Subskrybuj nas na Youtube
Nasz wieloletni pracownik przechodzi na emeryturę. Umowa o pracę rozwiąże się z końcem grudnia 2015 r. Oprócz odprawy emerytalnej otrzyma upominek rzeczowy od firmy w ramach podziękowania za współpracę.
Prawdopodobnie będzie to jakiś drobny sprzęt AGD. Czy taki prezent stanowi przychód pracownika i czy należy od jego wartości pobrać zaliczkę na podatek oraz składki ZUS? Ile będzie wynosiła odprawa emerytalna, jeżeli wynagrodzenie pracownika składa się ze stawki zasadniczej 3800 zł, dodatku za staż pracy (400 zł) i zmiennej premii regulaminowej w wysokości od 5 do 20 proc. wynagrodzenia za czas przepracowany? Ostatnie trzy premie zostały wypłacone w kwotach 760 zł, 570 zł i 456 zł.
ODPOWIEDŹ
Według najnowszej interpretacji Ministerstwa Finansów upominki okolicznościowe dla pracowników m.in. odchodzących na emeryturę nie stanowią przychodu po stronie obdarowanego. Dla pracodawcy oznacza to brak obowiązku poboru zaliczki na podatek oraz składek na ZUS od wartości upominku. Odprawa emerytalna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia wyniesie natomiast 4795,33 zł.
Prezenty jubileuszowe a przychód zatrudnionego
Pracodawcy z różnych okazji wręczają pracownikom prezenty. Sposobnością ku temu może być np. odejście na emeryturę bądź rentę, jubileusz pracy zawodowej czy okrągła rocznica istnienia zakładu pracy. Okoliczności te są pretekstem do specjalnego wynagradzania pracowników, będącego wyrazem uszanowania dla pracy nie tylko danej osoby, ale także całej załogi. Prezenty zwykle mają postać rzeczową. Są to np. eleganckie pióra, długopisy, zegarki czy sprzęt AGD. Gratulacjom i podziękowaniom za pracę towarzyszy zwykle także wręczenie kwiatów. Jak to się ma do przychodu po stronie obdarowanego? Czy prezenty są przysporzeniem, korzyścią o wartości materialnej skutkującą powstaniem obowiązku podatkowego? Zdaniem izb skarbowych – tak.
Przychodami ze stosunku pracy zdefiniowanymi w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności wynagrodzenia zasadnicze i za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń. Jak widać, powyższe wyliczenie nie ogranicza się do wymienionych pozycji (zwrot „w szczególności”). Organy podatkowe uznają więc, że przy tak szerokim pojęciu przychodu, w każdym przypadku, w którym pracownik uzyska realną korzyść, będzie to rodzić obowiązek zwiększenia jego przychodu, z wyjątkiem świadczeń określonych w katalogu zwolnień przedmiotowych. Do przychodów ze stosunku pracy zalicza się każde świadczenie, które pracownik otrzymał w związku z faktem pozostawania w stosunku pracy z pracodawcą. Z powodu braku w przepisach podatkowych definicji nieodpłatnego świadczenia przyjmuje się, że jest nim takie zdarzenie, którego skutkiem (następstwem) jest nieodpłatne przysporzenie majątku jednej osobie kosztem majątku innej osoby czy podmiotu, mające konkretny wymiar finansowy. Stąd skoro upominek ma konkretną wartość użytkową (cenę zakupu) i jest wręczany indywidualnie danemu pracownikowi, to stanowi on przychód i taki też wniosek płynął z interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 2 marca 2015 r. (nr IBPBII/1/415-944/14/MK). Organ rozstrzygał w podobnej sprawie, gdzie pracodawca również nagradzał pracowników okolicznościowymi prezentami, m.in. w przypadku odejścia na emeryturę. Jednak minister finansów dopatrzył się w tej interpretacji nieprawidłowości i zmienił ją z urzędu. W swojej interpretacji indywidualnej z 29 października 2015 r. (nr DD3.8222.2.376.2015.KDJ) minister odwołał się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r. (sygn. akt K 7/13), w którym wskazał on, że nie wszystkie świadczenia otrzymywane przez pracowników od pracodawców można uznać za przychód w rozumieniu ustawy o PIT. Minister przypomniał też, że TK rozstrzygnął kwestię opodatkowania nieodpłatnych świadczeń otrzymywanych przez pracowników od pracodawców i przywołał uzasadnienie do wyroku: „W ocenie trybunału jest oczywiste, że pracodawcy (poza wyjątkowymi sytuacjami) nie dokonują darowizn na rzecz swoich pracowników. Jednocześnie jest oczywiste, że wynagrodzenie za pracę może przybierać nie tylko pieniężną postać, lecz także postać różnego rodzaju świadczeń, które – nawet nieujęte w umowie o pracę – w praktyce są postrzegane jako jego element. Gdyby się zdarzyło, że pracodawca rzeczywiście chce obdarować konkretnego pracownika, np. z okazji jubileuszu zatrudnienia i wręcza mu zegarek, wówczas korzyść tę należałoby potraktować jako podlegającą ustawie o podatku od spadków i darowizn. A zatem to nie zamiar obdarowania stanowi kryterium odróżnienia świadczeń pracodawcy, o których wartość należy podnieść podlegający opodatkowaniu dochód pracownika, od tych, które jego dochodu nie zwiększają”.
Minister skonkludował, że wobec tak jednoznacznego stanowiska Trybunału Konstytucyjnego otrzymanie przez pracowników upominków rzeczowych, np. w postaci pióra czy długopisu z okazji jubileuszu pracy zawodowej bądź przejścia pracownika na emeryturę lub rentę, nie stanowi dla nich przychodu w rozumieniu ustawy o PIT. W konsekwencji wartość tych świadczeń nie może stanowić ich przychodu ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 tej ustawy.
Jeśli wartość upominków nie zwiększa przychodu ze stosunku pracy w rozumieniu podatkowym, to również dla celów składkowych jest ona neutralna. Zatem ani podatek dochodowy, ani składki społeczne i zdrowotna nie będą należne.
Natomiast co do kwiatów, to zarówno katowicka izba skarbowa, jak i inne we wcześniejszych interpretacjach nie traktowały ich jako przychodu. Jak wyjaśnił powołany wyżej organ podatkowy, wartość otrzymanych przez pracowników kwiatów z okazji jubileuszu pracy zawodowej oraz w związku z przejściem na emeryturę i rentę nie stanowi przychodu. Tego rodzaju czynność nie ma charakteru przekazania towaru o konkretnej wartości użytkowej. Dlatego też nie można przyjąć, że jest to przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Wręczenie kwiatów ma wymiar jedynie symboliczny, zwyczajowo przyjęty i nie można uznać, że pracownik z tego tytułu osiągnął jakąś wymierną korzyść finansową.
Odprawa na pożegnanie
Prawo do odprawy emerytalnej wynika z przepisów kodeksu pracy. Stanowi on, że pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Do odprawy emerytalnej jest więc uprawniona osoba, która legitymując się wymaganym wiekiem i stażem pracy, kończy stosunek pracy i z pozycji pracownika przechodzi na status emeryta.
Odprawa emerytalna jest wyłączona z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne niezależnie od tego, czy przysługuje w ustawowej wysokości, czy w wyższej na podstawie wewnętrznych przepisów płacowych obowiązujących u pracodawcy (np. regulaminu wynagradzania). Przepisy ubezpieczeniowe, a konkretnie rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie zawierają ograniczenia zwolnienia tylko do wysokości jednomiesięcznej pensji. Zwolnione z oskładkowania są więc wszystkie odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Odprawa emerytalna będąca przychodem ze stosunku pracy podlega jednak w pełni opodatkowaniu, gdyż przepisy ustawy o PIT nie przewidują żadnego zwolnienia dla takiego świadczenia.
W celu obliczenia omawianej odprawy stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy zawarte w rozporządzeniu w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Z kolei ekwiwalent pieniężny za urlop ustala się, stosując uregulowania dotyczące obliczania wynagrodzenia urlopowego, ale ze zmianami określonymi w rozporządzeniu urlopowym (w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop).
Podstawę ekwiwalentu, a tym samym odprawy ustala się według rodzaju składników wynagrodzenia. Składniki płacowe określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu (odprawy). Natomiast zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, wypłacone w okresie trzech miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu (odprawy) uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu. Należy też podkreślić, że prawo do odprawy powstaje w miesiącu rozwiązania stosunku pracy i ten miesiąc stanowi odniesienie w przypadku obliczania podstawy odprawy. Skoro prawo do odprawy powstanie w grudniu 2015 r., to stałe składniki wynagrodzenia należy przyjąć w wysokości obowiązującej w grudniu, a zmienne przyjąć z okresu trzech miesięcy wcześniejszych, tj. od września do listopada.
Lista 1. Obliczenie odprawy
Krok 1.
Składniki w stałej miesięcznej wysokości
3800 zł wynagrodzenia zasadniczego i 400 zł dodatku stażowego
Krok 2.
Zmienne składniki za okresy miesięczne – w średniej wysokości wypłaconej we wrześniu, październiku i listopadzie
(760 zł + 570 zł + 456 zł) : 3 = 595,33 zł
Krok 3.
Suma składników stałych i zmiennych
3800 zł + 400 zł + 595,33 zł = 4795,33 zł
Krok 4.
Ustalenie wysokości odprawy – 4795,33 zł
Uwaga !
Obliczenie wysokości odprawy kończy się na etapie wyznaczenia podstawy wymiaru ekwiwalentu za urlop. Dalsze czynności, a więc z użyciem współczynnika urlopowego, są już zbędne. Wysokość odprawy odpowiada więc podstawie ekwiwalentu ustalonej w kroku 3.
Lista 2. Wynagrodzenie w grudniu 2015 roku
(podstawowe koszty uzyskania przychodów, prawo do kwoty zmniejszającej podatek, premia za grudzień 570 zł)
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia |
| Przychód | 9565,33 zł | 3800 zł + 400 zł + 570 zł + 4795,33 zł |
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 653,97 zł | Podstawa wymiaru – 4770 zł (bez odprawy)4770 zł x 9,76 proc. = 465,55 zł4770 zł x 1,5 proc. = 71,55 zł4770 zł x 2,45 proc. = 116,87 zł |
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne– należna– odliczana od podatku | 370,44 zł318,99 zł | Podstawa wymiaru – 4116,03 zł (4770 zł – 653,97 zł)4116,03 zł x 9 proc. = 370,44 zł4116,03 zł x 7,75 proc. = 318,99 zł |
| Zaliczka na podatek dochodowy | 1219 zł | Przychód do opodatkowania – 9565,33 zł– podstawa opodatkowania po zaokrągleniu – 8800 zł[9565,33 zł (przychód) – 111,25 zł – 653,97 zł (składki społeczne) = 8800,11 zł– zaliczka do US – 1219 zł(8800 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 1537,67 zł (zaliczka na podatek) – 318,99 zł (składka zdrowotna) = 1218,68 zł |
| Kwota do wypłaty (netto) | 7321,92 zł | 9565,33 zł – (653,97 zł + 370,44 zł + 1219 zł) |
Podstawa prawna
Art. 921 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 ze zm.).
Par. 14, 15, 16 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.).
