Kto skorzysta ze zwolnienia ze składki zdrowotnej po wejściu w życie Polskiego Ładu? Dlaczego składanie deklaracji może być podstawą do nieuznania zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym? Jakie skutki dla płatnika w 2022 r. będzie miało stwierdzenie przez ZUS, że zawarte przez firmę umowy o dzieło są w rzeczywistości umowami zlecenia?

Od kilku lat prowadzę indywidualną działalność, a od niedawna jestem zatrudniony na etacie z wynagrodzeniem 4 tys. brutto miesięcznie. Płaciłem dotychczas składki z obu tytułów. Czy to ulegnie zmianie w 2022 r.?
Z art. 82 ust. 1 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna) wynika, że w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana z każdego z tych tytułów odrębnie. Zgodnie zaś z art. 82 ust. 2 ustawy, w przypadku gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego wymienionych w art. 66 ust. 1 ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie. Wskazane regulacje prawne nakładają więc prawny obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne od każdego tytułu, niezależnie od tego, czy w zbiegu pozostają różne tytuły, czy zbiegają się takie same tytuły. Obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne obciąża np. pracowników, którzy jednocześnie wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą (zbieg różnych tytułów).
Ten stan prawny ulegnie pewnej modyfikacji na skutek wejścia w życie 1 stycznia 2022 r. ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw – tzw. Polski Ład. Na mocy art. 15 tej ustawy wprowadzono nowe wyjątki w zakresie wyłączenia z obowiązku płacenia składki zdrowotnej przedsiębiorców będących jednocześnie pracownikami. Zgodnie z brzmieniem art. 82 ust. 9b ustawy zdrowotnej składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu jest nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące 1 stycznia danego roku od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c (prowadzących pozarolniczą działalność i ich współpracowników), lub tytułu, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1a (prowadzących pozarolniczą działalność korzystających z ulgi na start), w przypadku gdy osoba ta:
  • uzyskuje dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nie wyższej niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku, oraz
  • opłaca od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym.
ZUS wyjaśnił, że składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności nie będzie musiała opłacić osoba, która równocześnie pozostaje w stosunku pracy i podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia nie będzie przekraczać minimalnego wynagrodzenia (w 2022 r. 3010,00 zł brutto). Dodatkowe warunki skorzystania przez przedsiębiorcę ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej są następujące:
  • przychody z pozarolniczej działalności nie mogą być wyższe niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia,
  • musi być opodatkowany w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Realna możliwość skorzystania z wyłączenia będzie więc dotyczyć nielicznej grupy przedsiębiorców–pracowników.
W opisywanej sytuacji przedsiębiorca nie może skorzystać z nowej preferencji w składce zdrowotnej, ponieważ poziom wynagrodzenia ze stosunku pracy przekroczy próg minimalnego wynagrodzenia ustalony od stycznia 2022 r. W konsekwencji nadal będzie miał obowiązek opłacania składek z obu tytułów.
Podstawa prawna
•art. 15 ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105).
•art. 66 ust. 1 i art. 82 ustawy z 27 stycznia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2120) – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r.
Wobec mnie wszczęto egzekucję zaległych składek. Złożyłem zarzut, w którym zakwestionowałem samo istnienie długu. Niestety postanowieniem dyrektora oddziału ZUS został on oddalony. Czy mogę jeszcze zakwestionować postanowienie ZUS?
Z kontekstu podanego stanu faktycznego przede wszystkim wynika, że w toku pozostaje postępowanie egzekucyjne przeciwko przedsiębiorcy. Skoro tak, to odnieść się należy do stosownych regulacji prawnych ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Na uwagę zasługuje m.in. art. 15, który stanowi, że egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel po upływie terminu do wykonania obowiązku przez zobowiązanego przesłał mu pisemne upomnienie zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego oraz inne dane niezbędne do prawidłowego wykonania obowiązku przez zobowiązanego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Upomnienie zawiera pouczenie zobowiązanego, że w przypadku niewykonania w całości obowiązku w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia upomnienia zobowiązany ma obowiązek zawiadomienia wierzyciela, a po doręczeniu zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego również organu egzekucyjnego, o zmianie adresu jego miejsca zamieszkania lub siedziby. Z kolejnych regulacji ustawy wynika, że zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej. Podstawą zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej jest nieistnienie obowiązku (art. 33 par. 1 i par. 2 pkt 1).
Z kolei, jak wskazuje art. 34 tej ustawy, wierzyciel wydaje postanowienie, w którym:
  • oddala zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej;
  • uznaje zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej w całości lub w części i w pozostałym zakresie oddala ten zarzut;
  • stwierdza niedopuszczalność zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, jeżeli:
– zarzut jest albo był przedmiotem rozpatrzenia w odrębnym postępowaniu podatkowym, administracyjnym lub sądowym;
– zobowiązany kwestionuje w całości albo w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w orzeczeniu, od którego przysługuje środek zaskarżenia.
Należy więc przyjąć, że aby zarzut egzekucyjny był skuteczny, musi być merytorycznie uzasadniony. Tak więc jeśli przedsiębiorca nie przedstawi żadnych dowodów ani wiarygodnych twierdzeń mogących podważać istnienie egzekwowanego obowiązku lub prawidłowość prowadzonej egzekucji, zarzut nie przyniesie oczekiwanego skutku. Również z orzecznictwa sądowego wynika, że złożenie zarzutu niepopartego faktami lub samo zanegowanie istnienia obowiązku jest niewystarczające dla skuteczności zarzutu egzekucyjnego. W wyroku WSA w Olsztynie z 21 lipca 2021 r., sygn. akt I SA/Ol 302/21, m.in. wskazano, że stanowisko powoda w istocie się sprowadzało do niepopartego faktami zanegowania istnienia obowiązku i wielu uwag natury polemicznej kierowanych do organu. Skarżący wyrażał również wiele subiektywnych opinii dotyczących jakości działania organu, ale nie poparł ich dowodami. Wierzyciel zaś szczegółowo przedstawił źródło powstania należności.
W dalszej części uzasadnienia sąd uznał, że ubezpieczony miał świadomość obowiązku zapłaty odsetek, co wynikało ze składanych przez niego deklaracji. WSA stwierdził, że w ten sposób sam zobowiązany potwierdził i określił kwoty zobowiązań publicznoprawnych, które jako nieuiszczone zostały objęte egzekucją administracyjną. Skarżący zaś nie wykazał, że opłacił składki lub był z nich zwolniony, ani też, że były one objęte jakąkolwiek ulgą znoszącą ich wymagalność. Rozstrzygając sprawę, sąd stwierdził, że z formalnego punktu widzenia przedsiębiorca może kwestionować postanowienie ZUS o oddaleniu zarzutu egzekucyjnego, ale skoro sam deklarował składki, to trudno uznać jego zarzut o nieistnieniu zobowiązania składkowego za zasadny. WSA w Olsztynie zauważył też, że nie było również podstaw, aby ZUS zaprzestał czynności egzekucyjnych z uwagi na epidemię, gdyż w tym zakresie nie istnieją żadne specjalne regulacje. W konsekwencji sąd przyznał rację organowi.
Podstawa prawna
• art. 15 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; Dz.U. z 2021 r. poz. 2052)
W naszej firmie rozpoczęła się kontrola ZUS. Kilka pracujących u nas osób ma umowy o dzieło. Obawiamy się, że zakład stwierdzi, że są to umowy zlecenia. Słyszeliśmy, że w 2022 r. w takich sytuacjach będziemy musieli zapłacić wyższe składki z tego tytułu. Czy to prawda?
Od nowego roku stwierdzenie przez ZUS istnienia tytułów ubezpieczeniowych, od których płatnik nie opłacił należnych składek, będzie miało dla niego dotkliwsze finansowo skutki niż dotychczas. Wszystko za sprawą art. 16 ust. 1e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który wchodzi w życie 1 stycznia 2022 r. w ramach zmian wprowadzanych Polskim Ładem. Zgodnie z jego brzmieniem w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia nie obciążają ubezpieczonego i opłacane są w całości z własnych środków przez płatnika składek. Obecnie w takich sytuacjach płatnik co prawda ma obowiązek uiścić wszystkie składki, ale po ich zapłacie może się zwrócić do ubezpieczonego o zwrot tej części składek, która powinna być potrącona z jego wynagrodzenia. Taka zasada miała też ten skutek, że powstrzymywała część osób przed np. próbą ustalenia istnienia stosunku pracy. Po wprowadzeniu wspomnianego art. 16 ust. 1 ustawy systemowej pełne koszty zatrudnienia niezgodnego z prawem (a więc także zawieranie umów o dzieło tam, gdzie powinna zostać zawarta umowa zlecenia albo nawet umowa o pracę) poniesie pracodawca.
Trzeba przy tym zauważyć, że ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Polski Ład) nie przewiduje przepisów przejściowych. Rodzi to problemy interpretacyjne dotyczące tego, jakie skutki będzie miało stwierdzenie „nielegalności zatrudnienia” lub innych okoliczności określonych w art. 16 ust. 1e przed wejściem w życie nowych przepisów. Można założyć, że także w takich przypadkach płatnicy stracą prawo do ubiegania się o zwrot części uiszczonych składek. Trzeba przy tym podkreślić, że kwestie zwrotu przez ubezpieczonych składek w części finansowanej przez nich samych nie będą rozpoznawane przez ZUS, gdyż przedmiotem jego działania nie jest rozstrzyganie sporów między płatnikiem a ubezpieczonym. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2013 r., sygn. akt III PZP 6/13 w tego typu sprawach zastosowanie mają natomiast przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Tak więc w opisywanej sprawie, płatnik będzie mógł ewentualnie złożyć odpowiedni pozew w sądzie – sprawę będzie rozpatrywał wydział cywilny.
Warto zaznaczyć, że stanowiskiem SN nie zgadza się część doktryny, której zdaniem w uchwale pominięto kwestię odrębności prawa pracy i prawa ubezpieczeń społecznych oraz określonych tymi gałęziami prawa powinności i uprawnień odpowiednio stron stosunku pracy oraz relacji ubezpieczony-płatnik (tak: Renata Babińska-Górecka, Zagadnienie stosowania przepisów kodeksu cywilnego do określenia niektórych następstw relacji płatnik-ubezpieczony z punktu widzenia założenia racjonalności prawodawcy”, w: Przegląd Prawa I Administracji CXX/2 Wrocław 2020.
Podstawa prawna
• art. 8 ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105).
• art. 16 ust. 1e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834) – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r.
• art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)