Czy przejście do sektora prywatnego uchroni przed poniesieniem odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych? Dlaczego spółka cywilna płaci składki na innych zasadach niż jej wspólnicy? Jakie konsekwencje poniesie przedsiębiorca nieterminowo opłacający składki za ubezpieczonych zatrudnionych przy pracach, na które uzyskał dotację z gminy?

Od stycznia jestem prezesem spółki z o.o. Natomiast do końca 2020 r. pracowałem jako kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej, gdzie odpowiadałem za rozliczenia z ZUS, płatności składek itp. Uzyskałem informację, że rzecznik dyscypliny finansów publicznych chce, abym poniósł karę za odsetki od składek, które gmina musiała zapłacić ZUS. Czy mogę ponieść odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny, jeśli pracuję już w sektorze prywatnym?
Odwołując się do przepisów ogólnych o opłacaniu składek, należy wskazać na art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z którego wynika, że w przypadku jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych płatnik składek przesyła deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc nie później do 5. dnia następnego miesiąca.
Czy złożenie deklaracji po terminie uniemożliwi skorzystanie z ulgi [Poradnia ubezpieczeniowa]
Czy złożenie deklaracji po terminie uniemożliwi skorzystanie z ulgi [Poradnia ubezpieczeniowa]

Zobacz również
Nieprzestrzeganie tego obowiązku może skutkować odpowiedzialnością w trybie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W art. 4 zawarto katalog osób, które mogą ponosić odpowiedzialność na podstawie tej ustawy. Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają:
  • osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo organu zarządzającego podmiotu niezaliczanego do tego sektora, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, lub zarządzającego mieniem tych jednostek lub podmiotów;
  • kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
  • pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych.
Odpowiedzialność może zostać przypisana m.in. kierownikom jednostek sektora finansów publicznych, czyli m.in. kierownikowi gminnego ośrodka pomocy społecznej. Ustawodawca nie różnicuje odpowiedzialności w zależności od tego, czy dana osoba nadal zajmuje określone stanowisko. Przyjęcie założenia, że odpowiedzialność ta nie istnieje już po zakończeniu stosunku pracy, wypaczałoby istotę stosowania wspomnianej ustawy do sprawców czynów naruszających dyscyplinę finansów publicznych. Wystarczyłoby bowiem zakończyć stosunek pracy albo zmienić stanowisko na inne, aby nie podlegać odpowiedzialności.
W art. 16 wspomnianej ustawy wskazano, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewykonanie w terminie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, w tym obowiązku zwrotu należności celnej, podatku, nadpłaty lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat albo oprocentowanie tych należności. Warto odnotować stanowisko zawarte w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 czerwca 2017 r., sygn. akt II GSK 2596/15, gdzie m.in. stwierdzono, że skoro czyn, o którym mowa w art. 16 ust. 1, ma charakter deliktu skutkowego, to w rozumieniu tego przepisu naruszeniem dyscypliny finansów publicznych nie jest samo tylko niewykonanie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, lecz stanowi je zapłata odsetek, kar lub opłat (albo oprocentowania należności) pozostająca w związku przyczynowo-skutkowym z niewykonaniem tego zobowiązania w terminie.
Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że były kierownik GOPS, a obecnie prezes zarządu spółki z o.o., powinien liczyć się z odpowiedzialnością w trybie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Możliwe jest, że rzecznik dyscypliny finansów publicznych wystąpi do regionalnej komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów o ukaranie go określoną karą, np. nagany, upomnienia lub nawet karą pieniężną. Były kierownik nie może bronić się od odpowiedzialności tylko tym, że pracuje obecnie w sektorze prywatnym. Pozostaje to bez znaczenia dla sprawy.
Podstawa prawna
• art. 4, art. 16 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289)
• art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423)
Od 1 kwietnia będę prowadził ze wspólnikiem (spółka cywilna) działalność w zakresie usług sprzątania. Żaden z nas wcześniej nie prowadził działalności gospodarczej. Chcemy zatrudnić dwie osoby. Czy w takiej sytuacji przysługuje ulga na start i preferencyjne składki na spółkę czy na wspólników odrębnie?
Przede wszystkim należy przypomnieć zasady, na jakich działa spółka cywilna. Z art. 860 kodeksu cywilnego wynika, że przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony w szczególności przez wniesienie wkładów. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem. W orzecznictwie sądowym akcentuje się równocześnie, że spółka cywilna w obecnym stanie prawnym nie ma podmiotowości prawnej, jest natomiast wyłącznie stosunkiem o charakterze zobowiązaniowym (umową), zawartym między co najmniej dwoma podmiotami (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 27 maja 2015 r., sygn. akt III AUa 2231/14).
Wskazana forma spółki cywilnej i niezależność prawna osób fizycznych tworzących ten stosunek umowny mają także znaczenie dla możliwości skorzystania ze wskazanych w zapytaniu preferencji składkowych. Spółka jest jednak samodzielnym podmiotem w stosunkach z ZUS. Występuje ona bowiem jako płatnik składek na ubezpieczenie za osoby zatrudniane przez spółkę. Co ważne jednak, wspólnicy są płatnikami swoich składek i opłacają je za siebie.
Ulga na start przysługuje na podstawie art. 18 prawa przedsiębiorców. Z jego treści wynika, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez sześć miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Korzystający z ulgi na start opłaca jedynie składkę zdrowotną, co powoduje, że ma prawo do bezpłatnych świadczeń z opieki zdrowotnej, ale nie ma prawa np. do zasiłku chorobowego.
Z kolei preferencyjne składki przysługują na podstawie art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z tego artykułu wynika zaś, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Systemowa analiza postanowień tych regulacji prawnych prowadzi do wniosku, że uprawnienie do ulgi na start i preferencyjnych składek nie jest wykluczone dla wspólników spółki cywilnej. Jak zaś wyżej wskazano, spółka cywilna jest z punktu widzenia prawnego jedynie stosunkiem umownym, a wskazane regulacje dotyczą uprawnień dla osób fizycznych. Nie ma przeszkód, aby wspólnicy skorzystali z ulg składkowych. Ulgi te jednak nie mają wpływu na sytuację pracowników lub zleceniobiorców.
Sytuacja będzie więc skomplikowana. Wspólnicy spółki jako płatnicy składek za siebie samych mogą korzystać z ulgi na start, a później z preferencyjnych składek. Pod względem ubezpieczeń społecznych traktowani są jak inni prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą. Jednak płatnikiem dla pracowników lub zleceniobiorców będzie sama spółka cywilna, której żadne ulgi nie przysługują. Konieczne będzie więc opłacanie za nich składek na ogólnych zasadach.
Podstawa prawna
• art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423)
• art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162)
• art. 860 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740)
Prowadzę firmę. W ramach działalności dostaliśmy dotację na renowację zabytku. Gmina w trakcie kontroli dotacji przekazanej ustaliła m.in., że nieterminowo płaciłem składki na ZUS za osoby zatrudnione przy projekcie i nieprawidłowo wydatkowałem dotację na zabytek. Jakie mogę ponieść konsekwencje? Czy w grę wchodzi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych?
Przede wszystkim należy odróżnić kwestię nieprawidłowości związanych z opłacaniem składek od nieprawidłowego wydatkowania dotacji. Konieczne będzie uwzględnienie także statusu podmiotu, który może ponieść odpowiedzialność. Nie każdy podmiot może być pociągnięty do odpowiedzialności w trybie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Wydatkowanie dotacji jest związane zapewne ze środkami, które przedsiębiorca uzyskał z gminy w rezultacie uchwał dotacyjnych podjętych na podstawie art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Z przepisu tego wynika, że w trybie określonym odrębnymi przepisami dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru lub znajdującym się w gminnej ewidencji zabytków może być udzielona przez organ stanowiący gminy, powiatu lub samorządu województwa, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Nieprawidłowości w wydatkowaniu dotacji są penalizowane. Z art. 9 pkt 1 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych wynika, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego dotację. Przedsiębiorca może więc ponieść odpowiedzialność za takie naruszenie, jeśli okaże się, że rzeczywiście doszło do nieprawidłowości.
Nieterminowe opłacanie składek także może zostać uznane za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Świadczy o tym art. 14 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, z którego wynika, że takim naruszeniem jest nieopłacenie w terminie przez jednostkę sektora finansów publicznych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Solidarnościowy oraz wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jak również opłacenie ich w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia. Czyn ten odnosi się jednak tylko do jednostek sektora finansów publicznych. Katalog tych jednostek wyznacza art. 9 ustawy o finansach publicznych. Są to m.in. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały, jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki. Nie ma w tym katalogu jednak przedsiębiorców, w tym prowadzących działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, nawet w sytuacji gdy w danym projekcie korzystają ze środków publicznych w formie dotacji.
Prowadzi to do wniosku, że przedsiębiorca może odpowiadać w trybie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jedynie za nieprawidłowe wykorzystanie dotacji. Natomiast nie poniesie odpowiedzialności w tym trybie za nieterminowe opłacone składki do ZUS. Nie wpływa to oczywiście na zwolnienie przedsiębiorcy z odpowiedzialności wynikającej z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nieterminowe opłacanie składek wiąże się zawsze z naliczeniem odsetek, a czasami grzywną. Leży to jednak w gestii ZUS, samo stwierdzenie naruszenia terminu opłacania składek przez gminę nie ma wpływu na odpowiedzialność przedsiębiorcy przed ZUS.
Podstawa prawna
• art. 9 pkt 1, art. 14 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289)
• art. 81 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 282; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378)
• art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305)