Minister Elżbieta Rafalska, szefowa resortu rodziny, pracy i polityki społecznej, przygotowała projekt stanowiska rządu, w którym pozytywnie oceniono propozycje posłów dotyczącą nowelizacji ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Taka informacja trafiła do rzecznika praw obywatelskich, który interweniował w resorcie pracy w sprawie zwiększenia ochrony emerytów i rencistów przed negatywnymi skutkami postępowania egzekucyjnego.
Zdaniem RPO kwota wolna powinna gwarantować pozostawienie świadczeniobiorcy minimum dochodu do swobodnej dyspozycji, niezbędnego do zaspokojenia jej podstawowych potrzeb. Na tę kwestię zwracał uwagę Trybunał Konstytucyjny przy ocenie konstytucyjności przepisów prawa podatkowego dotyczących kwoty zmniejszającej podatek (wyrok z 28 października 2015 r., sygn. akt K 21/14). Zdaniem Lesława Nawackiego, dyrektora zespołu prawa pracy i zabezpieczenia społecznego w biurze RPO, posłowie na przestrzeni ostatnich lat podejmowali inicjatywy poselskie w celu rozwiązania tego problemu. Niestety bez skutku. Tym razem sprawa może mieć pozytywny finał. Tym bardziej że po pierwszym czytaniu sejmowa komisja polityki społecznej i rodziny skierowała nowelizację ustawy do dalszych prac w podkomisji sejmowej.
Posłowie proponują, aby kwota wolna od potrąceń wynosiła 75 proc. najniższej emerytury lub renty po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Taka ochrona będzie dotyczyć wypłat świadczeń zaliczkowych wypłacanych przez organy rentowe, zwrotu nienależnie pobranych świadczeń oraz należności potrącanych przez wierzycieli. Od tej zasady będą jednak wyjątki – otóż nie będzie ona dotyczyć emerytów i rencistów uchylających się przed wypłatą alimentów. Z kolei tylko 30 proc. emerytury lub renty będzie wolna od potrąceń w przypadku zalegania z odpłatnością za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych.
Obecnie w zależności od rodzaju należności potrąceniu może ulec od 25 proc. do 70 proc. kwoty świadczenia. Przy czym emeryci i renciści są i tak w gorszej sytuacji niż pracujący. Środki pieniężne na rachunkach oszczędnościowych są bowiem wolne od zajęcia na podstawie sądowego tytułu wykonawczego tylko do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W efekcie w przypadku egzekucji z wynagrodzenia za pracę kwota wolna od potrąceń wynosi 1032,34 zł (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek PIT). Natomiast ochrona świadczeń ZUS czy KRUS jest iluzoryczna, bowiem wolna od potrąceń jest kwota 364,09 zł emerytury, renty rodzinnej i renty dla osób całkowicie niezdolnych do pracy oraz 280,07 zł renty dla osób częściowo niezdolnych do pracy. Tak więc komornik może prowadzić egzekucję nawet z najniższego świadczenia. Z tego powodu osoby otrzymujące świadczenia z ubezpieczenia społecznego mogą pozostać bez środków do życia.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy po pierwszym czytaniu