Pracowałam u drobnego przedsiębiorcy, który uległ nieszczęśliwemu wypadkowi i na skutek odniesionych obrażeń zmarł. Firma zostanie zamknięta. Jestem w ciąży, czy przysługują mi jakieś świadczenia?
Jeszcze do niedawna osoba znajdująca się w takiej sytuacji po urodzeniu dziecka mogła liczyć tylko na świadczenie rodzicielskie (1000 zł), a przed porodem mogła otrzymać zasiłek chorobowy, o ile spełniała ku temu warunki. Jednak 1 stycznia 2022 r. zmienił się stan prawny i weszło w życie nowe brzmienie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z nowym brzmieniem art. 30 ust. 1 tej ustawy zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
  • wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
  • z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
Zmieniły się także uprawnienia pracownicy do dnia porodu. Zgodnie z art. 30 ust. 3 tej ustawy pracownicy, której umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy lub z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
W opisywanym przypadku pracownica będzie więc mogła skorzystać z zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego – do dnia porodu, a po porodzie – z zasiłku macierzyńskiego.
Warto dodać, że znajdująca się w takiej sytuacji zleceniobiorczyni nie ma prawa do powyższych świadczeń. To jeden z nielicznych przykładów przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych, które różnicują sytuację zleceniobiorców i pracowników.
Podstawa prawna
•art. 30 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
Prezesowi naszej spółki wypłaciliśmy zaległą premię za rok 2021 r. Prezes pełni funkcję na mocy aktu powołania, spółka nie zawarła z nim oddzielnej umowy. Czy od wypłaconej premii należy odprowadzić składkę zdrowotną?
Jeszcze do niedawna takie pytanie nie byłoby w ogóle zadane, bo przychody osiągane przez prezesów pełniących funkcję na mocy aktu powołania do 31 grudnia 2021 r. nie były oskładkowane. Zmieniło się to wraz z wejściem w życie Polskiego Ładu, tj. pakietu zmian do przepisów podatkowych, oraz m.in. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Objęła ona takie osoby ubezpieczeniem zdrowotnym, dodając do tej ostatniej ustawy art. 66 ust. 1 pkt 35a. Zgodnie z jego nowym brzmieniem, obowiązującym od 1 lipca 2022 r., „osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania oraz prokurenci, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym niezależnie od kwalifikacji do źródła przychodu w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (…), z wyłączeniem osób uzyskujących przychody, o których mowa w art. 13 przychód z działalności wykonywanej osobiście pkt 5 lub 6 tej ustawy, których roczne wynagrodzenie z tego tytułu nie przekracza kwoty 6000 zł.
Może się jednak zdarzyć, jak w opisywanej sytuacji, że w 2022 r. zostaną wypłacone należności z tytułu powołania za okres, w którym nie były one oskładkowane składką zdrowotną. Jak stwierdził ZUS, wydając 31 marca 2022 r. interpretację indywidualną w podobnej sprawie (znak DI/100000/43/328/2022), osoba powołana do pełnienia funkcji członka zarządu przed 1 stycznia 2022 r., która otrzyma w 2022 r. premię należną za okres wcześniejszy, nie musi opłacać od niej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Należy więc uznać, że tak samo trzeba postąpić w opisywanej sytuacji.
Podstawa prawna
• art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
Prowadzę działalność gospodarczą i opłacam obecnie preferencyjne składki (zostało mi jeszcze 12 miesięcy ulgi). We wrześniu kończę 65 lat. Jak to wpłynie na składki opłacane z działalności?
Preferencyjne składki dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą zostały określone w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z jej art. 18a ust. 1 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Z kolei zgodnie z ust. 2 prawa do tej ulgi nie mają osoby, które:
  • prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
  • wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem jej rozpoczęcia w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w jej zakres.
Jak widać, przepis ten nie odnosi się w żaden sposób do osiągnięcia przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego. Należy więc uznać, że pod tym względem ukończenie 65. roku życia (60. przez kobietę) nie będzie miało znaczenia dla korzystania z tej ulgi.
Trzeba jednak pamiętać o generalnej zasadzie wynikającej z ustawy systemowej. Otóż zgodnie z nią prowadzący działalność gospodarczą, którzy mają ustalone prawo do emerytury, podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Oznacza to, że przedsiębiorca może wystąpić o przyznanie od września prawa do emerytury, a następnie zrezygnować z ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Może również przejść emeryturę i nadal opłacać składki, co pozwoli mu później przeliczyć wysokość emerytury. Może też nie występować o emeryturę i opłacać składki, co spowoduje, że emerytura zostanie mu wyliczona na dużo korzystniejszych zasadach, gdy wystąpi o nią za jakiś czas. Przy czym przejście na emeryturę nie zwolni przedsiębiorcy z opłacania składki zdrowotnej od prowadzonej działalności. Składka ta będzie opłacana na zasadach ogólnych. Co prawda ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przewiduje w niektórych przypadkach zwolnienie ze składki zdrowotnej, ale warunki do uzyskania zwolnienia są trudne do spełnienia. Zgodnie z art. 82 ust. 8 składka na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie jest opłacana przez osobę, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, w przypadku gdy osoba ta:
  • uzyskuje dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. kwoty najniższej emerytury lub
  • opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Jeśli przedsiębiorca w opisywanej sytuacji spełni również powyższe warunki, nie będzie musiał opłacać także składki zdrowotnej z prowadzonej działalności.
Podstawa prawna
•art. 9 ust. 5 i art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 82 ust. 8 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
Dlaczego niektóre świadczenia urlopowe są oskładkowane? [PORADNIA UBEZPIECZENIOWA]
Dlaczego niektóre świadczenia urlopowe są oskładkowane? [PORADNIA UBEZPIECZENIOWA]

Zobacz również
Przez kilka miesięcy przebywałam na zwolnieniu lekarskim. W tym czasie czasami logowałam się zdalnie do firmowego systemu, przede wszystkim po to, aby pomóc kolegom, którzy nie wiedzieli, jak wykonać pewne czynności. ZUS przeprowadził kontrolę i stwierdził, że wykonywałam pracę zarobkową, i odebrał mi prawo do zasiłku. Czy mógł wydać taką decyzję, skoro pracodawca nie wypłacał mi za to żadnego wynagrodzenia? Poza tym logowanie w żaden sposób nie wpłynęło na stan mojego zdrowia.
Podstawą prawną do wydania przez Zakład Ubezpieczeń poręcznych decyzji w tego rodzaju sprawach jest art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z nim ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Na temat tego, co można uznać za pracę zarobkową, bardzo często wypowiadał się także Sąd Najwyższy. Wydaje się, że w ostatnim czasie następuje zaostrzenie linii orzeczniczej SN, który obecnie wiele sytuacji kwalifikuje jako wykonywanie pracy zarobkowej. Jako przykład można wskazać wyrok SN z 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 22/21, który rozpatrywał sprawę ubezpieczonej wykonującej zdalnie część obowiązków pracowniczych w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy. Ubezpieczona twierdziła, że jedynie udzielała pomocy koleżankom w pracy w czasie jej zwolnienia lekarskiego, w tym celu raz na jakiś czas logowała się do systemu firmowego. Jej zdaniem pomoc była incydentalna i nie wpłynęła na stan zdrowia. Jednak zdaniem organu rentowego wykonywanie takich czynności stanowiło wykonywanie obowiązków pracowniczych, a więc wykonywanie pracy zarobkowej. Sądy obu instancji nie zgodziły się ze stanowiskiem ZUS. Uznały, że sam fakt przyjeżdżania do firmy, pomoc koleżankom w przygotowaniu dokumentów albo też śledzenie działalności firmy zdalnie bez pobierania wynagrodzenia nie wyczerpuje przesłanki pracy zarobkowej. SN jednak uchylił zaskarżony wyrok sądu II instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Zwrócił uwagę, że praca zarobkowa w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie musi być wykonywana w pełnym wymiarze. Uznanie danej aktywności za działalność zarobkową nie jest zależne od faktycznego osiągania zarobku, bo wynika z samego podjęcia działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych.
SN podkreślił, że dwie sytuacje (przesłanki) utraty prawa do zasiłku chorobowego z art. 17 ust. 1 ustawy mają charakter niezależny (odrębny). Wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje „pracę zarobkową” i nie jest niezbędne badanie, czy była ona niezgodna z celem zwolnienia lekarskiego. Wykonywanie pracy zarobkowej niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia stanowi samodzielną negatywną przesłankę prawa do zasiłku. W tego rodzaju sprawach nie ma zatem potrzeby, aby badać, czy takie czynności wpływają na stan zdrowia osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim.
Zdaniem SN sankcja utraty prawa do zasiłku obejmuje wszystkie czynności, niezależnie od wymiaru świadczonej pracy. Za pracę uważa się pracę w potocznym tego słowa znaczeniu, czyli nawet wtedy, gdy nie jest podejmowana „w celu zarobkowym”.
Sąd Najwyższy zwrócił też uwagę, że w orzecznictwie nie uznano za pracę zarobkową tylko wyjątkowych czynności o charakterze ubocznym do prowadzonej działalności. Jednak nawet wówczas dla zachowania prawa do zasiłku chorobowego wymagano zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej albo pracy przez ubezpieczonych.
W opisywanej sytuacji można się spodziewać, że decyzja ZUS zostanie utrzymana przez sąd. W związku jednak z dużym zróżnicowaniem orzecznictwa nie można również wykluczyć przeciwnego rozstrzygnięcia. ©℗
Podstawa prawna
•art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)