Zwolnienie z podatku nie oznacza automatycznie, że nie będzie musiał odprowadzać należności na NFZ. Z reguły jest odwrotnie, a wyjątki są nieliczne. Potwierdza to odpowiedź Ministerstwa Zdrowia.

Rezygnacja z pobierania przysługującej emerytury lub renty jest zasadniczym warunkiem zwolnienia z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Zwolnienie to obejmuje przychody do łącznej wysokości 85 528 zł rocznie. Aktywny senior może je uzyskiwać z różnych źródeł, tj.: ze stosunku służbowego, stosunku pracy, z pracy nakładczej, ze spółdzielczego stosunku pracy, z umów zlecenia, zasiłku macierzyńskiego, a także z pozarolniczej działalności gospodarczej, niezależnie od formy jej opodatkowania.
Zasadniczo przychody te - choć zwolnione z PIT - są objęte składką na ubezpieczenie zdrowotne. Tylko w nielicznych sytuacjach preferencja podatkowa idzie w parze z brakiem składki zdrowotnej. Tak jest w przypadku niektórych osób prowadzących działalność gospodarczą oraz tych, które są zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności.
Przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna) są pod tym względem szczególnie zawiłe. Dlatego wystąpiliśmy do resortu zdrowia z pytaniami o kilka sytuacji, w których może się znaleźć aktywny zawodowo senior.

Zerowa składka zdrowotna a umowę o pracę

Seniorzy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę i korzystający zarazem ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT nie mają co liczyć na zerową składkę zdrowotną. Można ją jedynie u nich obniżyć do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, z tym że - uwaga - chodzi o zaliczkę obliczoną zgodnie z przepisami w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. A wtedy nie było jeszcze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT.
Możliwość obniżenia składki zdrowotnej do wysokości ubiegłorocznej zaliczki na PIT wynika z art. 83 ust. 2a i 2b ustawy zdrowotnej. Nie ma tu zatem zastosowania art. 83 ust. 2 tego aktu prawnego, który mówi, że gdy płatnik (pracodawca) nie oblicza zaliczki na PIT od przychodów wolnych od podatku dochodowego, to składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł. Ta zasada nie dotyczy seniorów zatrudnionych na umowę o pracę i korzystających zarazem ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT.
Nie ma do nich zastosowania również obniżenie składki zdrowotnej do 0 zł na podstawie innego przepisu, a mianowicie art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej. Regulacja ta ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy jedynym źródłem przychodu jest działalność gospodarcza - podkreśla MZ w odpowiedzi na nasze pytanie.

Niepełnosprawni prowadzący biznes

Wspomniany wyżej art. 82 ust. 10 ustawy zdrowotnej pozwala na obniżenie składki zdrowotnej nawet do 0 zł, ale tylko u osób, które spełniają łącznie trzy warunki:
  • są zaliczone do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności,
  • prowadzą działalność gospodarczą,
  • działalność gospodarcza jest dla nich jedynym tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c lub pkt 1a ustawy zdrowotnej).
Warunki te mogą spełniać również aktywni zawodowo seniorzy. W takiej sytuacji opłacają oni składkę zdrowotną w wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na PIT należnej za miesiąc, za który opłacana jest składka. Jeżeli zaliczka na PIT jest zerowa, to i składka zdrowotna wynosi 0 zł.
Potwierdziło to MZ, które, odpowiadając na pytanie naszej redakcji, stwierdziło: „Jeśli zatem senior prowadzący jedynie działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych jest zwolniony z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT (jego zaliczka na podatek wynosi 0 zł), to po spełnieniu warunków z art. 82 ust. 10, składka zdrowotna z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, będzie również wynosiła 0 zł”.

Składka zdrowotna a senior z niskimi przychodami

Ustawa zdrowotna przewiduje jeszcze inny przypadek braku składki zdrowotnej u osób, które są w wieku emerytalnym lub mają prawo do renty, a jednocześnie prowadzą działalność gospodarczą bądź są przedsiębiorcami zaliczonymi do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności.
Chodzi o sytuacje wymienione w art. 82 ust. 8 i 9 ustawy zdrowotnej, a zatem gdy:
  • działalność gospodarczą prowadzi emeryt lub rencista:
- którego świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie minimalnego wynagrodzenia (a więc który nie korzysta ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT, bo nie zrezygnował z pobierania emerytury lub renty) i zarazem
- który uzyskuje przychody z działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. najniższej emerytury (obecnie najniższa emerytura wynosi 1338,44 zł, więc połowa z tej kwoty to 669,22 zł) lub opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej;
  • działalność gospodarczą prowadzi osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, a jej miesięczne przychody z tej działalności nie przekraczają 50 proc. najniższej emerytury (czyli 669,22 zł) lub opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
W tym drugim przypadku (art. 82 ust. 9 ustawy zdrowotnej) zwolnienie ze składki zdrowotnej może dotyczyć również emerytów i rencistów, i to zarówno tych, którzy nie płacą podatku dochodowego (na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT), jak i tych, którzy go uiszczają, bo nie zrezygnowali z pobierania emerytury i renty. Taka osoba może bowiem otrzymywać przychody również z innego tytułu - potwierdza odpowiedź MZ na nasze pytania, przy czym oczywiście zwolnienie ze składki zdrowotnej dotyczy wyłącznie przychodów z działalności gospodarczej (czyli z tytułu, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c lub pkt 1a ustawy zdrowotnej). Kluczowe jest, aby taka osoba była zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności.
W pozostałych przypadkach, jeśli nie są spełnione warunki ustawowe, trzeba opłacić składkę zdrowotną od podstawy określonej w art. 81 ustawy zdrowotnej, a ta zależy od sposobu opodatkowania działalności gospodarczej - przypomina resort. ©℗
Czy zbyt późne złożenie wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym pozbawi świadczenia?
Czy zbyt późne złożenie wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym pozbawi świadczenia?

Zobacz również

Co mówi Ministerstwo Zdrowia w sprawie składki zdrowotnej?

Stanowisko Ministerstwa Zdrowia w sprawie składki zdrowotnej z 29 lipca 2022 r. wydane dla DGP
Do osób, które pobierają emeryturę lub rentę oraz jednocześnie prowadzą działalność gospodarczą stosuje się art. 82 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa). Zgodnie z tym przepisem, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (o którym mowa w art. 66 ust. 1), składka na ubezpieczenie zdrowotne musi być opłacana od każdego z tych tytułów odrębnie.
Wyjątki od tej zasady są określone wyłącznie przez przepisy ustawowe. Uzasadnieniem dla nich mogą być względy społeczne lub aksjologiczne. Wyjątki dotyczą nieopłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej w sytuacji, gdy:
1) taką działalność prowadzi emeryt (lub rencista), który uzyskuje świadczenie emerytalne (lub rentowe) nieprzekraczające miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia i uzyskuje dodatkowe przychody z działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. kwoty najniższej emerytury (lub opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej) - art. 82 ust. 8 ustawy;
2) taką działalność prowadzi osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, a jej miesięczne przychody z działalności (taka osoba może otrzymywać przychody również z innego tytułu) nie przekraczają 50 proc. kwoty najniższej emerytury (lub opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej) - art. 82 ust. 9 ustawy.
W wymienionych sytuacjach, jeśli nie są spełnione warunki ustawowe, trzeba opłacić składkę zdrowotną od podstawy określonej w art. 81 ustawy, zależnej od sposobu opodatkowania działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 81 ust. 2 i 2c in fine ustawy przychody zwolnione z opodatkowania, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT, trzeba uwzględnić przy obliczaniu składki zdrowotnej.
Odnosząc się do sytuacji osób wskazanych w art. 82 ust. 10 ustawy, zgodnie z którym w przypadku, gdy osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności objęta jedynie tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c albo pkt 1a), uzyskuje przychód rozliczany na zasadach określonych w art. 27 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych:
• miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych należnej za miesiąc, za który opłacana jest składka, począwszy od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ubezpieczony został zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności;
• roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy, jeżeli ubezpieczony był w tym okresie zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności przez co najmniej jeden miesiąc.
Jeśli zatem senior prowadzący jedynie działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych jest zwolniony z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT (jego zaliczka na podatek wynosi 0 zł), to po spełnieniu warunków z art. 82 ust. 10 składka zdrowotna z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej będzie wynosiła również 0 zł.
Jeśli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę otrzymują przychody zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT, to w myśl art. 83 ust. 2 i 3 ustawy składki na ubezpieczenie zdrowotne nie obniża się do 0 zł. Można ją jednak obniżyć na podstawie art. 83 ust. 1 i 2b ustawy o świadczeniach zdrowotnych do wysokości zaliczki na podatek dochodowy (obliczonej zgodnie z przepisami ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym 31 grudnia 2021 r.). Do tych osób nie stosuje się art. 82 ust. 10 ustawy, bo ich źródłem przychodu nie jest jedynie działalność gospodarcza. Rozróżnienie sytuacji dwóch grup seniorów wynika ze wspierania przez ustawodawcę rozwoju przedsiębiorczości. Dlatego wprowadził ulgę w składce zdrowotnej (art. 82 ust. 10 ustawy).
Podstawa prawna
•art. 83 ust. 2a-2b oraz 8-10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1352; dalej: ustawa zdrowotna)
•art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1358)