Zaległości wobec ZUS stanowią zazwyczaj dużą część zadłużenia płatnika, który składa wniosek o przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego. W jego ramach dłużnik może zaproponować ZUS odroczenie terminu spłaty albo rozłożenia zaległości na raty. Propozycja nie może jednak obecnie objąć wszystkich należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. To się zmieni 1 grudnia 2021 r., kiedy wejdą w życie znowelizowane przepisy prawa restrukturyzacyjnego.
Uniknięcie upadłości
Jak stanowi art. 3 prawa restrukturyzacyjnego, celem takiego postępowania jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego - również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Ustawa przewiduje cztery rodzaje postępowania:
  • postępowanie o zatwierdzenie układu;
  • przyspieszone postępowanie układowe;
  • postępowanie układowe;
  • postępowanie sanacyjne.
W ich ramach zadłużony podmiot zawiera z wierzycielami układ, na którego zasadach spłaca zadłużenie. Musi on zostać zaakceptowany przez zgromadzenie wierzycieli, a następnie zatwierdzony przez sąd. Zgodnie z ogólną zasadą propozycje co do samego układu składa sam dłużnik, ale mogą je złożyć także rada wierzycieli, nadzorca sądowy, zarządca albo wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie więcej niż 30 proc. sumy wierzytelności - z pewnymi ograniczeniami.
Ustawa podaje przykłady sposobów, w jakich ma przebiegać restrukturyzacja zobowiązań dłużnika, posługując się wyrażeniem „w szczególności”. Tak więc w szczególności może ona polegać na odroczeniu terminu wykonania zobowiązań, rozłożeniu ich spłaty na raty, zmniejszeniu ich wysokości, konwersji wierzytelności na udziały lub akcje oraz na zmianie, zamianie lub uchyleniu prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność. W propozycjach układowych można wskazać jeden lub więcej sposobów restrukturyzacji zobowiązań.
Nie wszystkie wierzytelności
Nie wszystkie jednak wierzytelności mogą nim być objęte. Zgodnie z art. 150 ust. 1 prawa restrukturyzacyjnego układ obejmuje:
  • wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (jeżeli ustawa nie stanowi inaczej);
  • odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
  • wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu;
  • wierzytelności wobec dłużnika wynikające z umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub części przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego - tylko w przypadku, gdy świadczenie drugiej strony jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymała świadczenia wzajemnego.
Układ nie obejmuje natomiast:
  • wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę;
  • roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw;
  • wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej;
  • wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem.
Do 1 grudnia 2021 r. lista ta obejmuje także wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego, których płatnikiem jest dłużnik. W ramach układu można restrukturyzować jedynie zadłużenie ze składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez płatnika. 1 grudnia to się zmieni. Dłużnik będzie mógł wystąpić o restrukturyzację także części finansowanej przez ubezpieczonego. Tak więc po zmianach restrukturyzacja zobowiązań obejmie składki na ubezpieczenia społeczne (finansowane przez płatnika i ubezpieczonego), Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych, a także składki na własne ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne dłużnika oraz inne zobowiązania dłużnika wobec ZUS. Przy czym należy pamiętać, że restrukturyzacja dotyczy też odsetek za zwłokę od składek, kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnienia i dodatkowych opłat. Co jednak ważne, może ona obejmować wyłącznie rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności.
Wzrośnie dotacja dla zakładów aktywności zawodowej
Wzrośnie dotacja dla zakładów aktywności zawodowej

Zobacz również
Jeżeli układ przewiduje przejęcie całości majątku dłużnika przez osobę trzecią lub wierzyciela, dopłaty lub spłaty między wierzycielami, to zgodnie z ustawą w układzie wskazuje się wierzyciela lub osobę trzecią, którzy przejmą obowiązek wykonania zobowiązań wobec ZUS. Trzeba jednak pamiętać, że przejęcie obowiązku nie zmienia charakteru wierzytelności ZUS i możliwości ich przymusowego dochodzenia z uwzględnieniem uprzywilejowania zakładu. Po prawomocnym zatwierdzeniu układu wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności ma moc tytułu wykonawczego przeciwko osobie, która przejęła obowiązek wykonania zobowiązań wobec ZUS. Należności objęte zatwierdzonym spisem wierzytelności mogą być dochodzone również w drodze egzekucji administracyjnej.
Restrukturyzacja zobowiązań wobec Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych może obejmować wyłącznie rozłożenie spłaty na raty lub odroczenie terminu płatności, chyba że dysponent funduszu (minister właściwy do spraw pracy) wyrazi zgodę na inny sposób restrukturyzacji.
Wszyscy oszczędzą czas
Jak wskazano wyżej, do 1 grudnia 2021 r. dłużnik nie mógł zaproponować w ramach układu rozłożenia na raty ani odroczyć płatności składek finansowanych przez ubezpieczonych. Nie oznacza to jednak, że dłużnik nie mógł w ogóle skorzystać z takich ulg w stosunku do tej części zadłużenia. Cały proces trwał po prostu dłużej, bo w tej części zadłużenia płatnik musiał złożyć wniosek bezpośrednio do ZUS na zasadach określonych w art. 29 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z jego ust. 1 ZUS może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych - ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie. Udzielenie ulgi następuje w formie umowy. W przypadku udzielenia ulgi w tym trybie dłużnik realizował więc dwa harmonogramy spłaty - część składek była spłacana zgodnie z układem, a druga część zgodnie z umową zawartą przez ZUS. Po zmianach ten podział ulegnie likwidacji i na rozłożenie na raty lub odroczenie płatności ZUS jako wierzyciel będzie wyrażał zgodę tylko raz - w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Zaoszczędzi to czasu i dłużnikowi, i zakładowi.
Warto dodać, że 18 września 2021 r. częściowo weszła w życie nowelizacja przepisów ubezpieczeniowych, która wprowadziła do ustawy systemowej art. 24 ust. 5g. Zgodnie z nim bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia objęcia restrukturyzacją należności z tytułu składek, o których mowa w art. 160 prawa restrukturyzacyjnego, do dnia zapłaty ostatniej raty w przypadku rozłożenia na raty lub do dnia zapłaty w przypadku odroczenia terminu płatności. ©℗
!Objęcie restrukturyzacją należności z tytułu składek powoduje, że bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia zapłaty ostatniej raty w przypadku rozłożenia na raty lub do dnia zapłaty w przypadku odroczenia terminu płatności.
ikona lupy />
Łukasz Kuczkowski, radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski / Dziennik Gazeta Prawna

opinia

Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie miał mniej pracy
Zmiana art. 160 par. 1 ustawy ‒ Prawo restrukturyzacyjne ma ułatwić i przyspieszyć postępowanie restrukturyzacyjne w części dotyczącej składek na ubezpieczenie społeczne, a także ograniczyć obciążenia po stronie pracodawców-dłużników i ZUS. Zmiana wynika z wejścia w życie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Po zmianie restrukturyzacją będą obejmowane nie tylko wierzytelności ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracodawcę-dłużnika, ale także wierzytelności w części finansowane przez pracownika, w stosunku do których pracodawca-dłużnik był płatnikiem. W konsekwencji całość zadłużenia wobec ZUS może być objęta układem bez względu na to, kto finansował składki. Przed zmianą przepisów układ mógł objąć jedynie te wierzytelności wobec ZUS, które były finansowane przez pracodawcę. Dla pracodawców oznacza to uproszczenie w zakresie rozliczeń wierzytelności z tytułu ubezpieczeń społecznych. Do tej pory pracodawcy zgłaszali w propozycjach układowych jedynie składki na ubezpieczenie społeczne, które sami finansowali i których byli płatnikiem. Pozostała część składek (finansowana przez pracownika) była przedmiotem oddzielnych porozumień z ZUS ‒ w ten sposób mogły one być np. rozkładane na raty. Zmiana zmniejszy zatem również obciążenia administracyjne po stronie ZUS. ©℗
Podstawa prawna
•art. 3, art. 151 i art. 160 ustawy z 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588) - w brzmieniu obowiązującym od 1 grudnia 2021 r.
•art. 29 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)