Odszkodowania za zakaz konkurencji dla niektórych menedżerów nie są oskładkowane

Nasza spółka zawarła z prezesem umowę o świadczenie usług zarządzania, tj. kontrakt menedżerski. Umowa przewiduje odszkodowanie za zakaz konkurencji. Czy mimo że to umowa cywilnoprawna, odszkodowanie, podobnie jak w przypadku pracowników, nie podlega oskładkowaniu?

Reguły ustalania podstawy wymiaru składek zawarto w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie). Zgodnie z jego par. 1 podstawę tę stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną i zasiłki). W par. 2 rozporządzenia zawarto natomiast katalog przychodów, które nie podlegają oskładkowaniu. Zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 3 podstawy wymiaru składek nie stanowią odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Rozporządzenie odsyła zatem w tym miejscu do przepisów o zakazie konkurencji dotyczących pracowników. Zgodnie z art. 1011 k.p. w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). Zgodnie natomiast z art. 1012 k.p. powyższe zasady stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.

Przepisy k.p. nie dotyczą relacji niebędących stosunkiem pracy. Nie ma jednak przeszkód, aby w umowie cywilnoprawnej na zasadzie swobody umów zawrzeć podobne postanowienia. A takim rodzajem umowy jest umowa o zarządzanie (kontrakt menedżerski). Umowa tego rodzaju, tak jak w opisywanym przypadku, może zawierać więc postanowienia o odszkodowaniu w związku z zakazem konkurencji.

W tym miejscu trzeba przypomnieć, że zgodnie z par. 5 ust. 2 rozporządzenia wyjątki od oskładkowania stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Powstaje zatem pytanie, czy „odpowiednio” oznacza także brak oskładkowania odszkodowania wypłaconego na podstawie innej niż umowa o pracę. Z taką wątpliwością zwróciła się do ZUS pewna spółka, zwracając uwagę, że w ostatnim czasie spotkała się z różnymi interpretacjami. Co ważne w tym przypadku, członkowie jej zarządu byli objęci przepisami ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (dalej: u.z.k.w.).

Na początku ZUS zauważył (pismo z 19 kwietnia 2023 r., znak WPI/ 200000/43/275/2023), że art. 8 ust. 2 u.z.k.w. wynika, iż w przypadku odszkodowania za zakaz konkurencji osób zarządzających spółką mają zastosowanie art. 1011‒1012 k.p. Na tej podstawie w tym konkretnym przypadku ZUS uznał, że odszkodowanie dla tej grupy osób nie jest oskładkowane. Podkreślił jednak, że nie każde wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe przewidziane dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę znajduje zastosowanie do umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Gdyby zatem pytanie dotyczyło „zwykłego” menedżera zatrudnionego na podstawie kontraktu menedżerskiego, to składki od odszkodowania byłyby należne. Tak uznał ZUS np. w interpretacji z 21 lipca 2021 r., znak DI/100000/43/483/2021. ©℗