Jakie zmiany czekają uczelnie wyższe w 2014 roku

1 Studia dla osób dojrzałych

W znowelizowanej ustawie pojawił się nowy przepis, zgodnie z którym uczelnie będą mogły potwierdzać efekty uczenia uzyskane poza systemem szkolnictwa wyższego, np. w pracy zawodowej, na kursach i szkoleniach, przez samodoskonalenie, wolontariat. Ma umożliwić to podjęcie studiów w skróconym trybie osobom aktywnym zawodowo, które nigdy nie studiowały lub też chcą zmienić czy uzupełnić swoje kwalifikacje.

Z tego rozwiązania będą mogły skorzystać osoby z minimum 5-letnim doświadczeniem zawodowym i świadectwem dojrzałości – w przypadku ubiegania się o studia pierwszego stopnia, jednolite studia magisterskie albo tytuł zawodowy licencjata (inżyniera). Osoby z 3-letnim doświadczeniem po ukończeniu studiów pierwszego stopnia będą mogły ubiegać się o przyjęcie na studia drugiego stopnia.

Istotą potwierdzenia efektów uczenia się będzie weryfikacja w oparciu o efekty określone w programie kształcenia dla danego kierunku studiów. Oznacza to, że uczelnia sprawdzi faktyczne umiejętności i kompetencje tych osób, a nie przedłożone dokumenty – świadectwa, certyfikaty, zaświadczenia.

2 Lepsza jakość studiów i praktyki zawodowe

Nowe przepisy wprowadzają zasadę, że tylko podstawowa jednostka organizacyjna uczelni, posiadająca prawo do nadawania stopni naukowych, będzie mogła prowadzić kształcenie na kierunkach o profilu ogólnoakademickim. Uczelnie nie posiadające takich uprawnień będą mogły prowadzić wyłącznie studia o profilu praktycznym.

Jednostki kształcące własną kadrę (uprawnione do doktoryzowania) będą mogły prowadzić zarówno studia ogólnoakademickie, jak i praktyczne. W projekcie ustawy określono szczegółowe warunki, które muszą spełniać uczelnie w kształceniu ogólnoakademickim i praktycznym. Uregulowano ponadto zmiany dotyczące minimum kadrowego studiów drugiego stopnia o profilu praktycznym. Możliwe będzie zastąpienie samodzielnego nauczyciela akademickiego dwoma nauczycielami posiadającymi stopień naukowy doktora oraz znaczne doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią. Doktora będzie można zastąpić dwoma osobami z tytułem zawodowym magistra pod warunkiem legitymowania się dużym doświadczeniem zawodowym zdobytym w dziedzinie związanej z kierunkiem studiów. Zmiany te nie mogą przekroczyć 50 proc. liczby osób zaliczanych do minimum kadrowego.

Nowe przepisy nakładają też na uczelnie obowiązek organizowania co najmniej trzymiesięcznych praktyk zawodowych na kierunkach studiów o profilu praktycznym. Obecnie praktyki nie są obowiązkowe. Możliwe będzie naprzemienne kształcenie na uczelni i odbywanie praktyk.

Nowe przepisy przewidują możliwość kształcenia interdyscyplinarnego nie tylko przez podstawowe jednostki organizacyjne tej samej uczelni, ale przez różne uczelnie publiczne i niepubliczne. Umożliwi to łączenie odmiennych dyscyplin naukowych, np. informatyki, biotechnologii, mechatroniki i medycyny na jednym kierunku. Takie uprawnienia będą przysługiwać wyłącznie tym podstawowym jednostkom uczelni, które posiadają uprawnienia do nadawania stopni naukowych. Nowe przepisy przewidują również możliwość przygotowywania interdyscyplinarnych rozpraw naukowych. W takich przypadkach możliwe będzie powołanie drugiego promotora (obecnie jest to kopromotor i tylko w przypadku współpracy międzynarodowej).

3 Nowoczesne staże dla studentów

Przepisy zobowiązujące uczelnie do organizowania trzymiesięcznych staży od 1 października 2014 roku.

Tymczasem resort już wcześniej chce wszystkie strony przygotować do stałej praktyki organizacji staży, dlatego od 1 stycznia uczelnie mogą otrzymać od 3 do 7 mln zł za współpracę z biznesem i stworzenie nowoczesnych staży dla swoich studentów.

Poza sfinansowaniem staży, uczelnie będą mogły pozostałą część przyznanej im kwoty przeznaczyć m.in. na zorganizowanie wykładów i zajęć z wybitnymi praktykami, zagraniczne wyjazdy studyjne czy wzmocnienie oferty Akademickich Biur Karier.

Choć szansę na wygraną ma każda uczelnia i każdy kierunek, resort przyzna dodatkowe punkty projektom z kierunków matematycznych, ścisłych i technicznych oraz tym, które związane są z ekoinnowacjami, odnawialnymi źródłami energii, zarządzaniem środowiskowym w przedsiębiorstwach oraz technologiami przyjaznymi dla środowiska naturalnego.

4 Koniec z plagiatami?

Uczelnie zostaną też zobowiązane do sprawdzania prac dyplomowych – przed ich obroną – z wykorzystaniem programu antyplagiatowego i ogólnopolskiego repozytorium pisemnych prac dyplomowych. Włączenie uczelnianych prac dyplomowych do ogólnopolskiego repozytorium poszerzy możliwość dokonywania porównań przez promotorów i recenzentów wewnątrz uczelni oraz przez Polską Komisję Akredytacyjną. Poprawie jakości kształcenia na studiach drugiego stopnia ma też służyć możliwość zwiększenia maksymalnej liczby semestrów z 4 do 5.

Wprowadzono także przepisy zakazujące przenoszenie uprawnień poza siedzibę uczelni na nowo utworzone jednostki zamiejscowe. Uruchomienie studiów w nowym miejscu będzie każdorazowo wymagało opinii Polskiej Komisji Akredytacyjnej.

Wprowadzone zostały również przepisy usprawniające tryb postępowania w sprawach uruchamiania i zawieszania kierunków studiów uczelni publicznych i niepublicznych oraz likwidacji uczelni niepublicznych. Uczelnia, która nie spełnia warunków do prowadzenia studiów wyższych, w tym minimum kadrowego, nie będzie mogła ich prowadzić. Minister nauki będzie mógł zawiesić lub cofnąć takie uprawnienie, podstawą do takiej decyzji będzie np. negatywna ocena Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Decyzję w sprawie przywrócenia zawieszonego uprawnienia do prowadzenia studiów na określonym kierunku będzie podejmował minister nauki na wniosek uczelni.

5 Większy nadzór nad uczelniami

Zaostrzone zostaną przepisy dotyczące nadzoru nad uczelniami, które nie realizują obowiązków ustawowych, naruszają lub omijają prawo. Na stronach internetowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego będą publikowane informacje na temat uczelni publicznych i niepublicznych, które m.in. uzyskały negatywną ocenę Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Zostanie wprowadzona tzw. lista ostrzeżeń, która będzie wpływać na ograniczenie rekrutacji na studia prowadzone nierzetelnie lub z naruszeniem prawa, w tym praw studentów.

Z kolei przeciwdziałaniu skutkom niżu demograficznego będzie służyło rozwiązanie przewidujące, że wzrost ogólnej liczby studentów na studia stacjonarne nie będzie mógł być wyższy niż o 2 proc. w stosunku do liczby osób przyjętych na studia w poprzednim roku akademickim.

Doprecyzowano zasady postępowania dyscyplinarnego prowadzonego wobec nauczycieli akademickich naruszających prawo lub obowiązki służbowe. Zostanie wprowadzony obowiązek wszczęcia postępowania w terminie 3 miesięcy od uzyskania wiadomości o popełnieniu czynu podlegającego odpowiedzialności dyscyplinarnej. Jeśli rzecznik dyscyplinarny nie podejmie działania wyjaśniającego, będzie musiał powiadomić o tym rektora i ministra nadzorującego uczelnię.

6 Bez dodatkowych opłat za studia

Aby chronić studentów przed dodatkowymi kosztami, nie będzie można wprowadzać nowych opłat w trakcie studiów. Określono termin podpisywania z kandydatami na studia (lub studentami) umów w sprawie warunków odpłatności związanych ze studiami. Zasady pobierania opłat i wzorzec umowy będą publikowane na stronie internetowej uczelni.

Zmodyfikowano kryteria przyznawania stypendiów ministra za wybitne osiągnięcia naukowe. Warunkiem otrzymania takiego stypendium będzie jednoczesne posiadanie osiągnięć naukowych, sportowych lub artystycznych.

7 Zmiany w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym

W grudniu 2012 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego. Nowe przepisy w założeniu służyć mają skuteczniejszej walce z plagiatami prac dyplomowych i naukowych oraz sprawniejszemu postępowaniu dyscyplinarnemu wobec wykładowców naruszających prawo, co ma wzmocnić rzetelność i etos akademicki w uczelniach. Rozwiązania te dopełnią reformę szkolnictwa wyższego, która weszła w życie 1 października 2011 r.

8 Szkoły niepubliczne nie dostaną pieniędzy na studia dzienne

Z ustawy zniknąć ma także zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny przepis stwierdzający, że minister szkolnictwa wyższego w drodze rozporządzenia określa warunki i tryb występowania przez uczelnie niepubliczne o dotacje na studia dzienne. Od ośmiu lat minister uchylał się od obowiązku wydania tego rozporządzenia. TK stwierdził, że sprawa ta powinna być regulowana ustawą.

Resort nauki poinformował, że na razie warunki ubiegania się o te pieniądze nie zostaną określone, a niekonstytucyjny przepis ma zniknąć z ustawy. Jeszcze trochę to jednak potrwa, a to oznacza, że uczelnie prywatne w najbliższym czasie nie dostaną pieniędzy na studia stacjonarne.

9 Doktoraty przemysłowe

Rząd chce, aby polska gospodarka przeszła na model innowacyjny i dlatego planuje wzrost nakładów na badania naukowe o 2 procent. Nowa minister nauki i szkolnictwa wyższego Lena Kolarska-Bobińska zaznaczyła, że skok cywilizacyjny nie będzie możliwy bez dobrej współpracy środowiska akademickiego, biznesowego i administracji. "Pieniądze inwestowane w naukę muszą w przynosić wymierne efekty. Pieniądze z różnych źródeł muszą być połączone. (…) Chcemy, żeby przedsiębiorcy mogli zamawiać określone kierunki na uczelniach. Planujemy tzw. doktoraty przemysłowe" - powiedziała Kolarska-Bobińska.