Od 1 stycznia 2023 r. pracujący w szczególnych warunkach bądź o szczególnym charakterze będą mogli upomnieć się o wpisanie na listę uprawnionych do pomostówek, za których przedsiębiorca płaci dodatkową składkę. PIP zapowiada już kontrole.
Z nowym rokiem w życie wchodzi nowelizacja z 9 marca 2022 r. ustawy o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 755), która przewiduje bardzo ważne zmiany dla zatrudnionych w szczególnych warunkach bądź charakterze, którzy mogą mieć z tego tytułu prawo do emerytury pomostowej. Obecnie wiele osób ma z tym problem, bo pracodawca nie chce ich uznać za takich pracowników. Łączy się to bowiem z obowiązkiem zapłaty dodatkowej składki na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia pracownika. Przepisy wymagają jednak, aby osoba starająca się o takie świadczenie w obniżonym wieku (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) miała staż wypracowany w szczególnych warunkach zarówno przed 1 stycznia 1999 r., jak i po 31 grudnia 2008 r.
Po zmianie przepisów inspektorzy pracy zyskają nowe uprawnienia w tym zakresie. - W związku z nałożeniem od 1 stycznia 2023 r. na Państwową Inspekcję Pracy nowych zadań prowadzone będą kontrole związane z problematyką prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze - deklaruje Katarzyna Łażewska-Hrycko, główny inspektor pracy. Nowe uprawnienia umożliwią inspektorowi pracy merytoryczną ocenę procesu kwalifikowania przez pracodawcę wykonywanych u niego zadań jako prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, według kryteriów określonych w przepisach. - Zwiększy się zatem rola inspektora pracy. W związku z tym przygotowujemy inspektorów do wykonywania nowych zadań. Opracowana została metodyka prowadzenia kontroli i właściwa procedura. W okręgowych inspektoratach prowadzone są szkolenia - dodaje GIP.
Do tej pory pracownicy musieli sami walczyć o wpisanie przez pracodawcę do tej ewidencji. W takich sprawach zapadały też sprzeczne wyroki sądów. Nie pomogła również poprzednia nowelizacja przepisów, która już w 2010 r. dała inspektorom pracy prawo do weryfikowania ewidencji pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach bądź też charakterze. Inspektorzy podejmowali wtedy po kilka tysięcy interwencji rocznie. Wszystko zmieniło się po wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 kwietnia 2011 r. (sygn. I OSK 1969/10), w którym uznał, że inspektorzy pracy mogą wymagać od pracodawców zmian w ewidencji wyłącznie w bezspornych sprawach. W praktyce inspektorzy stracili więc prawo do skutecznej weryfikacji tych dokumentów.
Z nowych przepisów wynika jednak, że po 1 stycznia 2023 r. przedsiębiorcy będą zobowiązani powiadomić pracowników o treści centralnego rejestru stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, oraz o wpisie lub odmowie wpisu do rejestru pracowników, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. W myśl zmienianego art. 41 ust. 6 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1340 ze zm.) w przypadku nieumieszczenia stanowiska pracy w obu tych wykazach pracownikowi będzie przysługiwała skarga do PIP.
Zmieni się także ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1614), w której zmodyfikowane zostaną art. 10 ust. 9a i art. 11a. Będzie z nich jednoznacznie wynikać uprawnienie inspektorów pracy do nakazywania pracodawcom umieszczenia stanowiska, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w odpowiednim wykazie i w ewidencji pracowników wykonujących takie prace. ©℗
