O planowanych w aPPSS działaniach dyskutowano podczas konferencji merytorycznych „Stop Suszy! Start Retencji!. W wymianie doświadczeń naukowców i praktyków uczestniczyli m.in. studenci z polskich uczelni, którzy wskazywali konkretne rozwiązania do zastosowania na zagrożonych suszą terenach kraju. Po raz pierwszy prace nad dokumentem dotyczącym walki z suszą w Polsce od początku prowadzone są w tak szerokim gronie.

Współpraca kluczem do skuteczności

Projekt aPPSS omawiany jest w grupie roboczej, w skład której wchodzą m.in. przedstawiciele resortów: Infrastruktury, Klimatu i Środowiska oraz Rolnictwa, a także specjaliści z Lasów Państwowych, IUNG-u, Centrum Doradztwa Rolniczego, RCB. Kolejne etapy powstawania dokumentu stale wspiera grupa ekspertów z różnych środowisk związanych z użytkowaniem wód, w tym przedstawicieli środowisk naukowych oraz praktyków. Pomagają oni przy analizie efektywności podejmowanych dotychczas działań oraz oceniają realność wdrożenia rozwiązań proponowanych
w aPPSS.

– Taka współpraca z różnorodnymi grupami jest po prostu konieczna i naszym zdaniem zwiększy skuteczność przeciwdziałania skutkom suszy. Omawiamy m.in. potrzebę zmian na poziomie legislacyjnym, w tym m.in. wprowadzenie do ustawy Prawo wodne definicji zjawiska suszy oraz określenie wskaźnika oraz stopni wystąpienia zagrożenia suszą, co umożliwi lepsze, na poziomie ustawowym, zarządzanie ryzykiem suszy – wyjaśnia Adrian Kołczewiak, Zastępca Dyrektora Departamentu Ochrony Przed Powodzią i Suszą w Wodach Polskich.

Przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska wskazali podczas spotkań, że kluczowe jest powiązanie działań wypracowywanych w ramach aPPSS m.in. z pracami nad krajową strategią adaptacji, w której ważną rolę odgrywają Miejskie Plany Adaptacji (MPA), a w szczególności rozwój błękitno-zielonej infrastruktury oraz systemy gospodarowania wodami opadowymi.

Ważnym elementem aPPSS są również rozwiązania dla rolnictwa, które – jak podkreśla rolnik Patryk Kokociński, członek grupy eksperckiej ds. aPPSS oraz założyciel Stowarzyszenia na rzecz ochrony krajobrazu śródpolnego „Życie na pola" – powinny opierać się na naturalnej retencji krajobrazowej oraz odpowiednich technikach agrotechnicznych ograniczających skutki suszy.

Baner posłuchaj o suszy i link: https://stopsuszy.pl/podcasty/

Zatrzymać wodę w miejscu opadu

Hasło „Stop Suszy! Start Retencji!" pod jakim realizowany jest projekt aPPSS dobrze oddaje istotę wyzwań przed jakimi stoimy.– Kluczowe jest zwiększenie zdolności środowiska do zatrzymywania wody — przede wszystkim jak najbliżej miejsca jej opadu. Retencja jest jednym z najbardziej efektywnych działań adaptacyjnych, bo łagodzi skutki suszy i zapobiega obniżaniu się poziomu wód gruntowych, stabilizuje wilgotność gleby i spowalnia odpływ wody z krajobrazu— mówi Rafał Jakimiak, koordynator projektu aPPSS w Wodach Polskich. Poprawa zdolności magazynowania wody w środowisku uważana jest za jedną z najefektywniejszych metod adaptacji do zmian klimatu. Chroni nie tylko przed suszą, przed pożarami i powodziami, a także przyczynia się do ochrony bioróżnorodności.

O ile w obowiązującym od 2021 r. PPSS zdefiniowano katalog koniecznych do podjęcia działań, to w obecnej aktualizacji nacisk położono na jego praktyczny i operacyjny wymiar. Co to oznacza? Przejście z poziomu planistycznego do praktycznego i wskazania, gdzie oraz jakie działania należy podjąć w pierwszej kolejności. —Wspólnie z ekspertami wskazujemy, gdzie lokalnie, w jakich konkretnych jednostkach administracyjnych niezbędne działania powinny zostać zrealizowane. Decyduje o tym intensywność już występujących niedoborów wody oraz podatność na ich pogłębienie się w przyszłości — wyjaśnia Rafał Jakimiak.

Technika i dobre praktyki

Skala narastającego problemu suszy w Polsce wynika z rosnącej zmienności warunków pogodowych oraz coraz mniej przewidywalnego bilansu wodnego. Choć średnia suma opadów w skali roku nie uległa istotnym zmianom, coraz częściej pojawiają się długie okresy bezdeszczowe przeplatane krótkotrwałymi, lecz bardzo intensywnymi opadami. Taki stan rzeczy sprzyja szybkiemu spływowi wody, ograniczając jej wnikanie do gleby i uzupełnianie zasobów podziemnych. Nasilające się zjawiska ekstremalne, takie jak fale upałów, wydłużanie się okresu wegetacyjnego oraz częstsze epizody gwałtownych opadów, potęgują skutki suszy i prowadzą do pogorszenia warunków hydrologicznych w kraju.

Choć wpływ na globalne zmiany klimatu pozostaje ograniczony, możliwe jest podejmowanie działań ograniczających ich skutki, w tym częstsze i dotkliwsze susze. Jest to możliwe zwłaszcza poprzez zwiększanie retencji oraz racjonalne gospodarowanie wodą w sektorach zużywających jej najwięcej, w tym głównie w rolnictwie i przemyśle.

W ramach aPPSS działania zostały rozwinięte w sposób pozwalający na wzmocnienie odporności gospodarki i środowiska przyrodniczego na długotrwałe deficyty wody. Uwzględniając zalecenia Komisji Europejskiej, priorytet nadano działaniom wspierającym rozwój naturalnej retencji, zielono-błękitnej infrastruktury, ograniczanie zużycia wody, stosowanie obiegów zamkniętych oraz modernizację istniejącej infrastruktury wodno-gospodarczej. W aPPSS szczególną uwagę poświęcono także przedsięwzięciom zwiększającym odporność ekosystemów wodnych i zależnych od wód, w tym odbudowie siedlisk zdegradowanych w wyniku nadmiernej eksploatacji zasobów wodnych.

Susza – wyzwanie dla nas wszystkich

Dzięki szerokiej działalności edukacyjnej, na przestrzeni kilku ostatnich lat wyraźnie zwiększyła się społeczna świadomość zagrożenia jakim jest susza. W szczególności w kwestii racjonalizacji zużycia wody w gospodarstwie domowym i sposobów gromadzenia oraz wykorzystywania deszczówki.

– Aktualizując PPSS intensywnie pracujemy nad upowszechnieniem korzystnych trendów oraz podkreśleniem konieczności intensyfikacji walki z „betonozą” w miastach na rzecz powiększania błękitno-zielonej infrastruktury, w tym zadrzewień, ogrodów deszczowych, zielonych dachów oraz systemów zagospodarowywania wód opadowych. Jednym słowem, rozpowszechniania dobrych praktyk w walce z suszą. Bo jest ona wyzwaniem dla nas wszystkich – dodaje dyr. Adrian Kołczewiak.

Baner do strony głównej projektu: https://stopsuszy.pl/

Na stronie internetowej projektu: www.stopsuszy.pl publikowane są m.in. artykuły dot. problemu suszy, podcasty z udziałem ekspertów, omówienia konferencji merytoryczwnych oraz materiały edukacyjne. Ambasadorem kampanii informacyjnej „Stop Suszy! Start Retencji!” jest aktor Mateusz Banasiuk, który aktywnie wspiera działania edukacyjne przeciwdziałania skutkom suszy.

W Polsce podstawowym instrumentem planistycznym w zakresie ograniczania skutków suszy jest Plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS) i jego obecna aktualizacja. Powstają one na podstawie wytycznych unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz ustawy Prawo wodne. Zgodnie z art. 185 przywołanej ustawy dokument ten jest opracowywany przez Wody Polskie, a następnie przyjmowany w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej. Obecnie jest to Minister Infrastruktury.

Pierwszy PPSS został opracowywany na lata 2021-2027. Dokument ten podlega aktualizacji nie rzadziej niż raz na 6 lat, dlatego Wody Polskie pracują obecnie nad jego aktualizacją. W 2026 r. odbędą się półroczne konsultacje społeczne projektu aPPSS. Będą one najważniejszym elementem prac przed przyjęciem ostatecznej wersji dokumentu, co planowane jest na przełomie 2027 i 2028 r.

Projekt przegląd i aktualizacja Planu przeciwdziałania skutkom suszy został dofinansowany ze środków Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS).

Więcej informacji na stronie www.stopsuszy.pl