W ostatnim czasie sądy wydały wiele orzeczeń korzystnych dla potencjalnych beneficjentów przepisów pomocowych. Prezentujemy niektóre z nich.

Świadczenie Zarys problemu Rozstrzygnięcie ZUS Orzeczenie
Zwolnienie ze składek Przedsiębiorca ubiegał się o zwolnienie ze składek za marzec, kwiecień i maj 2020 r. za siebie i zgłoszonych ubezpieczonych. Organ rentowy początkowo należności umorzył. Płatnik jednak złożył korektę dokumentów rozliczeniowych za maj 2020 r. już po zwolnieniu z opłacania należności za ten miesiąc. Natomiast zgodnie z art. 31zq ust. 4 tarczy antykryzysowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842) zwolnieniu podlegają należności do ZUS znane na dzień rozpatrzenia wniosku. W konsekwencji organ rentowy odmówił prawa do ulgi za maj 2020 r. Przedsiębiorca złożył skargę do sądu, wskazując, iż w momencie składania deklaracji korygującej nie wiedział, że składki za ten miesiąc zostały już umorzone. Odmowa zwolnienia ze składek za maj 2020 r. WSA w Krakowie w wyroku z 17 czerwca 2021 r. (I SA/Kr 644/21) uchylił decyzję ZUS ze względów proceduralnych. Jak przypomniał, rozstrzygnięcie musi zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne. Powinno wskazywać przesłanki, którymi kierował się organ, wydając decyzję, tj. wyczerpująco wyjaśniać jej podstawę i okoliczności, które za nią przemawiają. Przedstawienie toku rozumowania organu administracyjnego wpływa na kontrolę rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowo-administracyjnym. W zaskarżonej decyzji tych elementów zabrakło, co uniemożliwiło sądowi ocenę prawidłowości działań organu.
Zwolnienie ze składek Przedsiębiorca ubiegał się o zwolnienie ze składek za okres od 1 grudnia 2020 r. do 31 stycznia 2021 r. na podstawie par. 10 rozporządzenia z 19 stycznia 2021 r. w sprawie wsparcia uczestników obrotu gospodarczego poszkodowanych wskutek pandemii COVID-19 (Dz.U. z 2021 r. poz. 152). Argumentował, że 30 listopada 2020 r. prowadził przeważającą działalność gospodarczą oznaczoną kodem PKD 74.20.Z. Z oficjalnego rejestru wynikało jednak co innego – działalność oznaczona kodem PKD 73.11.Z. (nie uprawnia on do skorzystania z pomocy), dopiero 11 grudnia 2020 r. zmieniona na kod PKD 74.20.Z (kwalifikuje do ulgi). Z tego powodu ZUS odmówił zwolnienia. Przedsiębiorca odwołał się od decyzji do sądu, zarzucając organowi, że nie zbadał, jaką przeważającą działalność faktycznie prowadził płatnik. Do skargi dołączył dowody wskazujące na prowadzenie działalności uprawniającej do zwolnienia. Odmowa zwolnienia ze składek za okres od 1 grudnia 2020 r. do 31 stycznia 2021 r. WSA w Rzeszowie w wyroku z 17 czerwca 2021 r. (I SA/Rz 334/21) uchylił zaskarżoną decyzję. Zwrócił bowiem uwagę, że poza powołaniem się na istnienie określonego wpisu nie załączono do akt żadnego dokumentu, z którego wynikałaby taka okoliczność. Brak jej wykazania przez organ powoduje, że sąd nie jest w stanie zweryfikować prawidłowości rozstrzygnięcia. Jednak nawet gdyby okoliczność ta była wykazana, to w ocenie sądu przedsiębiorca może przeprowadzić dowód przeciwko treści dokumentu urzędowego, tj. danych z rejestru. Obalenie domniemania polegać będzie na wykazaniu, że rzeczywisty stan jest inny niż wynikający z oficjalnej bazy. Wsparcie powinno być bowiem kierowane do podmiotów, które rzeczywiście prowadziły określony w przepisach pomocowych rodzaj działalności, a nie tylko do tych, które legitymują się określonym wpisem (o znaczeniu dla statystyki publicznej).
Postojowe Przedsiębiorca w ramach spółki cywilnej (zajmującej się działalnością gastronomiczną) miał zarejestrowaną działalność pod kodem PKD 70.22.Z (pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania). Zajmował się zapewnianiem prawidłowego zaplecza organizacyjno-administracyjnego, w tym także zawieraniem umów. 16 grudnia zmienił kod PKD na 56.10 A (restauracje i inne stałe placówki gastronomiczne). Ubiegał się bowiem o postojowe. ZUS odmówił mu jednak prawa do jednorazowego dodatkowego świadczenia postojowego ze względu na to, że na 30 września 2020 r. prowadził działalność pod innym kodem. Nie przyznał mu także dodatkowych świadczeń postojowych, bowiem również na 30 listopada 2020 r. nie prowadził przeważającej działalności pod kodem uprawniającym do ulgi. Wskazywał ponadto, że nawet jeżeli przyjmiemy, iż dochody osiągane przez wnioskodawcę pochodzą ze spółki cywilnej, to i tak nie ma prawa do postojowego, ponieważ nie zajmuje się on konkretnie czynnościami związanymi z gastronomią, tylko administracyjno-organizacyjnymi. Sprawa trafiła do sądu. Odmowa prawa do jednorazowego postojowego i ponownych świadczeń postojowych. Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z 12 maja 2021 r. (sygn. akt IV U 185/21) zmienił decyzję ZUS i przyznał świadczenia. Uznał, iż intencją prawodawcy było zaliczenie do kręgu beneficjentów tych świadczeniobiorców, których realna przeważająca działalność jest tożsama z kodami PKD określonymi w przepisach pomocowych. Wymóg legitymowania się danym kodem PKD na konkretny dzień ma charakter jedynie pomocniczy, umożliwiający organowi rentowemu sprawne rozpatrywanie wniosków. Nie podzielił też argumentu ZUS odnośnie do charakteru wykonywanych w ramach spółki czynności. Konkluzje tego rodzaju prowadziłyby bowiem do absurdalnego w ocenie sądu wniosku, iż jedynie ci przedsiębiorcy, którzy wykonują czynności wskazane w PKD (w ramach działalności gastronomicznej miałoby to być przygotowywanie posiłków) mogą otrzymać postojowe. Natomiast prowadzenie firmy nie polega jedynie na wykonywaniu czynności usługowych, a wymaga także wielu innych działań.
Zwolnienie ze składek Fundacja wystąpiła o zwolnienie ze składek za listopad. ZUS jednak odmówił, bowiem chociaż fundacja w swoim wniosku stwierdziła, że na 30 września 2020 r. jako przeważającą prowadziła działalność oznaczoną kodem PKD 56.21.Z, to jednak organ ustalił, iż w rejestrze nie wskazała ona żadnej działalności jako przeważającej. I odmówił prawa do ulgi. Odmowa zwolnienia ze składek za listopad 2020 r. WSA w Rzeszowie w wyroku z 27 maja 2021 r. (sygn. akt I SA/Rz 329/21) uchylił zaskarżoną decyzję ZUS. Uznał, że ocena, czy działalność gospodarcza określonego rodzaju jest rzeczywiście wykonywana, należy do sfery ustaleń faktycznych. Nie zależy ona bezwzględnie od wpisu do rejestru, choć wpis taki potraktowany został przez ustawodawcę jako domniemanie mające na celu uproszczenie postępowania. Można je jednak obalić. Inicjatywa dowodowa w tej kwestii należy jednak do strony inicjującej postępowanie administracyjne. W tej sprawie brak wpisania działalności mającej przeważający charakter nie wyklucza definitywnie z ubiegania się o ulgę.
Zwolnienie ze składek Przedsiębiorca ubiegał się o zwolnienie ze składek za listopad 2020 r. Jednak w rejestrze (na 30 września 2020 r.) widniał kod PKD 47.19.Z (pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach), który nie uprawnia do zwolnienia. Co prawda przedsiębiorca zmienił go na 47.82.Z (sprzedaż detaliczna wyrobów tekstylnych, odzieży i obuwia prowadzona na straganach i targowiskach), ale było już za późno. ZUS odmówił prawa do ulgi. Przedsiębiorca odwołał się do sądu, tłumacząc, że kod 47.19.Z został mu niepoprawnie przypisany. Od początku prowadzi bowiem sprzedaż na targowisku (47.82.Z). Na dowód przedstawił m.in. umowę dzierżawy gruntu na targowisku. Odmowa zwolnienia ze składek za listopad 2020 r. WSA w Szczecinie w wyroku z 10 czerwca 2021 r. (sygn. akt I SA/Sz 290/21) uchylił zaskarżoną decyzję ZUS. Ocenił, że przyjęcie podanego w rejestrze kodu PKD jako jedynego sposobu weryfikacji warunku określonej działalności gospodarczej nie przyczynia się do realizacji celu ustawy. Nie dochowuje też zasady proporcjonalności, a w efekcie prowadzi do naruszenia zasady równości wobec prawa.
Opracowała Paulina Szewioła