Choć obecnie pobierający świadczenia emerytalne częściej niż inni ubezpieczeni tracą legalną pracę, to tego spadku nie można nazwać załamaniem – wynika z danych ZUS, do których dotarł DGP

Zgodnie z informacjami organu rentowego w grudniu 2020 r. emerytury pobierało 6 mln osób. Spośród nich 777 tys. osób opłacało składki zdrowotne z tytułu aktywności ekonomicznej, w tym 502 tys. – składki na ubezpieczenia społeczne.
– Emeryci opłacający tylko składki zdrowotne to osoby, które prowadzą działalność gospodarczą. Natomiast ci, którzy płacą zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i składkę zdrowotną, to przede wszystkim pracownicy i osoby zatrudnione na zleceniu – tłumaczy dr Tomasz Lasocki z Wydziału Prawa i Administracji UW.
Dla porównania w grudniu 2019 r. emerytury pobierało 5,9 mln osób. Natomiast spośród nich 794 tys. emerytów opłacało składki zdrowotne z tytułu aktywności ekonomicznej, w tym składki na ubezpieczenia społeczne 527 tys. emerytów. Dane dotyczące pracujących rencistów pokazuje infografika.
– Gdy rozpoczynał się kryzys związany z epidemią, były obawy, że właśnie pracujący emeryci w pierwszej kolejności odczują negatywnie jego skutki. Dane pokazują, że choć w porównaniu z 2019 r. jest ich nieco mniej, spadek ten nie jest drastyczny – mówi Łukasz Kozłowski z Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Doktor Lasocki zwraca jednak uwagę, że co prawda spadek zatrudnionych emerytów nie jest duży, ale jest dwukrotnie większy niż spadek ubezpieczonych ogółem. – Można powiedzieć, że emeryci dwa razy częściej niż inni pracownicy tracą legalną pracę, ale tego spadku nie można nazwać załamaniem – zaznacza.
Tarcza i doświadczenie
Eksperci wskazują kilka przyczyn takiego stanu rzeczy.
– Oczywiście gospodarka została dotknięta epidemią, ale wiele instrumentów pomocowych jest związanych z utrzymaniem zatrudnienia, więc firmy nie zwalniają masowo pracowników, w tym także tych starszych – tłumaczy dr Antoni Kolek z Pracodawców RP.
Łukasz Kozłowski podkreśla, że w wielu branżach cały czas brakuje pracowników z doświadczeniem. Dlatego osoby, które odchodzą na emeryturę, są potem ponownie zatrudniane przez tę samą firmę i pobierają świadczenie i pensję.
Stary portfel i nowy
W odniesieniu do świadczeniobiorców kontynuujących aktywność zawodową rząd planuje ujednolicenie przeliczania emerytur z tzw. starego systemu oraz wszystkich rent (formuła zdefiniowanego świadczenia) i emerytur z nowego systemu (formuła zdefiniowanej składki).
Zdaniem Tomasza Lasockiego nie można tu jednak mówić o żadnym zrównaniu systemów, bo są to dwa różne sposoby obliczania świadczenia i kompletnie różne zasady późniejszego ich zwiększania. Ekspert uważa, że plany rządu tak naprawdę dopiero wprowadzą różnice między tymi systemami.
– Obecnie emeryci z tzw. starego systemu, jeżeli są aktywni zawodowo, mają doliczane 1,3 proc. podstawy wymiaru emerytury za każdy rok okresów składkowych i 0,7 proc. podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok okresów nieskładkowych. Dodatkowo, jeśli pracowali odpowiednio długo, mogli złożyć wniosek o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru. Innymi słowy uwzględnia się zarówno czas dodatkowej pracy, jak i jej wartość – wyjaśnia.
Jeżeli zmiany weszłyby w życie, emeryci ze starego systemu utraciliby możliwość ponownego przeliczenia podstawy wymiaru, co jest dla nich mniej korzystne.
– W nowym systemie każdy zarobiony przez emeryta złoty znajdzie swoje odzwierciedlenie w wypłacanym świadczeniu. Jeżeli z tytułu składek wpłynie 1 tys. zł, to kwota ta zostanie podzielona przez dalszą długość trwania życia i wypłacona. Oznacza to, że wysokość zarobków bezpośrednio przełoży się na zwiększenie emerytury. W starym systemie – po zmianach – będzie liczyć się tylko długość pracy, a nie to, ile kto zarabia. Jeżeli ktoś zarobi więcej niż do tej pory, nie będzie mógł polepszyć swojej sytuacji, właśnie przez brak możliwości przeliczenia swojej podstawy wymiaru – tłumaczy dr Lasocki.
W efekcie nowym emerytom zostanie uwzględniona wartość pracy, a starym tylko jej długość, co może budzić wątpliwości pod kątem konstytucyjnej zasady równości.
Wraca pytanie „ZUS czy IKE?”. Operacja OFE na popandemicznym rynku
Wraca pytanie „ZUS czy IKE?”. Operacja OFE na popandemicznym rynku

Zobacz również
– Emerytowi ze starego systemu będzie się opłacało pracować oficjalnie za jak najmniejszą stawkę, bo odprowadzenie większej na nic się nie przełoży. Zwiększy to skalę szarej strefy – mówi ekspert.
Lepiej, czyli gorzej
Doktor Lasocki zawraca uwagę, że emeryci ze starego systemu nie będą mogli zgłaszać też nowych okresów nieskładkowych. – Chodzi o sytuacje, gdy ktoś znajdzie stare dokumenty ze studiów potwierdzające staż albo te dotyczące urlopu wychowawczego sprzed 1999 r. – wyjaśnia.
W efekcie również na tym rozwiązaniu „starzy” emeryci stracą. – Ukrytym celem ustawodawcy może być chęć pomijania okresów, w których emeryt jest niezdolny do pracy – mówi ekspert.
Zaproponowane zmiany będą miały jeszcze gorsze konsekwencje w stosunku do rencistów (którzy wszyscy są w systemie zdefiniowanego świadczenia).
– To, co względem emerytów jest kontrowersyjne, moim zdaniem jest całkowicie niedopuszczalne w przypadku ponad 300 tys. pracujących rencistów. Wyobraźmy sobie sytuację, że ktoś stał się rencistą w wieku 20 lat i ma orzeczoną częściową niezdolność do pracy. Z tego tytułu pobiera rentę i pracuje. On tak samo straci możliwość przeliczenia podstawy wymiaru, mimo że zarabia. To jest sprzeczne z istotą renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie możemy pozwolić, aby system zniechęcał rencistów do powrotu na rynek pracy ani aby wpychał ich w szarą strefę – wskazuje dr Lasocki. ©℗
Pracujący renciści