Pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie, które obsługuje moje biuro, odchodzi na emeryturę. W przedsiębiorstwie tym obowiązuje zakładowy układ zbiorowy. Podobno w przypadku, gdy odprawa emerytalna zagwarantowana jest w przepisach wewnątrzzakładowych, to nie podlega ograniczeniu ze specustawy o COVID-19. Czy obowiązuje limit wysokości odprawy wynikający z przepisów covidowych?

TEMAT:
Interpretacja przepisów w czasie pandemii
PROBEM:

Czy odprawa emerytalna jest limitowana

Problem dotyczy art. 15gd ust. 1 specustawy o COVID-19, zgodnie z którym w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, w przypadku wystąpienia u pracodawcy w rozumieniu art. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy spadku obrotów gospodarczych, o którym mowa w art. 15g ust. 9, lub istotnego wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń, o którym mowa w art. 15gb ust. 2, wysokość odprawy, odszkodowania lub innego świadczenia pieniężnego wypłacanego przez tego pracodawcę pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, jeżeli przepisy przewidują obowiązek wypłacenia świadczenia, nie może przekroczyć dziesięciokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Pogląd, że pod ograniczenie to nie podpada odprawa emerytalna, gdy w zakładzie pracy obowiązuje zakładowy układ zbiorowy, wyraziło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w stanowisku dla DGP (https://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/1486510,tarcza-4-0-wysokosc-odpraw-odszkodowan-jaki-limit.html). Resort pracy zwracał uwagę, że „art. 15gd ust. 1 specustawy o COVID-19 zawiera zwrot «jeżeli przepisy przewidują obowiązek wypłacenia świadczenia». Sugerowałoby to, że chodzi w tym przypadku o przepisy zawarte w ustawach jako aktach powszechnie obowiązujących. W nich są bowiem zawarte przepisy, natomiast te wewnątrzzakładowe zawierają postanowienia. Ponadto gdyby regulacja art. 15gd miała dotyczyć aktów wewnątrzzakładowych, to powinna odnosić się do obowiązku wypłaty wynikającego z prawa pracy (a nie jedynie do wynikającego ogólnie z «przepisów»)”.

Odmienny pogląd

W piśmiennictwie wskazuje się jednak, że użycie przez ustawodawcę terminu „przepisy” pozwala na interpretację, że ograniczenie to dotyczy odpraw zarówno ustawowych, jak i przysługujących na podstawie postanowień prawa zakładowego. Jest to zatem istotna ingerencja nie tylko w prawo powszechnie obowiązujące, lecz także autonomiczne źródła prawa pracy, a tym samym swobodę negocjacyjną partnerów społecznych, choć uzasadniona szczególną, ustawowo zdefiniowaną trudną sytuacją podmiotu zatrudniającego. Ze względu na ustawowe definicje spadku obrotów oraz istotnego wzrostu obciążeń wynagrodzeń rozwiązanie to obejmuje ze swej natury tylko tych pracodawców, którzy uzyskują przychód pochodzący ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług, a więc głównie przedsiębiorców. Rozwiązanie to dotyczy także wypowiedzenia albo rozwiązania umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy o dzieło oraz ustania odpłatnego pełnienia funkcji, z wyłączeniem umowy agencyjnej (M. Mędrala, „Ograniczenia praw zatrudnionych w tarczy 4.0 – niektóre refleksje w kontekście zasad konstytucyjnych”, Monitor Prawa Pracy 2020, nr 9, s. 10).

Ogólne pojęcie

Problematyczne jest w ogóle, czy art. 15gd ust. 1 specustawy o COVID-19 obejmuje odprawę emerytalną. Ustawodawca używa bowiem ogólnego pojęcia „odprawa”, nie precyzując, o jakie świadczenia konkretnie chodzi. O tym, że pod ww. sformułowaniem kryje się również odprawa emerytalna, świadczyć może poprawka Senatu, która zmierzała do wyłączenia tej odprawy spod art. 15gd ust. 1 specustawy o COVID-19. Proponowano przepis w brzmieniu: „Zdania pierwszego nie stosuje się do osób powyżej 65. roku życia oraz osób przechodzących na emeryturę w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii”. Poprawka ta została odrzucona przez Sejm. Niemniej jednak biorąc pod uwagę stanowisko resortu pracy, rekomendować należy nielimitowanie odprawy, skoro kwestia ta regulowana jest w zakładowym układzie zbiorowym. Należy też pamiętać, że ograniczenie jest uzależnione od spełnienia określonych w specustawie o COVID-19 warunków. Brak ich spełnienia oznacza niedopuszczalność ograniczenia wysokości odprawy emerytalnej. [ramka]

Przesłanki ograniczenia

Treść art. 15gd ust. 1 specustawy o COVID-19 w praktyce oznacza, że czasowe ograniczenie odpraw stosują ci pracodawcy, którzy w związku z wystąpieniem COVID-19 odnotowali:
• spadek obrotów gospodarczych w rozumieniu art. 15g ust. 9 specustawy o COVID-19, lub
• istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń w rozumieniu art. 15gb ust. 2 specustawy o COVID-19.
Zgodnie z art. 15g ust. 9 pkt 1 i 2 specustawy o COVID-19 przez spadek obrotów gospodarczych rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym nie mniej niż o:
• 15 proc., obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po 31 grudnia 2019 r. w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych dwóch kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego, lub
• 25 proc., obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po 31 grudnia 2019 r. w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego.
Przez istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń rozumie się zwiększenie ilorazu kosztów wynagrodzeń pracowników, z uwzględnieniem składek na ubezpieczenia społeczne pracowników finansowanych przez pracodawcę i przychodów ze sprzedaży towarów lub usług z tego samego miesiąca kalendarzowego dowolnie wskazanego przez przedsiębiorcę i przypadającego od 1 marca 2020 r., nie mniej niż o 5 proc. w porównaniu do takiego ilorazu z miesiąca poprzedzającego.
W razie wystąpienia ww. przesłanek wysokość odprawy emerytalnej podlega ograniczeniu do 10-krotności płacy minimalnej. Uwzględniając poziom tego wynagrodzenia od 1 stycznia 2021 r., limit wynosi 28 tys. zł.
Rada dla klienta biura: Jeżeli w przedsiębiorstwie obowiązuje zakładowy układ zbiorowy, to nie ma podstawy do ograniczenia wysokości odprawy emerytalnej, i to niezależnie od tego, czy u pracodawcy wystąpił spadek obrotów lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń.

Podstawa prawna

• art. 15gd ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842; specustawa o COVID-19)