieku, wychowywania dzieci lub niezdolności do pracy);
• zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

Jaka jest wysokość renty rodzinnej

Renta rodzinna wynosi:
• 85 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba;
• 90 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby;
• 95 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.


Na jaki okres przysługuje renta rodzinna?

Z prawa do renty rodzinnej członkowie rodziny zmarłego mogą zatem korzystać odpowiednio tylko przez pewien okres albo dożywotnio. W tym ostatnim przypadku prawo do renty mają małżonek oraz rodzice.

Renta socjalna

Renta socjalna przyznawana jest z powodu niezdolności do pracy, która wystąpiła przed ukończeniem 18. roku życia lub 25. roku życia podczas nauki. Może być przyznawana równolegle z rentą rodzinną.

Renta socjalna przyznawana jest na stałe lub okresowo na podstawie orzeczenia lekarza ZUS o niezdolności do pracy. Można ją otrzymywać równolegle z rentą rodzinną, o ile łącznie nie będą przekraczać 200 proc. sumy najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Pobierając rentę socjalną, można wykonywać pracę zarobkową. Aby nie utracić praw do świadczenia, dochody nie mogą przekroczyć 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Renta wypadkowa

Jest to rodzaj renty z tytułu niezdolności do pracy przyznawanej osobom, które uległy wypadkowi w pracy. W tym wypadku nie jest wymagane posiadanie odpowiedniego stażu składkowego i nieskładkowego.

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie może być przy tym niższa niż:

  • 60 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
  • 80 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy.

Renta rodzinna wypadkowa

Jeśli osoba bliska zmarła wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej można po niej otrzymać rentę rodzinną wypadkową.

Do renty rodzinnej wypadkowej mają prawo:

  • wdowa lub wdowiec,
  • dzieci własne, dzieci drugiego małżonka,
  • wnuki – przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
  • rodzeństwo i inne dzieci (z wyjątkiem dzieci, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka),
  • rodzice.

Do renty rodzinnej wypadkowej przysługuje prawo, gdy beneficjent jest członkiem rodziny rencisty, który:

  • pobierał rentę z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy i zmarł po 2002 r. wskutek takiego wypadku,
  • pobierał rentę z tytułu wypadku w szczególnych okolicznościach lub z tytułu choroby zawodowej pozostającej w związku ze szczególnymi okolicznościami i zmarł po 2002 r. wskutek takiego wypadku lub choroby zawodowej.

Jaka jest wysokość renty rodzinnej wypadkowej?

Renta rodzinna wypadkowa wynosi:

  • 85 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,
  • 90 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
  • 95 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.

Podstawą obliczenia wysokości renty rodzinnej wypadkowej jest renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Kto przyznaje renty i jak je oblicza

Wysokość renty oblicza ZUS lub KRUS indywidualnie według ściśle określonych zasad. Kwota świadczenia zależy przede wszystkim od wysokości zarobków oraz przepracowanych okresów składkowych i nieskładkowych.