Zleceniobiorca, który 1 września 2022 r. podjął pracę na podstawie umowy zlecenia, 5 września został zgłoszony przez płatnika do obowiązkowych ubezpieczeń na druku ZUS ZUA. Po miesiącu pracy, 5 października, zleceniobiorca zgłosił płatnikowi chęć przystąpienia również do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jakie obowiązki w związku z tym ma płatnik? W jakim terminie i w jaki sposób zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczenia chorobowego, a także jak rozliczyć składkę chorobową – czy powinna być pomniejszona proporcjonalnie za część miesiąca, kiedy zleceniobiorca nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu, czy nie? Wynagrodzenia są płatne do 10. dnia miesiąca następnego. Czy pierwszą składkę chorobową pobrać z wynagrodzenia za wrzesień wypłacanego w październiku? Jeśli zleceniobiorca zachoruje np. w listopadzie czy grudniu, z jakich miesięcy ustalić podstawę zasiłku (osoba ta do końca sierpnia br. była w stosunku pracy)?

odpowiedź

Jeśli zleceniobiorca wyraził wolę przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 5 października, to płatnik powinien nie później niż tego dnia przesłać do ZUS nowe zgłoszenie ZUS ZUA zleceniobiorcy do wszystkich ubezpieczeń od 5 października. Uprzednio należy dokonać wyrejestrowania osoby z dotychczasowych ubezpieczeń. Podstawa wymiaru składki chorobowej za październik będzie taka sama jak podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowej, jeżeli odpłatność za wykonywanie zlecenia określono w umowie kwotowo, w kwotowej lub akordowej stawce godzinowej albo prowizyjnie.

Na wniosek

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, która nie ma innych tytułów do ubezpieczeń, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu i zdrowotnemu. Obowiązek ubezpieczeń obejmuje okres od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Zgłoszenia do poszczególnych rodzajów ubezpieczeń dokonuje zleceniodawca jako płatnik w terminie siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania zlecenia, na druku ZUS ZUA z kodem rozpoczynającym się cyframi 0411xx. Ubezpieczenie chorobowe w przypadku zlecenia jest dobrowolne i zleceniobiorca podlega mu na swój wniosek. Przy czym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić jedynie osoby, które objęte są obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi. Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego następuje w dowolnym, wybranym przez zleceniobiorcę terminie, nie wcześniej jednak niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Przy czym, jeżeli zleceniodawca dokona zgłoszenia do ubezpieczeń obowiązkowych oraz do dobrowolnego chorobowego w terminie siedmiu dni od daty rozpoczęcia wykonywania zlecenia, to objęcie tym ubezpieczeniem nastąpi od dnia wskazanego w tym zgłoszeniu. [przykład 1]
W omawianej sytuacji zleceniobiorca, który wykonuje zlecenie od 1 września br., został najpierw zgłoszony tylko do obowiązkowych ubezpieczeń i zgłoszenie zostało dokonane terminowo, tzn. w ciągu siedmiu dni od daty rozpoczęcia współpracy. Na początku kolejnego miesiąca, tj. 5 października, wykonawca wystąpił do zleceniodawcy z wnioskiem o objęcie go również ubezpieczeniem chorobowym, tj. od 5 października. Od tego dnia zleceniobiorca będzie w ubezpieczeniu, jeżeli wniosek w postaci zgłoszenia zostanie złożony tego właśnie dnia w ZUS. W tej sytuacji zleceniodawca powinien najpierw wyrejestrować zleceniobiorcę z dotychczasowych ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA od dnia 5 października i zgłosić go ponownie na druku ZUS ZUA – również od 5 października – do wszystkich ubezpieczeń, tzn. emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz dobrowolnego chorobowego i zdrowotnego.

Jak obliczyć

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, z tym że nie stosuje się tu ograniczenia tej podstawy do 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tak jak to jest w przypadku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego podstawa wymiaru nie może jednak przekroczyć miesięcznie kwoty stanowiącej 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. W 2022 r. miesięczna podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekroczyć miesięcznie 14 805 zł (5 922 zł x 250 proc.).
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, a tym samym również na ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorców, stanowi przychód ze zlecenia w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej lub akordowej stawce godzinowej albo prowizyjnie. Jeżeli wynagrodzenie określono inaczej lub w ogóle go nie ustalono, podstawę wymiaru stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zatem jeśli wynagrodzenie za wykonanie zlecenia strony ustaliły np. w stałej stawce miesięcznej lub godzinowej, to podstawę do składek, w tym do chorobowej, stanowi faktycznie uzyskany przez zleceniobiorcę przychód, zgodnie z umową.
Podstawa wymiaru składek społecznych zleceniobiorcy może być pomniejszona proporcjonalnie do okresu podlegania w danym miesiącu tym ubezpieczeniom jedynie w przypadku, gdy zleceniobiorcę obowiązuje najniższa podstawa, czyli minimalne wynagrodzenie za pracę, a ubezpieczenia np. nie obejmowały całego miesiąca. Jeżeli więc ubezpieczenia trwają krócej, bo wykonywanie zlecenia rozpoczęło się lub zakończyło w trakcie miesiąca lub zleceniobiorca chorował i miał prawo do zasiłku chorobowego, kwotę minimalnego wynagrodzenia zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc podstawę przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca i mnożąc wynik przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. W pozostałych przypadkach dobrowolną składkę chorobową nalicza się od pełnej podstawy wymiaru, mimo iż objęcie ubezpieczeniem nastąpiło w trakcie miesiąca. [przykłady 2 i 3]

przykład 1

Data zgłoszenia
Osoba wykonuje umowę zlecenia od 15 września 2022 r. Zleceniodawca 16 września zgłosił ją do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, wypadko wego. Natomiast do dobrowolnego chorobowego zleceniobiorca został zgłoszony już od 15 września, gdyż tego dnia osoba ta złożyła stosowny wniosek w tym zakresie. Zleceniobiorca zostanie objęty tym ubezpieczeniem od daty wskazanej w zgłoszeniu.

przykład 2

Strony wskazały wynagrodzenie
Zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od 1 października br. Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przystąpi 12 października. Wynagrodzenie za pracę na zleceniu określono w umowie na 2500 zł miesięcznie. Wynagrodzenie to jest płatne ostatniego dnia miesiąca. Podstawę wymiaru składek: emerytalnej, rentowej, chorobowej oraz wypadkowej za październik stanowi kwota 2500 zł.

przykład 3

Brak informacji o uposażeniu
Zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu od 12 października br. W umowie zlecenia nie określono wynagrodzenia, nie ma również wzmianki, że zlecenie ma być wykonywane nieodpłatnie. Najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za październik stanowi kwota obliczona w następujący sposób:
3010 zł (minimalne wynagrodzenie za pracę w 2022 r.) : 31 dni października x 20 dni (okres od 12 do 31 października) = 1941,94 zł
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi natomiast pełna kwota minimalnej płacy (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne), gdyż składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz kwoty składek:
1941,94 zł x 9,76 proc. = 189,53 zł – składka emerytalna,
1941,94 zł x 1,5 proc. = 29,13 zł – składka rentowa,
1941,94 zł x 2,45 proc. = 47,58 zł – składka chorobowa,
Składki społeczne łącznie – 266,24 zł
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej oraz kwota składki:
1941,94 zł – 266,24 zł = 1409,46 zł
1409,46 zł x 9 proc. = 126,85 zł©℗

Przesunięty termin wypłaty

Dla każdego ubezpieczonego, którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, płatnik składek w raporcie lub imiennym raporcie miesięcznym korygującym oraz w deklaracji i deklaracji rozliczeniowej korygującej uwzględnia należne składki na ubezpieczenia społeczne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat – od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego deklaracja dotyczy – stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, z uwzględnieniem ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki emerytalnej i rentowej.
Konkludując, składki na poszczególne ubezpieczenia są rozliczane kasowo, czyli od faktycznie uzyskanego przychodu w miesiącu, za który są składane dokumenty rozliczeniowe, niezależnie za jaki okres ten przychód jest należny. Zatem wracając do stanu faktycznego wskazanego przez czytelnika: wynagrodzenie należne za wrzesień wypłacone w październiku jest przychodem października zarówno pod względem podatkowym, jak i ubezpieczeniowym, czyli przychód październikowy stanowi podstawę wymiaru składek uwzględnianą w dokumentach za ten miesiąc.
Schemat ubezpieczeń zmienił się u zleceniobiorcy od 5 października i od tego dnia został on objęty ubezpieczeniem chorobowym. Wobec tego od przychodu uzyskanego w październiku, stanowiącego podstawę wymiaru składek, powinna być naliczona składka chorobowa.

Wysokość zasiłków

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przychód to kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Jeżeli zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniu krócej, to podstawę zasiłku stanowi przychód za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia. Jeżeli więc zleceniobiorca zachoruje w listopadzie br., to podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowił przychód za październik wypłacony w listopadzie. Przychodu za wrzesień nie należy wliczać, ponieważ w tym miesiącu zleceniobiorca jeszcze nie był ubezpieczony od choroby, chociaż składka chorobowa została już pobrana od tego przychodu w październiku.
Gdyby natomiast zleceniobiorca zachorował w grudniu br., wówczas podstawę zasiłku należałoby utworzyć z przychodu za październik i listopad, wypłaconych odpowiednio w listopadzie i grudniu. ©℗
!Objęcie zleceniobiorcę dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia złożenia przez zleceniodawcę formularza zgłoszeniowego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Podstawa prawna:
•art. 11 ust. 2, art. 13 pkt 2, art. 14 ust. 1, 1a, art. 18 ust. 1, 3, 7, 9, art. 20, art. 36 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. poz. 1933)
•art. 79 ust. 2, art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1855)
•art. 3 pkt 4, art. 48 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 1732)
•par. 2 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1771)