Renta z tytułu niezdolności do pracy dopiero po zakończeniu świadczenia rehabilitacyjnego

Pobieram świadczenie rehabilitacyjne do końca sierpnia. Chciałabym wystąpić o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Czy mogę złożyć wniosek w tej sprawie już teraz? Jeśli tak, to czy możliwe jest zastąpienie świadczenia rehabilitacyjnego rentą?

Aby odpowiedzieć na te pytania, konieczne będzie odwołanie się do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dalej: ustawa emerytalna). I tak zgodnie z art. 18 ust. 1–6 ustawy zasiłkowej świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy. O tych okolicznościach orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Od jego orzeczenia ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Możliwe jest także zgłoszenie zarzutu wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika przez prezesa ZUS. Orzeczenie lekarza, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego.

Kluczowy zapis zawarto w ust. 7 ww. przepisu. Zgodnie z nim świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz urlopu dla poratowania zdrowia. Zasadę tę stosuje się także do osób, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych lub o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy służb mundurowych (policji, Straży Granicznej itd.).

Jak widać, pracownik, który nabył już uprawnienia do renty, ale oprócz tego pracuje, po wyczerpaniu okresu zasiłkowego nie otrzyma świadczenia rehabilitacyjnego.

Inna definicja

Z kolei przesłanki nabycia prawa do renty zostały zawarte w art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

• jest niezdolny do pracy;
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
• niezdolność do pracy powstała w określonych w ustawie okresach;
• nie ma ustalonego prawa do emerytury z FUS lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przy czym definicje niezdolności do pracy zawarto w art. 12 ustawy emerytalnej. I tak niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo – osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Jak wynika zatem z porównania przesłanek nabycia świadczenia i renty, w pierwszym przypadku ubezpieczony może odzyskać zdolność do pracy (istnieją rokowania co do poprawy stanu zdrowia), zaś w przypadku renty takich oczekiwań już nie ma. Jak zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 1 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 1368/16, z uwagi na wykluczające się przesłanki nabycia prawa do każdego z tych świadczeń, konkurują one ze sobą. Skoro zatem pobierając świadczenie rehabilitacyjne, ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do pracy, to z istoty rzeczy nie spełnia przesłanki uzyskania prawa do renty w postaci braku rokowań odzyskania zdolności do pracy.

Nie można pobierać jednocześnie

Pewne jest zatem, że ubezpieczony nie może nabyć prawa do pobierania obu świadczeń jednocześnie. Powstaje jednak pytanie, czy pobierając jedno świadczenie, można ubiegać się o drugie. Otóż nie ma ku temu przeszkód, można wystąpić o rentę, pobierając świadczenie. Jednak, jak zauważył to SA w Katowicach w cytowanym wyżej wyroku, przesłanki tych świadczeń wzajemnie się wykluczają. Trzeba w tym miejscu przypomnieć brzmienie art. 100 ust. 2 ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim, jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów k.p., prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. Znaczenie tego przepisu wyjaśnił SN w wyroku z 13 marca 2019 r., sygn. akt II UK 512/17. Stwierdził on, że z art. 100 ust. 2 jednoznacznie wynika, że prawo do świadczenia rentowego nabywa się dopiero po ustaniu pobierania wskazanych tam świadczeń. A zatem, jeżeli w dniu spełnienia wszystkich warunków do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy osoba uprawniona pobiera świadczenie rehabilitacyjne, to ustalone prawo do emerytury lub renty powstaje i może być realizowane z dniem zaprzestania pobierania tego świadczenia.

Zatem w opisywanej sytuacji, skoro świadczenie rehabilitacyjne zostało przyznane do końca sierpnia, to prawo do renty może zostać przyznane dopiero od września. ©℗