Po przegraniu przed sądem sporu o zasiłek powinien to zrobić maksymalnie 30 dni od wypłaty zaległego świadczenia. Gdy jednak ubezpieczony nie otrzyma pełnej kwoty, powinien wezwać zakład do zapłaty

ZUS często kwestionuje prawo do zasiłku ciężarnych pracownic zatrudnionych w okresie ciąży lub tuż przed zajściem w ciążę, podnosząc pozorność takich umów o pracę (więcej na ten temat w DGP nr 82 z 29 kwietnia 2021 r., „Kwestionowanie zatrudnienia ciężarnej może być dyskryminacją”). W innych przypadkach organ rentowy podważa wysokość ustalonego wynagrodzenia, twierdząc, że nie jest ekwiwalentne w stosunku do wykonywanej pracy. W takich przypadkach ZUS albo pozbawia pracownice zasiłku, albo obniża jego wysokość. Aby wykazać swoje racje, ubezpieczonym pozostaje jedynie droga sądowa. Kontrola ze strony sądu wykazuje często, że działania organu rentowego były niezasadne. A to oznacza, że musi on wypłacić nie tylko świadczenie w należnej wysokości, lecz też odsetki od niewypłaconych w terminie zasiłków. ZUS powinien obliczyć ich wysokość i wypłacić je bez odrębnego wezwania ze strony ubezpieczonego. Tyle teoria. W praktyce uzyskanie odsetek od ZUS wymaga często inicjatywy ubezpieczonego i np. wezwania do zapłaty.
Kto ponosi odpowiedzialność
Zgodnie z art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ZUS wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnienia danego ubezpieczonego do zasiłku, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do takiego stwierdzenia. Jeżeli ZUS kwestionuje to uprawnienie i nie wypłaca zasiłku, to w razie przegrania przez zakład sprawy w sądzie pojawia się pytanie o wypłatę odsetek za opóźnienie w wypłacie zasiłku. Kwestię tę reguluje art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim, jeżeli ZUS nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia w we wskazanym terminie, to jest obowiązany wypłacić od niego odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Przepis ten jest dla ubezpieczonych samodzielną podstawą prawną do nabycia przez nich prawa do odsetek. Obecnie wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 5,6 proc. w stosunku rocznym.
O ile pojęcie „nie wypłacił świadczenia w terminie” jest w pełni zrozumiałe w świetle przywołanego art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, o tyle przez zwrot „nie ustalił prawa do świadczenia” należy rozumieć zarówno niewydanie decyzji przyznającej prawo do zasiłku w ustawowym terminie, jak i wydanie błędnej decyzji odmawiającej prawa do takiego zasiłku, mimo spełnienia warunków do uzyskania zasiłku.
Obowiązek wypłaty odsetek nie dotyczy jednak przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia było następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. Chodzi o sytuacje, w których ZUS nie ponosi winy w opóźnieniu, jak i sytuacje, w których opóźnienie w ustaleniu prawa do zasiłku i jego wypłaty jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od organu rentowego. Do takich okoliczności należy m.in. nieprzedstawienie w terminie przez ubezpieczonego niezbędnych dowodów, podanie błędnego numeru rachunku bankowego czy brak informacji o zmianie adresu.
Bezprawna decyzja
Jeżeli ZUS wydał jednak bezprawną decyzję o odmowie przyznania zasiłku, a w toku postępowania przed organem rentowym wszystkie okoliczności faktyczne, od których zależy nabycie prawa do zasiłku lub warunkujące jego wypłatę, zostały wykazane, to za opóźnienie w wypłacie zasiłku odpowiedzialność będzie ponosił organ rentowy. W przypadku zatem, gdy w tych okolicznościach ubezpieczony wygrał z ZUS sprawę w sądzie o przyznanie zasiłku (lub o wyższą wysokość zasiłku), ZUS będzie właśnie zobowiązany wypłacić odsetki od nienależnie niewypłaconego zasiłku. Wydanie przez ZUS niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej prawa do zasiłku lub jego wypłaty, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, kreuje odpowiedzialność organu rentowego. Co istotne, przyjmuje się, że ZUS ponosi odpowiedzialność za błędną wykładnię przepisów, niewłaściwe ich stosowanie oraz błędne ustalenie stanu faktycznego. Konstrukcja ta wynika z silniejszej pozycji organu rentowego wobec ubezpieczonego.
Szczegółowe zasady wypłaty odsetek określa rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Jedną z podstawowych zasad jest wypłata odsetek z urzędu wraz ze świadczeniem głównym (tu: zasiłkiem). Jeżeli ZUS z jakiegoś względu tego nie zrobi, to powinien odsetki wypłacić w kolejnym terminie płatności zasiłku (jeżeli nadal jest wypłacany) albo w terminie 30 dni w przypadku, gdy świadczenie było wypłacane jednorazowo, co w przypadku zasiłku może mieć miejsce po prawomocnym wygraniu sprawy sądowej z ZUS. Nadal jednak wypłata odsetek jest obowiązkiem ZUS, nie wymaga działania ze strony ubezpieczonego. Jeśli jednak organ rentowy mimo takiego brzmienia przepisów odsetek nie wypłaci, to nie ma innego wyjścia, jak wprost zażądać ich wypłaty. Występując o nie, trzeba pamiętać, że odsetki należą się nie od terminu uprawomocnienia się orzeczenia sądu, ale od upływu terminu wypłaty świadczenia lub wydania decyzji przyznającej takie świadczenie. W odpowiedzi na taki wniosek/wezwanie ZUS powinien odsetki wypłacić. Jeśli odmówi, pozostaje niestety droga sądowa. ©℗
!ZUS ponosi odpowiedzialność za błędną wykładnię przepisów, niewłaściwe ich stosowanie oraz błędne ustalenie stanu faktycznego. Konstrukcja ta wynika z silniejszej pozycji organu rentowego wobec ubezpieczonego.
Podstawa prawna
• art. 64 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2275)
• art. 85 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
• rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 12, poz. 104)