Jeśli oddziały przedszkolne nie stanowią stałej – obligatoryjnej – struktury organizacyjnej szkoły, a ich powołanie co rok zależy od decyzji gminy, to nauczyciela mianowanego można zatrudnić na czas określony. Tak orzekł Sąd Najwyższy.
Dyrektor publicznej szkoły zatrudnił nauczyciela mianowanego od września 2011 r. do końca sierpnia 2012 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Rok później również zawarł z nim umowę na rok, przy czym tym razem kobieta wykonywała pracę w jednym z oddziałów przedszkolnych, których liczba zależała od wyniku naboru. Ponieważ szkoła nigdy nie miała pewności, ile tego typu klas powstanie, wszyscy pracujący w nich nauczyciele byli zatrudniani na podstawie umów na czas określony. Na rok szkolny 2013/14 nauczycielka nie otrzymała kolejnej umowy na czas określony. Postanowiła odwołać się do sądu z wnioskiem o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Sąd I instancji, rozpatrując sprawę, stwierdził, że kluczowym przepisem określającym podstawy nawiązania stosunku pracy z nauczycielem jest art. 10 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.). Zgodnie z nim w związku z różnorodnością możliwych sytuacji nadzwyczajnych ustawodawca przewidział wyjątek od obowiązku zatrudniania nauczyciela mianowanego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Przede wszystkim może być on zastosowany, gdy zachodzi potrzeba zastępstwa nieobecnego nauczyciela. Placówka ma także prawo podpisać umowę terminową ze względu na organizację nauczania. Przy czym w ocenie sądu „potrzeba wynikająca z organizacji nauczania” nie może zależeć od uznania pracodawcy, lecz musi się odnosić do zasad funkcjonowania danej szkoły. Jeśli zatem oddziały przedszkolne ustalane są corocznie i ich stała liczba nie jest określona, możliwe jest zatrudnienie nauczyciela na czas istnienia danego oddziału. Na tej podstawie sąd oddalił żądanie nauczycielki.
Sprawą zajął się sąd apelacyjny. Wskazał, że nie doszło do spełnienia przesłanek z art. 10 ust. 7 Karty nauczyciela, które usprawiedliwiałyby fakt zawarcia z kobietą umowy na czas określony. – Nie jest sporne, że w przypadku szkoły nie było potrzeby zastąpienia nieobecnego nauczyciela, a zatem w grę mogły wchodzić jedynie okoliczności wynikające z organizacji nauczania – podkreślił sędzia.
Sąd II instancji nie dopatrzył się jednak istnienia w niniejszej sprawie potrzeby czasowego zatrudnienia ze względu na organizację nauczania. Otóż w ocenie składu nieprzewidywalna liczba dzieci w oddziale przedszkolnym w kolejnym roku szkolnym nie mieści się bowiem w pojęciu „potrzeby wynikającej z organizacji nauczania”. Zmienił więc zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał, iż od września 2011 r. nauczycielka była zatrudniona w szkole na podstawie umowy na czas nieokreślony.
Pełnomocnik dyrektora wniósł więc skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Ten także stwierdził, że dla sprawy istotne jest znaczenie określenia „potrzeby wynikające z organizacji nauczania” – zwrócił uwagę na potrzebę wskazania zobiektywizowanych kryteriów, do których należy zaliczyć np. liczbę klas, godzin lekcyjnych, etatów, a także rodzaj przedmiotów czy zmianowość pracy szkoły. Sąd zauważył też, że zatrudnienie nauczyciela do prowadzenia zajęć nieobowiązkowych (dodatkowych), co do których ze względów finansowych nie ma pewności, że będą się odbywać w każdym roku szkolnym, stanowi warunek wymieniony w art. 10 ust. 7 KN w postaci szczególnych potrzeb wynikających z organizacji szkoły. Zdaniem Sądu Najwyższego w omawianej sprawie doniosłe znaczenie będzie miało to, czy w pozwanej szkole istniała niepewność corocznego tworzenia oddziałów przedszkolnych. – Jeśli oddziały przedszkolne nie stanowiły stałej, obligatoryjnej struktury organizacyjnej szkoły, a ich powołanie zależało od podejmowanej co roku decyzji organu prowadzącego podyktowanej naborem, od czego zależało zapewnienie środków finansowych na ich funkcjonowanie, świadczyłoby to o szczególnych potrzebach wynikających z organizacji nauczania w rozumieniu art. 10 ust. 7 KN – stwierdził SN.
W efekcie szkoła miała prawo do zatrudnienia nauczyciela mianowanego na czas określony. SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.
ORZECZNICTWO
Wyrok Sądu Najwyższego z 14 czerwca 2016 r., sygn. akt II PK 142/15.
