Rodzic, który decyduje się na przerwę w prowadzeniu firmy, może nie mieć przerwy w stażu emerytalnym. Jeśli spełni określone warunki, to budżet państwa sfinansuje za niego składki.
Dariusz Kwiatkowski, radca prawny, Kwiatkowski & Wspólnicy
Zawieszenie działalności może okazać się jedynym sposobem na uratowanie firmy przed zamknięciem. Rozważając taką możliwość, warto pamiętać, że zawieszenie działalności i podjęcie w tym czasie osobistej opieki nad dzieckiem pozwoli na zachowanie ubezpieczenia społecznego i zaliczenia tego okresu do okresów emerytalno-rentowych. O czym trzeba pamiętać?
Brak pracowników
Problematyka zawieszenia działalności gospodarczej została uregulowana w art. 22‒25 prawa przedsiębiorców. Zgodnie z art. 22 ust. 1 zawiesić wykonywanie działalności może przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników. Tym samym z tego rozwiązania najczęściej korzystają samozatrudnieni zgłoszeni do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, choć z formalnego punktu widzenia nie ma przeszkód, aby zawiesili działalność gospodarczą przedsiębiorcy niezatrudniający pracowników, którzy funkcjonują na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Warto przy tym pamiętać, że zawieszenie wykonywania działalności w ramach spółki cywilnej jest możliwe tylko wówczas, gdy na ten krok zdecydują się wszyscy wspólnicy.
Jak od każdej reguły, tak i od tej istnieją wyjątki. Otóż zgodnie z art. 22 ust. 2 prawa przedsiębiorców z zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej może skorzystać przedsiębiorca zatrudniający pracowników, ale tylko wówczas, gdy cała załoga korzysta z jednego z następujących urlopów: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, wychowawczego lub rodzicielskiego. Aby zastosować ten wyjątek, żaden pracownik nie może łączyć korzystania z tego urlopu z wykonywaniem pracy u przedsiębiorcy, który chce zawiesić swoją działalność gospodarczą.
Zasady ogólne
Jeżeli powyższe warunki zostaną spełnione, to przedsiębiorca ma prawo zawiesić swój biznes bez podawania jakiejkolwiek przyczyny i na dowolny okres – nie krótszy jednak niż 30 dni. Surowsze ograniczenia w tym względzie dotyczą przedsiębiorców wpisanych do KRS. Mogą oni zawiesić wykonywanie działalności na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Najważniejsze jednak jest to, że zawsze decyzja o zawieszeniu należy tylko i wyłącznie do przedsiębiorcy – nie musi on jej uzasadniać, a więc ma prawo zawiesić biznes także wtedy, gdy interesy idą bardzo dobrze.
Oczywiście decyzja o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej pociąga za sobą określone skutki. Wśród nich najważniejszy jest zakaz prowadzenia w tym czasie biznesu objętego zawieszeniem, co oznacza, że przedsiębiorca może podejmować inną aktywność zawodową, np. w ramach umowy o pracę. Jednocześnie w czasie zawieszenia działalności gospodarczej można podejmować tylko niezbędne czynności. W grę wchodzi np. regulowanie zobowiązań i spłacanie należności, rozwiązywanie i zawiązywanie umów, zbywanie środków trwałych i wyposażenia czy uczestnictwo w postępowaniach sądowych. Zawsze trzeba pamiętać o tym, że zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej pociąga za sobą określone skutki w sferze ubezpieczeń społecznych, czyli obowiązków wobec ZUS.
Skutki w sferze ubezpieczeń społecznych określa ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z art. 36a ust. 1 ustawy systemowej przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie opłaca ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, ale może opłacać dobrowolne składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Warto podkreślić, że decyzja w tym zakresie przekłada się na późniejszą wysokość świadczeń emerytalnych lub rentowych. Dlatego zawsze warto dobrze ją rozważyć.
Ustanie obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych następuje od dnia, który został wskazany jako dzień zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Obowiązek ten powstaje na nowo dzień przed dniem, w którym przedsiębiorca wznowił wykonywanie swojej działalności. Ma to związek z koniecznością prawidłowego obliczenia wysokości składek. Ponadto za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej.
Przynajmniej sześć miesięcy
Specjalne zasady zostały przewidziane dla osób, które zdecydowały się zawiesić działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Artykuł 4 pkt 17 ustawy systemowej pozwala uznać za taką osobę tego, kto osobiście sprawuje opiekę nad swoim dzieckiem lub dzieckiem swojego współmałżonka, a także nad dzieckiem przysposobionym. Różnica między „zwykłym” zawieszeniem działalności a zawieszeniem działalności „w celu osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem” polega przede wszystkim na tym, że w tym pierwszym przypadku przedsiębiorca ma przerwę w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym (chyba że zgłosi się do ubezpieczeń z innego tytułu lub ubezpieczy się dobrowolnie), w drugim zaś za taką osobę składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe sfinansuje budżet państwa. Podstawa wymiaru składek wynosi 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Tym samym w takiej sytuacji zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej na wskazanych wyżej warunkach nie wpływa na wysokość przyszłych świadczeń emerytalnych i rentowych. Budżet składki sfinansuje, pod warunkiem jednak, że taka osoba nie będzie mieć ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie będzie podlegać ubezpieczeniu z innego tytułu, np. w związku z wykonywaniem umowy zlecenia. Analogiczne zasady stosuje się w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego.
Są jeszcze dodatkowe ograniczenia. Uprawnienie to dotyczy osób, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą co najmniej przez sześć miesięcy. Stosownie do art. 36aa ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do trzech lat właśnie w celu sprawowania tej opieki. Jednak z uprawnienia tego nie można korzystać dłużej niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia. W przypadku dzieci ze specjalnymi potrzebami zdrowotnymi termin ten ulega wydłużeniu maksymalnie do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. W każdym razie ze wskazanych tu uprawnień można korzystać w całości lub w częściach – przy czym nie może być ich więcej niż pięć.
Warto dodać na marginesie, że możliwe jest objęcie ubezpieczeniem emerytalno-rentowym przedsiębiorcy, który zawiesił działalność gospodarczą, ale wcześniej prowadził ją krócej niż sześć miesięcy. Jednak w takim przypadku podstawa wymiaru składek będzie wyjątkowo niska (zaledwie 75 proc. minimalnego wynagrodzenia). ©℗
Podstawa prawna
• art. 4 pkt 17, art. 36a ust. 1, art. 36aa ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185)
• art. 22‒25 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1570)
