Wysokość emerytury obliczanej na dotychczasowych zasadach (dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., a także dla tych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy spełnili warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury) uzależniona jest w znacznej mierze od aktualnie obowiązującej kwoty bazowej. Taki sam wpływ ma ona na wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy, bez względu na to, czy świadczenie to przysługuje osobie urodzonej przed 1949 r., czy też po 31 grudnia 1948 r.

Wzrost od marca

Kwota bazowa stosowana jest dwa razy przy ustalaniu wysokości emerytury lub renty. Po pierwsze służy do wyliczenia jej części socjalnej (która stanowi 24 proc. jej wartości). Po drugie zaś decyduje o wysokości podstawy wymiaru świadczenia. Ta ostatnia to iloczyn wskaźnika wysokości tej podstawy (wypadkowej zarobków osoby ubezpieczonej i przeciętnych wynagrodzeń z lat kalendarzowych wskazanych do jej ustalenia) oraz aktualnie obowiązującej kwoty bazowej.
Ostatnia z wymienionych wynosi tyle co przeciętne miesięczne wynagrodzenie w poprzednim roku kalendarzowym, ogłaszane corocznie przez prezesa GUS. Zmienia się od 1 marca każdego roku i obowiązuje do końca lutego roku następnego. Do końca lutego 2013 r. wynosiła 2 974,69. Od 1 marca 2013 r. tzw. bazówka wzrosła o 106,15 zł i wynosi obecnie 3080,84 zł.
Nowa kwota ma zastosowanie nie tylko do obliczania nowo przyznawanych świadczeń. Osoby, które pracowały po przyznaniu emerytury lub renty, mogą bowiem ubiegać się o przeliczenie świadczenia z zastosowaniem tego wskaźnika.

Wyższe zarobki

Ponowne obliczenie emerytury lub renty z zastosowaniem nowej kwoty bazowej przewiduje art. 110 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Na podstawie tego przepisu ZUS może ponownie ustalić (od nowej bazówki) podstawę wymiaru świadczenia, a następnie – wysokość emerytury lub renty (gdzie część socjalna również podlega ustaleniu od aktualnej kwoty bazowej). Możliwość takiego przeliczenia przewidziana jest dla osób, które wskazują do ponownego ustalenia podstawy zarobki przypadające w całości lub w części po przyznaniu świadczenia. Muszą być one wyższe od poprzednio przyjętych do obliczenia emerytury lub renty.
Aby ZUS przeliczył podstawę wymiaru emerytury lub renty, wnioskodawca musi też wskazać jeden z przewidzianych przepisami wariantów obliczenia podstawy wymiaru świadczenia. Zobowiązany jest więc wnioskować o ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub renty z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia przypadającego przed rokiem złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia lub też z 20 dowolnych lat z całego okresu ubezpieczenia.

Bez wyższego wskaźnika

W określonych przypadkach emerytura lub renta może zostać przeliczona przy zastosowaniu aktualnej kwoty bazowej również wtedy, gdy nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia jest niższy od ostatnio obliczonego. Po pierwsze jest to możliwe, gdy emeryt lub rencista od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o przeliczenie jego podstawy wymiaru nie pobrał emerytury lub renty (nawet za jeden miesiąc) wskutek zawieszenia prawa do niej. Nowy wskaźnik nie musi być wyższy od poprzedniego również wtedy, gdy wynosi co najmniej 130 proc., a świadczeniobiorca wskazuje zarobki osiągnięte w całości po przyznaniu emerytury lub renty.

Przykłady

Anna K. nabyła prawo do emerytury w 2007 r. ZUS ustalił jej podstawę wymiaru świadczenia z uwzględnieniem zarobków uzyskanych w latach 1996–2005. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wyniósł 104,30 proc. Uprawniona ponownie podjęła zatrudnienie i pracowała do końca 2012 r. W styczniu 2013 r. zgłosiła wniosek o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem zarobków uzyskanych w 10 kolejnych latach kalendarzowych (2003–2012, a więc przypadających częściowo po przyznaniu świadczenia). Nowo obliczony wskaźnik wyniósł 109,55 proc. W związku z tym ZUS ustalił podstawę wymiaru oraz część socjalną świadczenia z zastosowaniem nowej kwoty bazowej obowiązującej od 1 marca 2013 r., tj. 3080,84 zł.

Andrzej D. w 2002 r. nabył prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. ZUS obliczył mu podstawę wymiaru od zarobków z lat 1992–2001, a wskaźnik wysokości podstawy wyniósł 136,45 zł. Uprawniony kontynuował jednak zatrudnienie, uzyskując przychód w podobnej wysokości co przed uzyskaniem świadczenia. W marcu 2013 r. zgłosił wniosek o ponowne jego ustalenie, wskazując zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych z ostatniego 20-lecia (tj. z lat 2003–2012, a więc przypadających w całości po przyznaniu świadczenia). Nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty wyniósł 133,40 proc. Pomimo tego, że był niższy od wskaźnika obliczonego poprzednio, ZUS na nowo obliczył podstawę wymiaru i wysokość świadczenia z zastosowaniem nowej kwoty bazowej.

Podstawa prawna
Art. 15, art. 53 i art. 110 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).