Osoby przechodzące na nową emeryturę nie będą traciły na wydłużaniu średniego dalszego trwania życia. Jeśli nawet zdecydują się przedłużyć aktywność zawodową, ZUS i tak zastosuje korzystniejszą tablicę trwania życia, z dnia osiągnięcia wieku emerytalnego.
Emerytura obliczana według nowych zasad przysługuje osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a także tym spośród urodzonych przed 1949 r., którzy z wnioskiem o przyznanie świadczenia wystąpili po 2008 r. i kontynuują ubezpieczenia po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.
Ustalając wysokość nowej emerytury, ZUS dokonuje podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku przejścia wnioskodawcy na to świadczenie.
Podstawą obliczenia emerytury jest suma zwaloryzowanego kapitału początkowego (odtwarzającego przebieg ubezpieczenia do końca 1998 r.), składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych od 1 stycznia 1999 r. na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS, a w przypadku osób będących członkami otwartego funduszu emerytalnego – także środków zewidencjonowanych na subkoncie. Tych ostatnich nie uwzględnia się wtedy, gdy osoba wnioskująca o świadczenie spełnia warunki do uzyskania okresowej emerytury kapitałowej lub zgłosiła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa w celu uzyskania wcześniejszej emerytury. Warto dodać, że stan konta i subkonta podlegają waloryzacji na zasadach określonych w obowiązujących przepisach. [przykład 1]

Ważna data przejścia na emeryturę

Jak wynika z przedstawionego wyżej wzoru obliczenia nowej emerytury, wysokość tego świadczenia uzależniona jest przede wszystkim od stanu konta i subkonta ubezpieczonego w ZUS. Niemniej ważny jest jednak również wiek, w którym przechodzi on na emeryturę. Od tego wieku (liczonego w latach i miesiącach) zależy bowiem wartość średniego dalszego trwania życia, która jest uwzględniana we wzorze jej obliczenia. Co do zasady, im później ubezpieczony przechodzi na emeryturę, tym niższą wartość średniego dalszego trwania życia ZUS uwzględni przy jej obliczeniu. Tym samym może liczyć na wyższą kwotę świadczenia.
Nowe emerytury: Jakie zmiany w kapitale początkowym
Nowe emerytury: Jakie zmiany w kapitale początkowym

Zobacz również
Średnie dalsze trwanie życia ustalane jest na podstawie tablicy ogłaszanej corocznie przez prezesa GUS w dzienniku urzędowym Monitor Polski. Ogłoszona w danym roku tablica stosowana jest do obliczania emerytury dla osób, które wnioski o jej przyznanie zgłaszają od 1 kwietnia danego roku kalendarzowego do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Od tej zasady przewidziany jest obecnie jeden wyjątek. W przypadku gdy przed 1 kwietnia danego roku wniosek o emeryturę zgłosiła osoba, która wiek emerytalny osiągnie po 31 marca tego roku, ZUS ustala średnie dalsze trwanie życia na podstawie tablic obowiązujących od 1 kwietnia. [przykłady 2 i 3]

Będzie można stosować stare prognozy

Analizując wartości średniego dalszego trwania życia, ogłaszane dla poszczególnych grup wiekowych, w kolejnych tablicach nietrudno zauważyć, że z roku na rok ulegają one stopniowemu wydłużeniu. W tabeli poniżej prezentujemy, w jaki sposób zmieniało się średnie dalsze trwanie życia w tablicach ogłaszanych od 2009 r., a więc od czasu, gdy ZUS zaczął obliczać emerytury na nowych zasadach. Dla przykładu uwzględniliśmy wartości trwania życia dla pełnych lat od ukończenia 60 do ukończenia 67 lat.
Tendencja wydłużania średniego dalszego trwania życia w pewnym stopniu zniechęca osoby ubezpieczone do wydłużania aktywności zawodowej. Decydując się przejść na emeryturę np. rok lub dwa lata po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, nie mają pewności, ile będzie wynosiło średnie dalsze trwanie życia właściwe dla ich wieku przejścia na emeryturę. Na podstawie poprzednio obowiązujących tablic mogą jedynie przypuszczać, że będzie ono dłuższe od wartości wynikającej z aktualnej tablicy. Takie uwarunkowania skłoniły ustawodawcę do podjęcia prac nad nowelizacją przepisów dotyczących zasad stosowania tablic trwania życia przy obliczaniu nowej emerytury.
Nowelizacja wprowadzi zasadę, że do obliczenia świadczenia ZUS będzie mógł zastosować tablicę trwania życia obowiązującą w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął powszechny wiek emerytalny, nawet jeśli z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpił w okresie, w którym obowiązywała już nowa tablica. Dzięki temu będzie mógł odroczyć moment przejścia na emeryturę bez obaw, że straci na wysokości swojego świadczenia poprzez zastosowanie do jej wyliczenia wyższej wartości średniego dalszego trwania życia.
WAŻNE
Ubezpieczony, który osiągnął wiek emerytalny i rozważa kontynuowanie aktywności zawodowej, będzie mógł dzięki wprowadzonemu rozwiązaniu dokładniej przewidzieć wysokość przyszłego świadczenia emerytalnego, niezależnie od przyszłych tablic opublikowanych przez prezesa GUS

Kto skorzysta najbardziej

Nowe zasady stosowania tablic średniego dalszego trwania życia będą dotyczyły przede wszystkim osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., przechodzących na emeryturę obliczaną według nowych zasad po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. ZUS zastosuje więc nowe regulacje zarówno do emerytury przysługującej na wniosek (na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej), jak i do emerytury przyznawanej z urzędu osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy. W tym drugim przypadku na nowych regulacjach skorzystają renciści mający zawieszone prawo do renty w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. ZUS przyznaje im z urzędu emeryturę dopiero od dnia, od którego zaistniałyby przesłanki do podjęcia wypłaty renty. Jeśli będzie to dla nich korzystniejsze, do obliczenia emerytury zostanie uwzględnione średnie dalsze trwanie życia z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Możliwość skorzystania z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego będzie również dotyczyła emerytur ustalanych na nowych zasadach dla osób urodzonych przed 1949 r. Chodzi o osoby kontynuujące ubezpieczenia po osiągnięciu tego wieku.
Zmienione zasady uwzględniania tablic trwania życia nie znajdą natomiast zastosowania do obliczenia wcześniejszej emerytury, przysługującej na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej. Nowymi regulacjami nie będą też objęte emerytury częściowe, emerytury pomostowe oraz nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. [przykłady 4, 5 i 6]

Będzie można przeliczyć

Nowe zasady dotyczące uwzględniania tablic trwania życia przy obliczaniu wysokości emerytury będą miały zastosowanie nie tylko do bieżąco załatwianych wniosków o przyznanie tego świadczenia. Nowelizacja przewiduje, że skorzystają z nich również ci ubezpieczeni, którym ZUS już przyznał i obliczył nową emeryturę. Po wejściu w życie nowych przepisów osoby te będą mogły zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury, przy zastosowaniu korzystniejszej tablicy, obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
W przypadku zgłoszenia wniosku o ponowne obliczenie emerytury z zastosowaniem nowych regulacji, ZUS będzie miał na rozpatrzenie takiego wniosku 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Emerytura w nowej wysokości będzie przysługiwała od miesiąca zgłoszenia wniosku o przeliczenie, nie wcześniej niż od dnia wejścia w życie nowelizacji z 5 marca 2015 r. [przykłady 7 i 8]
PRZYKŁAD 1
Poprzednie zasady
Andrzej G. urodził się w lipcu 1949 r. W 1999 r. przystąpił do OFE. Tydzień po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego 65 lat i 7 miesięcy (w lutym 2015 r.) zgłosił wniosek o przyznanie emerytury. Kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, wyniosła 56 450 zł, kwota środków zgromadzonych na subkoncie uwzględniających waloryzację – 42 320 zł, a zwaloryzowany kapitał początkowy – 540 225 zł. Średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 65 lat i 7 miesięcy, obowiązujące w lutym 2015 r., wyniosło 208,5 miesiąca. Obliczenie emerytury wyglądało więc następująco: 56 450 zł + 42 320 zł + 540 225 zł = 638 995 zł : 208,50 = 3064, 72 zł.
PRZYKŁAD 2
Duże różnice
Maria G. w maju 2009 r. ukończyła 60 lat i jeszcze w tym samym miesiącu przeszła na emeryturę obliczaną według nowych zasad. Ustalając wysokość świadczenia ZUS podzielił kwotę składek i kapitału początkowego, z uwzględnieniem ich waloryzacji (342 430 zł), przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 60 lat (247,3 miesiąca), wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej od 1 kwietnia 2009 r. Wyliczona kwota emerytury wyniosła 1384,67 zł. Gdyby ubezpieczona przeszła na emeryturę np. trzy lata później, w maju 2012 r., do obliczenia emerytury ZUS zastosowałby średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku 63 lat (zgodnie z tablicą obowiązującą od 1 kwietnia 2012 r. – 228,7 miesięcy). W związku z tym, wyłącznie z tytułu przyjęcia znacznie niższego średniego dalszego trwania życia, tak wyliczona kwota emerytury ubezpieczonej (342 430 zł : 228,7 = 1497,29 zł) byłaby wyższa o 112,62 zł od emerytury obliczonej w maju 2009 r. Różnica ta byłaby jeszcze wyższa przy uwzględnieniu nowych waloryzacji składki i kapitału początkowego oraz, ewentualnie, nowych składek zgromadzonych na koncie w ZUS w miesiącach maj 2009 r. – kwiecień 2012 r.
PRZYKŁAD 3
Istotne wiek i termin
Andrzej K. z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpił pod koniec marca 2015 r. Powszechny wiek emerytalny ukończył jednak dopiero na początku kwietnia 2015 r. Pomimo to, że ubezpieczony zgłosił wniosek jeszcze w okresie obowiązywania tablicy trwania życia ogłoszonej w marcu 2015 r., obliczając wysokość świadczenia, ZUS zastosował średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy obowiązującej od 1 kwietnia 2015 r.
PRZYKŁAD 4
Co będzie się opłacało bardziej
Barbara J. 5 grudnia 2011 r. ukończyła powszechny wiek emerytalny 60 lat. Z wnioskiem o emeryturę zamierza wystąpić w grudniu 2015 r., niedługo po ukończeniu 64 lat. Gdyby nie nowelizacja z 5 marca 2015 r. ZUS ustaliłby wysokość emerytury przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia właściwego dla wieku 64 lat, zgodnie z tablicą obowiązującą od 1 kwietnia 2015 r. (226,2 miesiąca). Jednak w związku z wejściem w życie nowych regulacji, obliczając wysokość świadczenia, ZUS sprawdzi, czy korzystniejsze dla ubezpieczonej będzie zastosowanie średniego dalszego trwania życia dla wieku 64 lat wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu ukończenia przez nią 60 lat. Wartość ta wynosi 217 miesięcy, w związku z czym to przy zastosowaniu tej wartości ZUS obliczy wysokość emerytury.
PRZYKŁAD 5
Wyliczenie z urzędu
Hanna G. w dniu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat (12 maja 2012 r.) była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale świadczenie to było zawieszone w związku z osiąganiem przychodu z działalności zarobkowej. Z końcem maja 2015 r. ubezpieczona rozwiąże stosunek pracy, co oznacza, że od 1 czerwca 2015 r. ZUS podjąłby wypłatę renty. Z uwagi jednak na to, że już wcześniej ukończyła powszechny wiek emerytalny, od tej daty zostanie jej przyznana z urzędu emerytura. Do jej obliczenia zostanie zastosowane średnie dalsze trwanie życia, właściwe dla wieku ukończonego w dniu przyznania emerytury (tj. dla 63 lat). Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami wartość ta zostałaby ustalona na podstawie tablicy trwania życia obowiązującej od 1 kwietnia 2015 r. i wyniosłaby 234,8 miesiąca. Po wejściu w życie nowych przepisów ZUS ustali, czy korzystniejsze dla ubezpieczonej będzie zastosowanie średniego dalszego trwania życia wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia przez nią 60 lat. Wartość ta wynosi 228,7 miesiąca i jest niższa od tej wynikającej z obecnie obowiązującej tablicy. W związku z tym to przy jej zastosowaniu ZUS obliczy wysokość emerytury przyznanej z urzędu.
PRZYKŁAD 6
Obniżony wiek emerytalny
Jan G. już w sierpniu 2014 r., kończąc wiek 60 lat, spełnił ostatni z warunków wymaganych do przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnym charakterze. Z wnioskiem o przyznanie tego świadczenia zamierza jednak wystąpić dopiero w sierpniu 2015 r., po ukończeniu 61 lat. Do ustalenia wysokości emerytury ZUS przyjmie średnie dalsze trwanie życia właściwe dla wieku 61, wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej od 1 kwietnia 2015 r. Pomimo wejścia w życie nowelizacji ustawy emerytalnej z 5 marca 2015 r. nie będzie możliwe uwzględnienie przy obliczaniu tej emerytury średniego dalszego trwania życia, wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia przez ubezpieczonego wcześniejszego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat. Świadczenie, o które ubezpieczony zamierza się ubiegać, przysługuje bowiem w obniżonym wieku emerytalnym.
PRZYKŁAD 7
Warto wystąpić o przeliczenie
Grażyna P. (ur. 15 lipca 1950 r.) powszechny wiek emerytalny (60 lat) ukończyła w lipcu 2010 r. Z wnioskiem o emeryturę wystąpiła jednak dopiero po ukończeniu 63 lat, w lipcu 2013 r. Do obliczenia wysokości emerytury zostało przyjęte średnie dalsze trwanie życia dla wieku 63 lat, wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej od 1 kwietnia 2013 r. (229,1 miesięca). W związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy emerytka będzie mogła zgłosić wniosek o ponowne obliczenie emerytury, przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia dla wieku 63 lat wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu ukończenia przez nią powszechnego wieku emerytalnego (60 lat), tj. w dniu 15 lipca 2010 r. Zgodnie z tą tablicą średnie dalsze trwanie życia dla wieku 63 lat wynosiło 221,7 miesięca i było niższe od wartości wynikającej z tablicy obowiązującej od 1 kwietnia 2013 r. Załatwiając wniosek o ponowne obliczenie emerytury, ZUS uwzględni więc tę wartość jako korzystniejszą dla emerytki.
PRZYKŁAD 8
Liczy się dalsza praca
Bożena G. (ur. 20 sierpnia 1948 r.) powszechny wiek emerytalny (60 lat) ukończyła w sierpniu 2008 r. Po osiągnięciu tego wieku kontynuowała ubezpieczenie, pozostając w stosunku pracy. Z wnioskiem o emeryturę wystąpiła pod koniec sierpnia 2014 r., po ukończeniu 66 lat. W związku z tym, że ubezpieczona spełniła warunki do ustalenia emerytury z zastosowaniem art. 55 ustawy emerytalnej, świadczenie zostało obliczone według nowych zasad. Do obliczenia emerytury ZUS zastosował średnie dalsze trwanie życia dla wieku 66 lat, wynikające z tablicy obowiązującej od 1 kwietnia 2014 r., wynoszące 205 miesięcy. W wyniku wejścia w życie nowelizacji ustawy emerytalnej z 5 marca 2015 r. emerytka będzie mogła zgłosić wniosek o ponowne obliczenie emerytury, przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia dla wieku 66 lat, wynikającego z tablicy obowiązującej w dniu ukończenia przez nią powszechnego wieku emerytalnego (60 lat), tj. 20 sierpnia 2008 r. Zgodnie z tą tablicą średnie dalsze trwanie życia dla wieku 66 lat wynosiło 194,5 miesiąca i było niższe (a więc korzystniejsze dla emerytki) od wartości wynikającej z tablicy obowiązującej od 1 kwietnia 2014 r. ZUS uwzględni więc tę wartość, załatwiając wniosek o ponowne obliczenie emerytury. [tabela]
Tabela GUS
Okres obowiązywania tablicy średniego dalszego trwania życia Wartość średniego dalszego trwania życia dla określonego wieku (w miesiącach)
60 lat 61 lat 62 lata 63 lata 64 lata 65 lat 66 lat 67 lat
kwiecień 2008 r. – marzec 2009 r. 245,3 236,6 228,0 219,5 211,1 202,7 194,5 186,4
kwiecień 2009 r. – marzec 2010 r. 247,3 238,6 229,9 221,4 213,0 204,6 196,4 188,2
kwiecień 2010 r. – marzec 2011 r. 247,5 238,8 230,2 221,7 213,3 205,0 196,7 188,5
kwiecień 2011 r. – marzec 2012 r. 251,5 242,7 234,0 225,5 217,0 208,6 200,3 192,1
kwiecień 2012 r. – marzec 2013 r. 254,8 246,0 237,3 228,7 220,2 211,8 203,5 195,3
kwiecień 2013 r. – marzec 2014 r. 255,2 246,4 237,7 229,1 220,6 212,2 203,9 195,7
kwiecień 2014 r. – marzec 2015 r. 256,4 247,6 238,8 230,2 221,7 213,3 205,0 196,8
kwiecień 2015 r. – marzec 2016 r. 261,4 252,4 243,5 234,8 226,2 217,7 209,3 201,1