Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem administracji publicznej, dlatego sprawy składkowe powinny być rozpoznawane przez sądy administracyjne – wskazuje Sąd Rejonowy w Koninie w odpowiedzi na pismo prokuratora generalnego.

Podtrzymał tym samym stanowisko wyrażone w pytaniu prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Wskazał w nim, że zgodnie z ustawą zasadniczą sprawy z odwołań od decyzji ZUS powinny zostać poddane właściwości sądów administracyjnych. Przywołał wówczas art. 177 ustawy zasadniczej, zgodnie z którym sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem przypadków zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Artykuł 184 konstytucji stanowi zaś, że do kontroli działalności administracji publicznej są powołane sądy administracyjne. Zdaniem Sądu Rejonowego w Koninie jest to zatem wyjątek, o którym mowa w art. 177. W związku z tym sąd ma wątpliwości, czy zgodne z art. 184 i art. 45 ust. 1 konstytucji są:
  • art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), na którego podstawie odwołanie od decyzji ZUS przysługuje na zasadach i w terminie określonym w kodeksie postępowania cywilnego,
  • art. 1 kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, że k.p.c. normuje postępowanie sądowe m.in. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Dlatego postanowił zapytać o tę kwestię TK (pisaliśmy o tym w DGP nr 25/2021 „Odwołania od decyzji ZUS. Który sąd właściwy?”).
Odwołania od decyzji ZUS. Który sąd właściwy?
Odwołania od decyzji ZUS. Który sąd właściwy?

Zobacz również
Inaczej sprawę widzi prokurator generalny, który jako uczestnik postępowania przed TK wydał w tej sprawie opinię. Wnosi w niej o umorzenie postępowania z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia ze względów formalnych. Zdaniem Roberta Hernanda, zastępcy prokuratora generalnego, który podpisał się pod opinią, sąd pytający nie odniósł się m.in. do wskazywanych w orzecznictwie konstytucyjnym kryteriów, jakimi powinien kierować się ustawodawca, określając kognicję sądów administracyjnych.
W odpowiedzi koniński sąd podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w pytaniu prawnym i poszerzył przedstawioną w nim argumentację. Wymienił m.in. kryteria, o które pytał w swoim piśmie prokurator generalny.
Sąd pytający podkreślił, że chodzi m.in. o:
  • rodzaj i charakter sprawy – wyrok TK z 4 lipca 2002 r., sygn. akt P 12/01,
  • charakterystykę ustrojową danego typu sądu – kontrola danej kategorii spraw powinna zostać powierzona sądowi, który jest najlepiej przygotowany do ich rozpoznania (wyrok TK z 10 czerwca 2008 r., sygn. akt SK 17/07),
  • stosowaną procedurę – konstytucja nakazuje ukształtować właściwość poszczególnych sądów tak, by rodzaj rozpatrywanych przez nie spraw był adekwatny do stosowanej przez nie procedury (przywołany wyrok TK o sygn. akt SK 17/07),
  • konieczność zapewnienia, aby wszystkie sprawy były objęte kontrolą sądową – gwarancja prawa do sądu oznacza, że ustawodawcy pozostaje jedynie swoboda wyboru właściwej drogi sądowej przed sądem powszechnym lub administracyjnym (wyrok z 9 czerwca 1998 r., sygn. akt K 28/97).
W ocenie sądu pytającego wymienione kryteria przesądzają o przyznaniu kompetencji do rozpoznania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych sądom administracyjnym. Jego zdaniem bezsporne jest, iż ZUS jest organem administracji publicznej. W przypadkach dotyczących kontroli działalności takich organów (w tym organu rentowego) istnieje domniemanie, że sądem właściwym jest sąd administracyjny, który ma odpowiednie kompetencje do rozpoznawania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Tymczasem w praktyce w odniesieniu do ZUS kontrola ta została jednak powierzona sądom powszechnym. Zdaniem sądu pytającego, wbrew stanowisku prokuratora generalnego, nie ma to nic wspólnego z prawem.