Wyczerpałam okres zasiłkowy. Wystąpiłam z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy. ZUS odmówił mi renty, bo stwierdził, że mogę odzyskać zdolność do pracy. Zdaniem lekarzy czeka mnie jeszcze długa rehabilitacja, nawet powyżej roku. Czy mimo to mogę wystąpić z wnioskiem o świadczenie rehabilitacyjne? Przyznawane jest przecież tylko na 12 miesięcy.
Po wyczerpaniu zasiłku chorobowego ubezpieczony może wystąpić zarówno o świadczenie rehabilitacyjne, jak i rentę z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
Z kolei ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do przyznania renty wymaga uznania wnioskodawcy za osobę niezdolną do pracy. Zgodnie z art. 12 ust. 1 tej ustawy niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Ważne rokowanie
Co ważne, z przepisów nie wynika, że ubezpieczony powinien wystąpić w pierwszej kolejności o świadczenie albo rentę. Kluczową kwestią jest tutaj możliwość odzyskania zdolności do pracy w przyszłości – sprawia ona, że nie można jednocześnie mieć prawa do obu świadczeń. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 1 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 1368/16, podkreślił, że z uwagi na wykluczające się przesłanki nabycia prawa do każdego z tych świadczeń konkurują one ze sobą. Sprawa, którą rozstrzygał katowicki sąd, dotyczyła osoby, która pobierała świadczenie rehabilitacyjne, a więc, jak zauważył sąd, rokowała odzyskanie zdolności do pracy. Dlatego należy uznać, że ta osoba nie spełniała przesłanki uzyskania prawa do renty w postaci braku rokowań odzyskania zdolności do pracy.
Przy wyborze, o które świadczenie się ubiegać, nie ma znaczenia, że przewidywany termin odzyskania zdolności do pracy wynosi ponad 12 miesięcy, a więc jest dłuższy niż maksymalny okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Podkreślił to Sąd Najwyższy w wyroku z 31 stycznia 2017 r., sygn. akt II UK 644/15. Zwrócił uwagę, że oceniany z uwzględnieniem reguł wykładni gramatycznej art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej wymaga, aby po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego, to znaczy po upływie maksymalnego terminu jego pobierania, nadal (czyli bez przerwy, ciągle) występowała niezdolność do pracy oraz żeby istniały rokowania odzyskania zdolności do pracy, ale równocześnie nie określa terminu, w którym ma nastąpić odzyskanie zdolności do pracy. Dla uznania, że warunek ten jest spełniony, wystarcza więc jedynie, aby istniały rokowania odzyskania zdolności do pracy w wyniku dalszego leczenia lub rehabilitacji leczniczej. Termin 12 miesięcy, a właściwie nie dłuższy niż 12 miesięcy, wyznacza natomiast art. 18 ust. 2 ustawy zasiłkowej, który jednak, co również wynika z jego wykładni gramatycznej, nie jest przepisem określającym warunki nabycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Wyznacza jedynie maksymalny termin wypłaty tego świadczenia. Może się więc zdarzyć, że długotrwała rehabilitacja przyniesie poprawę stanu zdrowia i odzyskanie zdolności do pracy, ale cały proces potrwa dłużej niż 12 miesięcy. Po wyczerpaniu maksymalnego okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego prawdopodobnie ZUS odmówi wnioskodawcy renty, skoro, mimo braku prawa do świadczenia, nadal istnieje możliwość odzyskania zdolności do pracy. Sąd podkreślił, że brak możliwości ustalenia daty odzyskania zdolności do pracy nie stanowi przesłanki odmowy prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Istotne jest samo rokowanie odzyskania zdolności do pracy ‒ bez względu na przewidywania co do daty wystąpienia tego stanu, bo przysługiwanie świadczenia rehabilitacyjnego przez okres 12 miesięcy nie jest tożsame z warunkiem, że rokowanie odzyskania zdolności do pracy musi zamknąć się również w tym okresie.
Renta także terminowa
Jest to inna sytuacja niż przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty, a następnie po jakimś czasie stwierdzenie, że zdolność do pracy odzyskał. Ważne bowiem, aby na dzień wydawania decyzji takiej zdolności nie posiadał i nie rokował jej odzyskania. Ten stan może się jednak zmienić, dlatego także renta co do zasady nie jest przyznawana bezterminowo.
Można więc stwierdzić, że w opisywanej sprawie ubezpieczony może wystąpić do ZUS z wnioskiem o świadczenie rehabilitacyjne. Nie ma znaczenia, że przewidywane odzyskanie zdolności do pracy ma nastąpić po upływie ponad roku.
Podstawa prawna
• art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• art. 12 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504)