Ulga dotyczy zawartych po 31 grudnia 2020 r. umów cywilnoprawnych z wybranych branż. Przysługuje jednak tylko od podstawy nie wyższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie

Możliwość zwolnienia ze składek od konkretnej umowy wprowadziła kolejna nowelizacja specustawy o COVID-19, znana jako tarcza 6.0. Zgodnie z nowo dodanym art. 31zy14 zwolnienie dotyczy umów cywilnoprawnych (umów agencyjnych, umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu), których przedmiot dotyczy konkretnych, wymienionych w ustawie dziedzin. [ramka] Zwolnienie dotyczy pełnych składek, tj. składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Dotyczy to składek należnych za okres od 1 stycznia 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r.
Branże, którym przysługuje zwolnienie
Umowa cywilnoprawna może być zwolniona ze składek, jeśli dotyczy:
• sztuk plastycznych, literatury, muzyki, twórczości audialnej, utworów audiowizualnych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego i sztuki ludowej,
• działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki,
• działalności technicznej wspomagającej produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawianie wydarzeń artystycznych,
• usług w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu oraz usług w zakresie architektury świadczonych przez osoby niemające uprawnień budowlanych,
• usług świadczonych na rzecz muzeów:
a) w zakresie pozaszkolnych form edukacji,
b) przez przewodników muzeów. ©℗
Zwolnienie przysługuje pod dodatkowymi warunkami:
  • umowa została zawarta w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 marca 2021 r.;
  • łączny przychód uzyskany z wykonywania wszystkich umów zlecenia w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o zwolnienie z obowiązku naliczania składek, nie był wyższy od 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego dla celów emerytalnych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku (obecnie 5168,93 zł – przeciętne wynagrodzenie w III kwartale 2020 r.);
  • zleceniobiorca nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż wykonywanie umów zlecenia. [przykłady 1, 2, 3 i 4]

Jedynie 7 dni na wniosek

Wniosek składa sam zleceniobiorca w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy zlecenia. Złożony po tym terminie wniosek nie podlega rozpatrzeniu. Z brzmienia ustawy wynika, że jest on składany raz w stosunku do każdej umowy. Wydana decyzja pozytywna pozwala na zwolnienie ze składek do końca wskazanego w ustawie okresu, tj. do 30 kwietnia 2021 r., chyba że umowa skończy się wcześniej.
Wniosek, składany wyłącznie elektronicznie za pomocą PUE ZUS, jest już dostępny na platformie pod nazwą „wniosek RZN”. Zleceniobiorca podaje w nim dane swoje oraz zleceniodawcy, a także te dotyczące samej umowy, w tym „wysokość planowanego przychodu z tytułu wykonywania umowy zlecenia w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r.”. To może być o tyle problematyczne, że nie wszystkie zlecenia zawierane są ze z góry określonym wynagrodzeniem tygodniowym lub miesięcznym. Niektóre umowy określają jedynie stawkę godzinową, ale liczba godzin do przepracowania nie jest określona z góry, nie można więc przewidzieć, ile dokładnie wyniesie wynagrodzenie zleceniobiorcy. Stanowiło to problem przy składaniu wniosków o świadczenie postojowe, gdzie także w takim przypadku wymagano wskazania hipotetycznego wynagrodzenia. Ponadto wniosek zawiera oświadczenie o spełnianiu warunków do zwolnienia umowy ze składek. Składane jest ono pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
O złożeniu wniosku zleceniobiorca powinien poinformować niezwłocznie zleceniodawcę (specustawa o COVID-19 nie wskazuje konkretnego terminu ani formy zawiadomienia). Na tym etapie nie rodzi to jeszcze żadnych obowiązków po stronie zleceniodawcy (płatnika), chyba że nie ma własnego profilu na PUE ZUS. W takim przypadku musi on bowiem „niezwłocznie” założyć profil. Jeśli jednak płatnik go już posiada, to może tylko oczekiwać na decyzję ZUS w sprawie. ZUS po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku informuje zleceniodawcę i zleceniobiorcę o zwolnieniu z obowiązku naliczania składek oraz o wysokości podstawy wymiaru, od której nie powinny być naliczane składki. Informacja ta jest zamieszczana na profilu w PUE ZUS zarówno zleceniobiorcy, jak i zleceniodawcy. Jak mówi specustawa o COVID-19, następuje to niezwłocznie po rozpatrzeniu wniosku i wyjaśnieniu wszelkich okoliczności dotyczących ustalenia prawa do zwolnienia.

Tylko do limitu

Zwolnienie ze składek jest objęte limitem. Przysługuje do tzw. maksymalnej kwoty podstawy wymiaru składek, która została przez ustawodawcę określona jako 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za każdy miesiąc zwolnienia ze składek. Nie ma przy tym znaczenia liczba wykonywanych umów.
Jeśli umowa mieści się w limicie i w całości została zwolniona ze składek, to płatnik musi spełnić tylko obowiązki dotyczące przesłania za zleceniobiorcę imiennych raportów miesięcznych, w terminach i na zasadach ogólnych. Nie wykazuje się w nich kwot składek, które zostały zwolnione z obowiązku naliczania, oraz podstawy ich wymiaru, od której zostały ustalone. Może się jednak zdarzyć, że zwolnienie ze składek obejmie tylko część przychodu z wykonywania umowy zlecenia. W takiej sytuacji płatnik musi na normalnych zasadach naliczyć i odprowadzić składki od pozostałej części przychodu.
Jeśli ZUS odmówi zwolnienia ze składek, to decyzję będzie można zakwestionować poprzez złożenie wniosku do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy. [przykład 5]

przykład 1

Ważna data zawarcia

Pani Anna zawarła umowę zlecenia w jednej ze wskazanych przez specustawę o COVID-19 dziedzin na czas od listopada 2020 r. do marca 2021 r. Nie ma innych tytułów do ubezpieczeń.
Umowa pani Anny musi być oskładkowana, bo została zawarta przed 1 stycznia 2021 r. i nie ma znaczenia, że jest wykonywana także w styczniu‒marcu 2021 r.

przykład 2

Co z aneksem

Pani Anna zawarła umowę zlecenia w jednej ze wskazanych przez specustawę o COVID-19 dziedzin na czas od października 2020 r. do grudnia 2020 r. Następnie aneksem przedłużono umowę do marca 2021 r. Nie ma innych tytułów do ubezpieczeń, mieści się w limitach przychodu.
Umowa pani Anny może nie być oskładkowana. Jak informuje ZUS, przyjęto interpretację, zgodnie z którą zawarcie aneksu będzie traktowane jak zawarcie nowej umowy. Zakład podkreśla jednak, że aneks nie może rozszerzać zakresu usług.

przykład 3

Wcześniej etat

Pan Jan zawarł na początku stycznia dwie umowy zlecenia, a przedmiot jednej z nich dotyczy wskazanych przez specustawę o COVID-19 dziedzin. Z obu umów łącznie osiągnie przychód w wysokości 6000 zł. Do 31 grudnia 2020 r. pracował na etacie.
Do uzyskania prawa do zwolnienia umowy ze składek nie ma znaczenia przychód z samej umowy. Ważny jest przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku. Skoro pan Jan zawarł umowę zlecenia na początku stycznia, a na złożenie wniosku o zwolnienie ma 7 dni, to musi go złożyć jeszcze w styczniu. Oznacza to, że pod uwagę będzie brany przychód z grudnia 2020 r.
Specustawa o COVID-19 mówi w tym przypadku o „łącznym przychodzie w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułów, o których mowa w art. 15zs3 ust. 1, uzyskanym z wykonywania umów zlecenia na rzecz wszystkich zleceniodawców”. Co ciekawe, art. 15zs3 ust. 1 jeszcze nie obowiązuje, zacznie obowiązywać dopiero 15 stycznia. Dotyczy on świadczenia postojowego dla osób wykonujących umowy cywilnoprawne w branżach, których dotyczy także omawiane zwolnienie ze składek. Powstaje więc pytanie, czy wyrażenie „tytułów, o których umowa w art. 15zs3 ust. 1” dotyczy każdej umowy cywilnoprawnej, czy może takiej, której przedmiot mieści się w określonych dziedzinach. Trudno rozstrzygnąć, jak ZUS będzie podchodził do tej sprawy. Zaznaczyć jednak należy, że na stronie ZUS informuje, że jednym z warunków otrzymania zwolnienia jest „łączny przychód uzyskany z wykonywania umów zlecenia na rzecz wszystkich zleceniodawców, w miesiącu przed tym, w którym składasz wniosek, nie przekracza 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia”. Wydaje się więc, że ZUS będzie brał pod uwagę przychód z każdej umowy zlecenia, ale kwestia ta wymaga potwierdzenia.
W niniejszym przykładzie pan Jan w grudniu osiągał jednak przychód z umowy o pracę. Z przepisów specustawy o COVID-19 nie wynika, aby przychód z umowy o pracę był w ogóle brany pod uwagę. Chociaż kwestia też powinna zostać wyjaśniona przez ZUS, to można stwierdzić, ze z literalnego brzmienia ustawy nie wynika, aby wysokość przychodu ze stosunku pracy miała znaczenie.

przykład 4

Kilka tytułów ubezpieczenia

Pan Tomasz do stycznia wykonuje dwie umowy zlecenia we wskazanych przez specustawę o COVID-19 dziedzinach. Podlega oskładkowaniu z nich obu, bo przychód z żadnej z nich nie osiąga minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Pan Tomasz będzie miał prawo do zwolnienia ze składek. Mimo że ma dwa tytuły ubezpieczeniowe, to jednak oba to wykonywanie umów zlecenia.
Może powstać pytanie, czy konieczne jest, aby przedmiot wszystkich umów dotyczył tylko określonych w specustawie o COVID-19 branż, czy też może przedmiot pozostałych umów może dotyczyć także innych dziedzin. Specustawa posługuje się wyrażeniem „z innego tytułu niż wykonywanie umów zlecenia”, co prowadzi do wniosku, że przedmiot pozostałych umów, poza tą, o której zwolnienie ze składek zleceniobiorca wnioskuje, może dotyczyć dowolnej umowy cywilnoprawnej. Z informacji dostępnych na stronie ZUS nie wynika, aby zakład stosował w tym przypadku inną wykładnię.

przykład 5

Oskładkowana różnica

Pan Tomasz zawarł umowę zlecenia, której przedmiotem jest działalność wymieniona w przepisach ustawy. Wynagrodzenie wynosi 6000 zł brutto. Spełnia pozostałe przesłanki do uzyskania zwolnienia.
Pan Tomasz uzyska zwolnienie ze składek do wysokości maksymalnej podstawy, tj. obecnie 5168,93 zł – przeciętne wynagrodzenie w III kwartale 2020 r. Kwota stanowiąca różnicę między 6000 zł a 5168,93 zł będzie oskładkowana na zasadach ogólnych.
Trzeba pamiętać, że ZUS w każdej chwili może skontrolować, czy dane przekazane przez zleceniobiorcę są poprawne – chodzi w szczególności o wysokość przychodu. Zasięga w tym celu informacji w Krajowej Administracji Skarbowej. Jeśli się okaże, że istnieją rozbieżności, to dalsze postępowanie zależy od tego, czy są one wynikiem wprowadzenia w błąd ZUS. Jeśli tak było, to zleceniodawca obowiązany jest do opłacenia należnych składek objętych zwolnieniem z obowiązku naliczenia składek w terminie 30 dni od otrzymania decyzji o obowiązku opłacenia składek.

Podstawa prawna

•art. 31zy14 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; Dz.U. z 2020 r. poz. 2275; specustawa o COVID-19)