Jakie świadczenie przysługuje pracownikowi na przełomie roku? Czy podwyżka przed wypłatą spóźnionego zasiłku ma wpływ na wysokość świadczenia? Jakie skutki dla współpracowników przedsiębiorcy ma jego zadłużenie składkowe? Jak zmienił się termin wypłaty zasiłków po wejściu w życie ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw? Czy emeryci wojskowi zostali pozbawieni prawa do zasiłku chorobowego?
Nasz pracownik często przebywa na zwolnieniu lekarskim. Ostatnio chorował w okresie od 15 grudnia 2021 r. do 7 stycznia 2022 r. (nabył prawo do zasiłku chorobowego), a następnie od 10 stycznia 2022 r. – choroba trwa nadal. Czy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek chorobowy?
Zgodnie z ogólną zasadą pracownikowi przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym (14 dni w przypadku pracowników powyżej 50. roku życia) przysługuje wynagrodzenie chorobowe wypłacane ze środków pracodawców. I choć kosztów wynagrodzenia nie ponosi Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, to okres jego pobierania wliczany jest do okresu zasiłkowego. Ponadto, jeśli pracownik nie wykorzysta pełnego limitu wynagrodzenia chorobowego w danym roku, w kolejnym limit nalicza się od nowa.
Pewne problemy może rodzić ustalenie, jakie świadczenie należy wypłacić pracownikowi na przełomie roku, gdy niezdolność do pracy rozpoczęła się w poprzednim roku i jest kontynuowana w kolejnym – tak jak w opisywanym przypadku. Zasada jest prosta – w takich przypadkach za dni nieprzerwanej niezdolności przypadające po 31 grudnia wypłacane jest takie samo świadczenie, jakie przysługiwało pracownikowi 31 grudnia starego roku.
W opisywanej sytuacji pierwsza niezdolność trwała od 15 grudnia 2021 r. do 7 stycznia 2022 r. Skoro pracownik w 2021 r. nabył prawo do zasiłku chorobowego (wykorzystał limit wynagrodzenia chorobowego) i otrzymywał go w 2021 r., to płatnik powinien wypłacić zasiłek chorobowy za cały ten okres niezdolności pracy, także za 1–7 stycznia 2022 r. Kolejna niezdolność rozpoczęła się jednak po przerwie weekendowej (10 stycznia) i jest to pierwsza niezdolność, która w całości trwa w nowym roku, tak więc pracownikowi należy wypłacić wynagrodzenie chorobowe już z nowego limitu 33 (14) dni przysługujących w 2022 r. Należy przy tym pamiętać, że obie niezdolności należy wliczyć do jednego okresu zasiłkowego. Przerwa między nimi nie przekracza bowiem 60 dni, a zgodnie z nowym brzmieniem art. 9 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie ma już znaczenia, czy kolejna niezdolność została spowodowana tą samą lub inną chorobą. Jeśli nie przekracza ona 60 dni, trzeba ją wliczyć do jednego okresu.
Podstawa prawna
• art. 9 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Pracownik otrzymał zwolnienie na ostatnie dni 2021 r., jednak na tyle późno, że nie rozliczyliśmy go w grudniu, a dopiero w styczniu. Za grudzień otrzymał jeszcze zwykłe wynagrodzenia. Pracownik otrzymał podwyżkę od 1 stycznia 2022 r. Czy podwyżka ta ma wpływ na wysokość zasiłku chorobowego?
Nie, w takim przypadku podwyżka nie będzie miała wpływu na wysokość zasiłku chorobowego. Nie ma bowiem znaczenia, że płatnik będzie wypłacał zasiłek już w okresie, w którym pracownik ma prawo do podwyżki. Ważne jest to, że prawo do zasiłku przysługuje za okres sprzed podwyżki.
Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zostały określone w art. 36 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z ust. 1 podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W opisywanej sytuacji więc grudzień 2021 r. – listopad 2022 r.
Gdyby niezdolność do pracy powstała przed upływem 12-miesięcznego okresu ubezpieczenia u danego płatnika, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowiłoby przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Należy też pamiętać, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.
Podstawa prawna
• art. 31 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Razem z mężem prowadzimy działalność gospodarczą. Jestem zgłoszona jako współpracownik. Mąż nie wpłacił za nas pełnych składek, bo mieliśmy trudności finansowe z powodu pandemii. Jaki to będzie miało wpływ na mój ewentualny zasiłek chorobowy i macierzyński?
Definicję osoby współpracującej zawiera art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami korzystającymi z ulgi na start uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej, lub umowy zlecenia.
Przedsiębiorca zgłaszający współpracownika do ubezpieczeń jest zobowiązany do opłacania za niego składek na ubezpieczenie społeczne od zadeklarowanej podstawy, nie niższej jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Ewentualne świadczenia dla współpracownika, w tym te z ubezpieczenia chorobowego, które jest dla nich nieobowiązkowe, obliczane są na tej podstawie. Mimo że składki opłacane są przez płatnika, to jednak konsekwencje ich nieopłacenia ponosi także współpracownik. Do końca 2021 r. takim skutkiem było wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego. Od 1 stycznia 2022 r. przepisy takiego skutku już nie przewidują. Zamiast usuniętego art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych skutki opóźnienia w opłacie składek przewiduje obecnie art. 2a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński oraz świadczenie rehabilitacyjne nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami korzystającymi z ulgi na start oraz duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia. Prawo do tych świadczeń przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.
Także w opisywanej sytuacji nieopłacenie składek przez płatnika będzie skutkowało tym, że współpracownik nie będzie miał prawa do świadczeń. Warto jednak podkreślić, że w przypadku gdy zadłużenie powstało jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów (1 stycznia 2022 r.), zastosowanie będą miały stare przepisy. Oznacza to, że płatnik powinien zgodnie z przepisami obowiązującymi do 2022 r. złożyć wniosek o wyrażenie zgody na zapłatę składek po terminie, co w praktyce będzie oznaczało przywrócenie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Dopiero zgoda ZUS pozwoli na uzyskanie świadczeń chorobowych przez współpracownika.
Podstawa prawna
• art. 2a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
• art. 8 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
Jesteśmy płatnikiem zasiłków, zatrudniamy kilkadziesiąt osób. Czy w 2022 r. zmieniły się nasze obowiązki w zakresie wypłacania zasiłków?
Dla płatników zasiłków najważniejsze zmiany w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) wynikają z art. 9 (ustanawia nowe zasady ustalania okresu zasiłkowego), art. 43 (ustanawia nowe zasady przeliczania podstawy wymiaru zasiłków) oraz art. 64 (modyfikuje termin na wypłatę zasiłków). O ile dwie pierwsze w wymienionych zmian są szeroko opisywane, o tyle ostatnia jest nieco pomijana.
I tak zgodnie z art. 64 ust. 1 płatnicy zasiłków wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a ZUS na bieżąco, po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się jednak nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku. Przed zmianą 30-dniowy termin obliczany był od złożenia „ostatniego dokumentu”. Przy czym „wyjaśnienie ostatniej okoliczności” jest pojęciem szerszym i może obejmować np. wyjaśnienia ustne od ubezpieczonego. Oznacza to, że płatnicy składek będą mieli więcej czasu na wypłatę zasiłków. Warto zauważyć, że zmianie także uległ art. 64 ust. 3 ustawy zasiłkowej, jednak nie jest on przeznaczony dla płatników zasiłków innych niż ZUS. Zgodnie z nim osobom opłacającym składkę chorobową za siebie i swoich współpracowników (osoby określone w art. 2a ustawy zasiłkowej) zasiłek wypłaca się w terminie określonym w ust. 1, nie później niż w terminie 60 dni od dnia spłaty całości zadłużenia.
Niezmienna pozostaje zasada określona w art. 64 ust. 2 – zgodnie z nią płatnik składek, który nie wypłacił zasiłku w terminie, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna
• art. 64 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Zatrudniamy kilku emerytów wojskowych na umowę o pracę. Opłacamy za nich pełne składki. Słyszeliśmy, że zmieniły się zasady wypłaty zasiłków dla takich pracowników. Czy to oznacza, że mamy już nie wypłacać im zasiłków chorobowych?
Nie, pracujący emeryci wojskowi lub mundurowi nie zostali pozbawieni prawa do zasiłku chorobowego w trakcie trwania tytułu ubezpieczeniowego. Nie będą oni mieli natomiast prawa do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczeniowego. Informacja ta nie zmienia jednak obowiązków płatników składek, bo płatnikiem zasiłków wypłacanych po ustaniu tytułu i tak zawsze jest ZUS.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy zarówno z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
- ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
- kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
- nie nabyła prawa do zasiłku w czasie okresu oczekiwania;
- jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
- podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Od 1 stycznia 2022 r. do art. 13 dodano ust. 1a. Zgodnie tym przepisem powyższą zasadę stosuje się także do osoby niezdolnej do pracy, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy służb mundurowych takich jak np. policja i Państwowa Straż Pożarna. ©℗
Podstawa prawna
• art. 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
