Przez ostatnie kilka lat byłem członkiem zarządu spółki z o.o., której główna działalność polegała na handlu z partnerami z Rosji. Odpowiadałem m.in. za odprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne. Jednak w marcu 2022 r., po załamaniu się handlu na rosyjskim rynku, złożyłem rezygnację z zajmowanego stanowiska. Ostatnio dowiedziałem się, że przeciwko mnie wszczęto w sądzie postępowanie karne o niepłacenie składek. Z tego co wiem, składki nie są płacone od maja br. Czy mogę zostać ukarany?
Analizując zapytanie, w pierwszej kolejności należy odnieść się do regulacji prawnych ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. I tak z art. 47 ust. 1 tego aktu prawnego wynika, że płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, nie później niż:
- do 5. dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych;
- do 15. dnia następnego miesiąca – dla płatników składek posiadających osobowość prawną;
- do 20. dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników składek.
Rodzaj odpowiedzialności
Skutkiem niezachowania powinności związanych z terminowym opłacaniem składek może być odpowiedzialność wykroczeniowa. Na uwagę zasługuje tu m.in. art. 98 ust. 1a pkt 1 ww. ustawy, z którego wynika, że „kto, jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie, podlega karze grzywny do 5000 zł”. Przy czym na kanwie ww. regulacji w orzecznictwie sądowym akcentuje się, że nieodprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne – zarówno w całej, jak i w niewłaściwej wysokości – nie wypełnia znamion czynu z art. 218 par. 1a kodeksu karnego, lecz stanowi jedynie wykroczenie z art. 98 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 5 lutego 2021 r., sygn. akt VII Ka 43/21). W doktrynie akcentuje się, że przepis ten ma chronić prawidłowe funkcjonowanie instytucji ubezpieczeń społecznych.
Wykroczenie polegające na nieodprowadzaniu składek na ubezpieczenia społeczne ma charakter indywidualny, a jego sprawcą może być tylko płatnik lub osoba działająca w jego imieniu. Co ważne, wykroczenie to można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, a do jego popełnienia nie jest wymagane zaistnienie jakiegokolwiek skutku. Odpowiedzialność wiąże się już z samym nagannym zachowaniem w postaci niedopełnienia obowiązku nałożonego ustawą (J. Strusińska-Żukowska, Komentarz do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Legalis 2020).
Uniknięcie zarzutu
Z punktu widzenia podanego zapytania istotne jest to, że nieopłacenie wskazanych rodzajów składek może co do zasady skutkować przypisaniem kary grzywny przez sąd. Nie zawsze jednak tak będzie, mało tego, nie zawsze sąd nawet skaże obwinionego. Do okoliczności uniemożliwiających skazanie należy bowiem m.in. złożenie rezygnacji z funkcji osoby działającej w imieniu płatnika, która jest odpowiedzialna za dopełnienie powinności w zakresie ubezpieczeń społecznych. W tym zakresie na szczególną uwagę zasługuje stanowisko zawarte w wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z 30 maja 2018 r. (sygn. akt XI W 3698/16).
W stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy obwiniony zajmujący stanowisko prezesa zarządu złożył rezygnację z funkcji prezesa zarządu. W ocenie sądu stanowiło to podstawę do uniewinnienia tej osoby, skoro wszystkie zadłużenia składkowe powstały już po dniu jego formalnej rezygnacji. W uzasadnieniu m.in. stwierdzono, że: „mając na uwadze (…) materiał dowodowy, z którego wynika, że obwiniony (….) przed okresem wskazanym w zarzutach wniosku o ukaranie złożył skutecznie rezygnację z funkcji Prezesa Zarządu przedmiotowej
Spółki, uznać należy, że to nie na nim ciążył obowiązek opłacania składek wskazanych w zarzutach wniosku. Wobec powyższego, Sąd uniewinnił obwinionego od popełnienia zarzucanych mu czynów”.
Reasumując, złożenie skutecznej rezygnacji z funkcji członka zarządu sp. z o.o. może uchronić przed konsekwencjami na płaszczyźnie wykroczeniowej. Skoro zadłużenie składkowe wobec ZUS powstało po złożeniu tej rezygnacji, to z dużym prawdopodobieństwem sąd uniewinni byłego członka zarządu. ©℗
!Obowiązek obliczania rozliczania i przekazywania składek do ZUS co do zasady ciąży na płatnikach składek – zarówno w odniesieniu do części składek finansowanych przez płatników, jak i przez ubezpieczonych.
Podstawa prawna
• art. 47 ust. 1, art. 98 ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 r.; ost.zm. poz. 1933)
• art. 218 par. 1a ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 t. poz. 1138; ost.zm. poz. 1855)