ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika, a podstawą jej ustanowienia jest doręczona decyzja o określeniu wysokości należności z tytułu składek, o odpowiedzialności osoby trzeciej lub o odpowiedzialności następcy prawnego. Zgodnie z art. 26 ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zaspokojenie z przedmiotu hipoteki przymusowej następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, chyba że z przedmiotu hipoteki jest prowadzona egzekucja przez sądowy organ egzekucyjny.
W opisanej sytuacji postępowanie egzekucyjne jest prowadzone przez komornika sądowego, czyli zapewne na podstawie kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.). W praktyce może się zdarzyć, że kwota uzyskana ze sprzedaży nieruchomości nie wystarczy na zaspokojenie wszystkich wierzytelności. Z art. 1025 par. 1 k.p.c. wynika m.in., że z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:
1) koszty egzekucyjne z wyjątkiem kosztów zastępstwa prawnego przyznanych przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym;
2) należności alimentacyjne;
3) należności za pracę za okres trzech miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;
4) należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;
5) należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu.
W sytuacji, w której kwota uzyskana z egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości nie wystarczy nawet na pokrycie długów stwierdzonych hipoteką przymusową na rzecz ZUS, pozostały niezaspokojony w egzekucji dług składkowy nie wygaśnie. Może być on egzekwowany przez ZUS z innych składników majątkowych dłużnika i z zastosowaniem innych sposobów egzekucji, np. z rachunków bankowych, wierzytelności dłużnika. To, że w tym momencie spółka nie posiada innego majątku, nie ma znaczenia.
Podstawa prawna
•art. 26 ust. 3 i 7 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
•art. 1025 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)