Odwołujący się od decyzji ponagli ZUS, żeby przekazał dokumenty dalej

Dotychczas po złożeniu odwołania ubezpieczony mógł jedynie czekać, aż organ rentowy prześle je do sądu, co teoretycznie powinno nastąpić niezwłocznie. Od 1 lipca na zwłokę może formalnie zareagować.

Tego dnia wchodzi bowiem w życie ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy ‒ Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 614). Duża nowelizacja przepisów kodeksu postępowania obejmie też postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Najważniejszą zmianą jest możliwość ponaglenia ZUS, jeśli ten zwleka z przekazaniem odwołania od decyzji wraz z aktami do sądu. A ponieważ ponaglenie to trafia do prezesa ZUS, to można się spodziewać, że oddziały ZUS za wszelką cenę będą chciały uniknąć takiego scenariusza.

Doprecyzowano także przepisy o przekazywaniu danych z kont ubezpieczonych i płatników komornikowi. Dzięki temu ten ostatni m.in. łatwiej ustali adres zamieszkania osoby, której próbuje doręczyć jakieś pismo procesowe.

Rozpatruje prezes

Zgodnie z art. 4779 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 403; dalej: k.p.c.) odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia. Jak zaś wynika z obecnego brzmienia par. 2 tego artykułu, organ rentowy lub wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności przekazuje niezwłocznie odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu. Od 1 lipca 2023 r. przepis będzie wskazywał wprost, że przekazanie takie ma nastąpić niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym otrzymano odwołanie. Przekazywanie nie jest oczywiście konieczne, jeśli ZUS lub zespół uzna odwołanie w całości za słuszne, bo zaskarżona decyzja lub orzeczenie może zostać zmienione lub uchylone. W tym przypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu.

Co ciekawe, analogiczny przepis ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 83 ust. 7) od dawna stanowi, że jeżeli odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione, to zakład przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. Dotychczas istniała zatem pewna niespójność między przepisami k.p.c. a ustawą systemową. Ujednolicenie było konieczne w związku z wprowadzeniem do postępowania w sprawach ubezpieczeniowych instytucji ponaglenia. Zgodnie z art. 4779 par. 7 k.p.c., który zacznie obowiązywać od 1 lipca 2023 r., jeżeli organ rentowy lub wojewódzki zespół mimo upływu terminu nie przekazał odwołania wraz z aktami sprawy do sądu, to ubezpieczony albo osoba odwołująca się od orzeczenia zespołu może wnieść ponaglenie. Do postępowania wszczętego na skutek ponaglenia stosuje się art. 37 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000, ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 218; dalej: k.p.a.). Zgodnie z jego par. 1 stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:

• nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 k.p.a. lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 par. 1 k.p.a. (bezczynność);
• postępowanie jest prowadzone dłużej, niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).

Strona powinna wnieść ponaglenie wraz uzasadnieniem:

• do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie;
• do organu prowadzącego postępowanie ‒ jeżeli nie ma organu wyższego stopnia.

Jeśli pismo zostało wniesione zbyt szybko (przed upływem terminów do załatwienia danej sprawy), to organ prowadzący postępowanie pozostawia ponaglenie bez rozpoznania. Jeśli jednak zostało wniesione w terminie, to organ prowadzący postępowanie jest zobowiązany ustosunkować się do całej sprawy i przekazać je organowi wyższego stopnia bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Organ, do którego przekazano ponaglenie, musi je rozpatrzeć w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Sprawa kończy się wydaniem postanowienia, w którym organ rozpatrujący ponaglenie:

• wskazuje, czy organ rozpatrujący sprawę dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, stwierdzając jednocześnie, czy miało ono miejsce z rażącym naruszeniem prawa;
• w przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości:

‒ zobowiązuje organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając termin jej załatwienia, jeżeli postępowanie jest niezakończone,

‒ zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości.

Powyższe postanowienie może być z urzędu zmienione, przy wyznaczeniu dłuższego terminu zakończenia postępowania, jeżeli wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody wymagające dłuższego postępowania, nieznane w momencie wyznaczania terminu. W przypadku stwierdzenia bezczynności lub przewlekłości organ prowadzący postępowanie niezwłocznie załatwia sprawę oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków im zapobiegających w przyszłości.

Zatem w sprawie prowadzonej np. przez dyrektora oddziału ZUS ponaglenie będzie wnoszone za jego pośrednictwem do prezesa ZUS. Z kolei ponaglenie w sprawie prowadzonej przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności będzie przekazywane przez ten zespół pełnomocnikowi rządu do spraw osób niepełnosprawnych.

Jak widać, mimo że ponaglenie dotyczy działania (a raczej zaniechania) samych organów, to będą one niejako oceniać same siebie. Twórcy nowelizacji uzasadniają taką konstrukcję przepisów względami praktycznymi. Chodzi o to, że w tym czasie, w którym jest wnoszone ponaglenie, aktami sprawy dysponuje organ rentowy lub zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, a sąd nie jest jeszcze w stanie ocenić, czy jest ono uzasadnione. Nie bez znaczenia jest także kwestia obciążenia sądów. Jak uzasadniają autorzy nowelizacji, powierzenie sądom czynności w postępowaniu wywołanym wniesieniem ponaglenia wiązałoby się z obciążeniem ich kolejnymi, dodatkowymi obowiązkami, które nie są bezpośrednio związane z merytorycznym rozpoznaniem sprawy, czyli wymierzaniem sprawiedliwości.

Udostępnianie danych z kont

Nowelizacja doprecyzowała także ustawę z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 326; dalej: ustawa systemowa) w zakresie uprawnień komorników. Zgodnie z obowiązującym do 1 lipca 2023 r. nowym brzmieniem art. 50 ust. 10 ustawy systemowej dane zgromadzone na kontach ubezpieczonych i płatników udostępnia się komornikom sądowym w zakresie niezbędnym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego albo wykonywania postanowienia o zabezpieczeniu spadku lub sporządzania spisu inwentarza. Od 1 lipca ZUS będzie udostępniał komornikom dane o kontach w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1‒3, oraz czynności, o których mowa w art. 3 ust. 4 pkt 1a ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 590; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 614). Zadania, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1‒3, obejmują wykonywanie:

• orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz zabezpieczenie roszczeń, w tym europejskich nakazów zabezpieczenia na rachunku bankowym,
• innych tytułów wykonawczych oraz tytułów egzekucyjnych, które podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności;
• postanowień o zabezpieczeniu środka dowodowego oraz postanowień nakazujących wydanie środka dowodowego w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej;
• postanowień o zabezpieczeniu spadku lub sporządzanie spisu inwentarza.

Z kolei czynności, o których mowa w art. 3 ust. 4 pkt 1a ustawy o komornikach sądowych, to czynności zmierzające do ustalenia aktualnego adresu zamieszkania adresata pisma, podejmowane na zlecenie sądu albo powoda, którego sąd zobowiązał do doręczenia pisma pozwanemu.

Dane z kont płatników i ubezpieczonych, zwłaszcza adres, będą więc źródłem informacji także w sprawach niedotyczących ubezpieczeń społecznych. ©℗