Subskrybuj nas na Youtube
Dotyczy to osób, które wstecznie uzyskały prawo np. do renty albo go nie miały dokładnie 30 kwietnia 2019 r. Wpływu na jednorazowe świadczenie nie mogą mieć jednak zdarzenia, do których doszło po tej dacie.
Jednorazowe świadczenie pieniężne popularnie zwane trzynastką otrzymały osoby, które na 30 kwietnia 2019 r. były uprawnione do m.in. emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej. Jeśli któreś ze świadczeń emerytalno-rentowych było w tym miesiącu zawieszone, trzynastka nie przysługiwała. Natomiast jeśli ZUS stwierdził, że trzynastka przysługiwała i ją wypłacił, może ją odebrać. Wystarczy, że zajdą przesłanki określone w ustawie. Będzie jednak i tak, że ZUS będzie musiał wypłacić trzynastkę kolejnym osobom.
Możliwa korekta
Zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów prawo do trzynastki w 2019 r. jest ustalane ponownie, jeżeli okaże się, że na dzień 30 kwietnia 2019 r. prawo do świadczenia emerytalno-rentowego nie istniało, podlegało zawieszeniu lub przysługiwała wypłata tego świadczenia. Skutki dla osoby uprawnionej mogą być następujące:
- ZUS wyda jej decyzję o przyznaniu trzynastki i wypłaci to świadczenie – jeśli okaże się, że na dzień 30 kwietnia 2019 r. prawo do świadczenia emerytalno-rentowego przysługiwało, a wcześniej było zawieszone;
- ZUS uchyli decyzję o przyznaniu trzynastki i wyda decyzję o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń, w której zażąda jej zwrotu – jeśli okaże się, że na dzień 30 kwietnia 2019r. prawo do świadczenia emerytalno-rentowego nie przysługiwało lub podlegało zawieszeniu.
Przy czym drugi z tych scenariuszy nie nastąpi, jeśli na dzień 30 kwietnia 2019 r. nie zmieni się nic w prawie do świadczenia emerytalno-rentowego, z tytułu którego przysługiwała/mogłaby przysługiwać trzynastka oraz w wypłacie tego świadczenia. W takim przypadku nawet jeśli taka zmiana nastąpi później i okazałoby się np., że na 1 maja lub na 1 czerwca 2019 r. prawo do świadczenia emerytalno-rentowego nie istniało, podlegało zawieszeniu lub przysługiwała wypłata tego świadczenia, nie będzie to miało wpływu na prawo do trzynastki. [przykłady 1 i 2]
Rozliczenie przychodu
Konieczność zwrotu trzynastki może objąć także osoby uzyskujące przychody z działalności zarobkowej objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych lub z tytułu pełnionej służby. Dotyczy to emerytów i rencistów – do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego i uzyskania prawa do emerytury. Mają oni ograniczone możliwości zarobkowania. Jeśli uzyskiwany przez nich przychód z tych działalności przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od 1 marca do 31 maja 2019 r. – 3404,70 zł, od 1 czerwca 3465,70 zł), a mieści się w limicie wynoszącym 130 proc. przeciętnej płacy (od 1 marca do 31 maja 2019 r. – 6322,90 zł, od 1 czerwca 6436,30 zł), emerytura lub renta podlega odpowiedniemu zmniejszeniu. W razie przekroczenia drugiego wyższego progu zarobkowego świadczenie jest zawieszane. Ostateczne rozliczenie przychodu następuje jednak po zakończeniu roku kalendarzowego. Do końca lutego następnego roku emeryci i renciści muszą poinformować ZUS o konkretnej wysokości przychodu w poprzednim roku oraz w poszczególnych jego miesiącach. Na tej podstawie ZUS dokonuje rozliczenia przychodu, w wyniku którego może się m.in. okazać, że świadczenie (np. za kwiecień poprzedniego roku) powinno być:
- zawieszone, choć wcześniej zostało jedynie zmniejszone lub było wypłacane w pełnej kwocie;
- wypłacone w pełnej kwocie, choć wcześniej zostało zawieszone.
Jeśli w wyniku rozliczenia przychodu ZUS dojdzie do wniosku, że świadczenie za maj poprzedniego roku powinno być zawieszone, choć wcześniej zostało jedynie zmniejszone lub było wypłacane w pełnej kwocie, musi uchylić decyzję o przyznaniu trzynastki oraz wydać decyzję o jej zwrocie. Jeśli jednak stwierdzi, że świadczenie za maj poprzedniego roku powinno być wypłacone (choć wcześniej było zawieszone lub zmniejszone), zobowiązany jest uchylić decyzję odmawiającą przyznania trzynastki i wydać decyzję ustalającą prawo do tego świadczenia.
Analogiczne zasady postępowania dotyczą trzynastki wypłaconej osobie uprawnionej do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego. W przypadku tych osób przysługujące im świadczenie podlega zawieszeniu w przypadku przekroczenia 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od 1 marca 2019 r. do 29 lutego 2020 r. – 3209,60 zł), a zmniejszeniu w razie przekroczenia już 25 proc. przeciętnej płacy (od 1 marca 2019 r. do 29 lutego 2020 r. – 1146,30 zł). Ponadto rozliczenie przychodu następuje do końca maja za okres od lutego do marca następnego roku. Przy czym przypadki, w których może nastąpić korekta prawa do trzynastki, są analogiczne do tych dotyczących emerytów i rencistów. [przykład 3]
Mniej lub więcej uprawnionych
Wypłata renty rodzinnej może przysługiwać w zbiegu z innym świadczeniem (np. z rentą socjalną). Jeśli do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej osób, osoba pobierająca równocześnie rentę rodzinną oraz drugie świadczenie nie była uwzględniana w kręgu osób uprawnionych do trzynastki, bo otrzymywała ją z tytułu pobierania drugiego świadczenia (np. renty socjalnej).
Tę zasadę ZUS zastosuje również wtedy, gdy już po wypłacie trzynastki w maju okaże się, że:
- jedna z osób pobierających rentę rodzinną od kwietnia 2019 r. lub od wcześniejszego miesiąca nabędzie prawo do drugiego świadczenia, które może pobierać wraz z rentą rodzinną, lub
- prawo do części renty rodzinnej (oraz do jej pobierania) od kwietnia 2019 r. lub od wcześniejszego miesiąca uzyska osoba uprawniona również do drugiego świadczenia, które może pobierać wraz z rentą rodzinną.
W pierwszym przypadku ZUS ustali prawo do trzynastki z tytułu pobierania drugiego świadczenia i jednocześnie ponownie ustali wysokość trzynastki przysługującej z tytułu pobierania renty rodzinnej, wyłączając z kręgu osób uprawnionych osobę uprawnioną do drugiego świadczenia.
Z kolei w drugiej sytuacji nabycie prawa do części renty rodzinnej oraz do jej pobierania od kwietnia 2019 r. lub od wcześniejszego miesiąca przez osobę uprawnioną również do drugiego świadczenia nie będzie miało znaczenia dla wypłaconej już wcześniej trzynastki. Osoba ta, skoro uzyskała trzynastkę z tytułu pobierania drugiego świadczenia, nie otrzyma prawa do kolejnej z tytułu pobierania części renty rodzinnej. [przykład 4]
przykład 1
Uprawomocnienie się wyroku
Pani Hanna w marcu 2018 r. zgłosiła wniosek o wcześniejszą emeryturę. ZUS odmówił przyznania tego świadczenia. Zainteresowana złożyła we właściwym terminie odwołanie od niekorzystnej dla siebie decyzji. Postępowanie sądowe nie zakończyło się do 30 kwietnia 2019 r. i w efekcie kobieta na koniec kwietnia 2019 r. nie była uprawniona do żadnego świadczenia emerytalno-rentowego, tak więc w maju 2019 r. nie otrzymała jednorazowego świadczenia pieniężnego. W maju 2019 r. uprawomocnił się jednak wyrok sądu stwierdzający, że zainteresowanej przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury. Pod koniec maja 2019 r. ZUS wykonał wydany wyrok i przyznał to świadczenie – od dnia zgłoszenia wniosku w marcu 2018 r. Nie zaszły przesłanki do zawieszenia prawa do świadczenia, pani Hannie wypłacono więc emeryturę – wyrównanie za okres marzec 2018 – maj 2019. Tym samym okazało się, że na koniec kwietnia 2019 r. pani Hannie przysługiwała trzynasta emerytura. W takiej sytuacji, wypłacając emeryturę za kwiecień 2019 r., ZUS wypłacił również jednorazowe świadczenie.
przykład 2
Maj już bez znaczenia
Pan Marek od 1 grudnia 2018 r. był uprawniony do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. 30 kwietnia 2019 r. nadal miał prawo do tego świadczenia, które pobrał zarówno w kwietniu, jak i w maju 2019 r. Wraz z rentą rodzinną za maj ZUS wypłacił mu również trzynastkę. Niedługo po tej wypłacie okazało się, że pan Marek 1 maja 2019 r. zakończył naukę na studiach wyższych i z tym dniem został skreślony z listy studentów. ZUS wydał decyzję o ustaniu prawa do renty rodzinnej od 1 maja 2019 r. i o zwrocie nienależnie pobranej renty. Nie było natomiast podstaw do zmiany decyzji o przyznaniu jednorazowego świadczenia pieniężnego (a tym samym do uznania go za świadczenie nienależnie pobrane), bo 30 kwietnia 2019 r. panu Markowi nadal przysługiwało prawo do renty rodzinnej.
przykład 3
Zbyt wysoki przychód
Pani Maria jest uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy. W styczniu 2019 r. podjęła zatrudnienie i uzyskuje z tego tytułu miesięczny przychód przekraczający 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Rencistka nie poinformowała jednak dotychczas ZUS o uzyskiwaniu przychodu. Informację o wysokości zarobków zamierza złożyć dopiero po zakończeniu roku kalendarzowego. W związku z tym, że pobierała rentę również za kwiecień i maj 2019 r., w majowym terminie płatności świadczenia otrzymała też trzynastkę. Jeśli jednak w wyniku rozliczenia przychodu za 2019 r. (po zakończeniu tego roku) okaże się, że renta za kwiecień 2019 r. podlegała zawieszeniu, ZUS wyda decyzję o zwrocie nienależnie pobranej renty za kwiecień 2019 r. oraz decyzję o zwrocie nienależnie pobranej trzynastki.
przykład 4
Podzielona na części
Pan Daniel 30 kwietnia 2019 r. był uprawniony wraz z bratem i trzema siostrami do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Wraz z częścią renty rodzinnej za maj 2019 r. ZUS wypłacił każdemu z rodzeństwa odpowiednią część trzynastki (po 220 zł). W maju 2019 r. ZUS rozpatrzył zgłoszony w kwietniu wniosek pana Daniela o rentę socjalną i wydał decyzję przyznającą to świadczenie od 1 kwietnia 2019 r. Okazało się, że w wyniku wydania tej decyzji pan Daniel na 30 kwietnia miał prawo nie tylko do części renty rodzinnej, ale i do renty socjalnej (za kwiecień 2019 r. przysługiwała mu więc wypłata tego drugiego świadczenia). ZUS w takiej sytuacji wyda dodatkową decyzję, na mocy której przyzna panu Danielowi trzynastkę z tytułu pobierania renty socjalnej. Wypłaci mu wyrównanie trzynastki w pełnej wysokości, lecz pomniejszonej o wypłaconą wcześniej jej część z tytułu pobierania renty rodzinnej. Oprócz tego ZUS ustali również ponownie prawo do trzynastki dla pozostałych osób uprawnionych do renty rodzinnej, pomijając osobę pana Daniela. Każdemu z pozostałej czwórki rodzeństwa będzie więc przysługiwała trzynastka w wysokości 275 zł (1100 zł/4). Z tego tytułu ZUS wypłaci wyrównanie pomniejszone o kwotę wcześniej wypłaconych części trzynastki.
Podstawa prawna
Art. 2–7 ustawy z 4 kwietnia 2019 r. o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 r. (Dz.U. poz. 743).
