Analizę pytania należy przeprowadzić z uwzględnieniem przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustaw systemowa). Przede wszystkim na uwagę zasługuje art. 6 ust. 1, z którego wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in.:
  • pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,
  • osobami wykonującymi pracę nakładczą,
  • członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej „członkami spółdzielni”,
  • osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi.
W przepisie tym zawarto zasadę powiązania ubezpieczenia emerytalno-rentowego z prowadzeniem działalności na terytorium Polski (zasada terytorialności). Wynika z niej, że przepisy ustawy systemowej obejmują jednakowo obywateli polskich i cudzoziemców bez względu na ich miejsce zamieszkania, lecz tylko ze względu na miejsce aktywności zawodowej.
W kontekście opisywanej sytuacji warto odwołać się do pisma ZUS z 23 listopada 2022 r., znak WPI/200000/43/1213/2022, w którym organ oceniał podobną sytuację. Zwrócił w nim uwagę na kilka ważnych aspektów. Po pierwsze, umowa o pracę wykonywana na terenie innego państwa nie niweluje statusu pracownika na terenie Polski. Jak podkreślono, zasadniczym elementem rozstrzygającym o podleganiu polskim ubezpieczeniom społecznym jest wykonywanie pracy przez polskiego pracownika lub cudzoziemca na terenie Polski. Zaznaczono również, że dla podlegania polskim ubezpieczeniom społecznym nie ma znaczenie miejsce zawarcia umowy oraz obywatelstwo pracownika. Co jednak najistotniejsze, ZUS wskazał, że ubezpieczeniom społecznym w Polsce nie podlegają pracownicy, którzy są Polakami, a którzy mieszkają na stałe za granicą w państwie trzecim, zatrudnieni przez pracodawcę prowadzącego działalność na terenie Polski, którym miejsce pracy określono w państwie trzecim.
Finalnie podano, że pracownik, który będzie zatrudniony przez polskiego przedsiębiorcę, zamieszkujący jednak na terytorium innego państwa (w tym przypadku UE – Portugalia) i tam wykonujący pracę oraz podlegający ustawodawstwu tego państwa, nie będzie jednocześnie podlegać ubezpieczeniom społecznym na terenie Polski z tytułu umowy o pracę z polskim przedsiębiorcą. W konsekwencji przedsiębiorca nie ma obowiązku odprowadzania składek w polskim systemie ubezpieczeń.
Należy zatem uznać, że skoro pracownik będzie wykonywał pracę na terenie Hiszpanii i tam zamieszkiwał, to mimo zawarcia umowy o pracę w Polsce pracodawca polski nie będzie ponosił obciążeń składkowych na rzecz ZUS. ©℗
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1‒2a, art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2707)