Od 1 września 2022 r. dotychczasowy dodatek funkcyjny z tytułu sprawowania funkcji opiekuna stażu zastąpiono dodatkiem dla mentora. W związku z tą zmianą jednostki samorządu terytorialnego w możliwie najszybszym terminie powinny dokonać odpowiednich zmian w treści regulaminów wynagradzania nauczycieli. Co istotne, nauczyciele, którzy pełnią funkcję mentora, są uprawnieni do dodatku funkcyjnego z tego tytułu od początku roku szkolnego. Jak zatem powinna wyglądać uchwała zmieniająca regulamin?
Zgodnie z art. 30 ust. 6 Karty nauczyciela (dalej: KN) samorządy terytorialne tworzą regulaminy wynagradzania w trybie uchwały, w których ustalają:
1) wysokość stawek dodatków:
a) za wysługę lat,
b) motywacyjnego,
c) funkcyjnego,
d) za warunki pracy;
2) szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków;
3) szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
4) wysokość i warunki wypłacania nagród oraz innych świadczeń, wynikających ze stosunku pracy nauczyciela, jeżeli nie zostały one określone w ustawie lub w odrębnych przepisach.
Dodajmy, że wypełniając tę dyspozycję, każdy organ prowadzący będący jednostką samorządu terytorialnego jest zobowiązany do ustalenia dodatków w takiej wysokości, aby po ich zbilansowaniu z pozostałymi składnikami płacy osiągnąć co najmniej wysokość średnich płac dla nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 KN. Przypomnijmy, że obecnie wynoszą one odpowiednio w przypadku:
1) nauczyciela początkującego – 120 proc. kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej,
2) nauczyciela mianowanego – 144 proc. kwoty bazowej,
3) nauczyciela dyplomowanego – 184 proc. kwoty bazowej.
Dlaczego konieczne aktualizacje regulaminów wynagradzania nauczycieli
Obecnie samorządy w całym kraju powinny wprowadzić zmiany do regulaminów wynagradzania nauczycieli z uwagi na nowe regulacje dotyczące awansu zawodowego tej grupy zawodowej, wprowadzone od 1 września 2022 r. mocą ustawy o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. Artykuł 9ca ust. 11–13 KN ustanawia funkcję mentora, którego zadaniem jest wspieranie na bieżąco nauczyciela początkującego w procesie wdrażania do pracy w zawodzie. Zmieniono również rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (dalej: rozporządzenie płacowe nauczycieli), w którym w par. 5 pkt 2 lit. c zamiast dotychczasowego dodatku funkcyjnego dla opiekuna stażu wprowadzono dodatek funkcyjny dla mentora.
Mając na uwadze powyższe, organy prowadzące będące jednostkami samorządu terytorialnego powinny dokonać odpowiednich zmian w treści dotychczasowych regulaminów wynagradzania w możliwie najszybszym terminie. Nauczyciele, którzy będą pełnili funkcję mentora, są bowiem uprawnieni do dodatku funkcyjnego z tego tytułu, począwszy od 1 września 2022 r.
Dodajmy przy tym, że nauczyciele kontynuujący funkcję opiekuna stażu utracili prawo do stosownego dodatku. Przepisy zmieniające zachowują jednak prawo do niego do 31 sierpnia 2027 r. w odniesieniu do nauczycieli, którym powierzono sprawowanie funkcji opiekuna stażu dla nauczycieli odbywających staż na stopień nauczyciela mianowanego. Nie należy zatem z regulaminów usuwać zapisów o prawie do takiego dodatku.
Termin podjęcia uchwały regulującej płace nauczycielskie
Uchwała regulująca płace nauczycielskie powinna zostać uchwalona przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, tj. przed 1 września 2022 r. – co, jak wiadomo, w większości przypadków nie miało miejsca. A zatem pojawia się pytanie: czy jednostki samorządu terytorialnego mogą uregulować wysokość dodatku funkcyjnego dla nauczyciela pełniącego funkcję mentora na sesjach we wrześniu z mocą od 1 września 2022 r. Odpowiedź jest twierdząca. Artykuł 5 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych dopuszcza możliwość nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. Przyjmuje się, że powyższe zasady nie zostaną naruszone, jeżeli przepisy mające działać z mocą wsteczną nie wprowadzają obowiązków, a wsteczne przyznanie określonych uprawnień nie jest równoznaczne z pogorszeniem sytuacji podmiotów. Jak wskazuje resort edukacji: „Mając na względzie, że uchwalane przez samorządy regulaminy wynagradzania będą określać wysokość dodatku funkcyjnego dla nowej grupy nauczycieli (zmierzają do realizacji uprawnień płacowych pracowników), nie ma przeszkód prawnych w zastosowaniu tego rodzaju rozwiązania legislacyjnego” (źródło: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/wysokosc-dodatku-funkcyjnego-dla-nauczyciela-pelniacego-funkcje-mentora).
Oznacza to, że jest dopuszczalne podjęcie uchwały w możliwie jak najszybszym terminie, już po dniu wejścia w życie przepisów, pod warunkiem że będzie mieć ona moc wsteczną, obowiązującą od 1 września 2022 r. Inaczej mówiąc: gdyby uchwała w niniejszej sprawie została podjęta po tej dacie, musi ona uwzględniać uprawnienie nauczyciela mentora do dodatku funkcyjnego od początku roku szkolnego 2022/2023. Na jej podstawie szkoły będą zobowiązane do wypłaty wyrównania tym nauczycielom, którzy uzyskali prawo do nowego dodatku.
Dodatki nauczycielskie. Częste błędy
Dodatki nauczycielskie stanowią najistotniejszy przedmiot regulacji i – jak wcześniej wskazano – ich szczegółowy sposób ustalania pozostawiono samorządom. Mogą być one ustalone zarówno kwotowo, jak i procentowo od stawki wynagrodzenia zasadniczego. Ich wysokość pozostaje w kompetencji lokalnej z wyjątkiem dodatku za wysługę lat, który określa KN.
Należy zwrócić uwagę, że mimo sformułowania przepisu kompetencyjnego w taki sposób, iż sugeruje on uprawnienie samorządów do warunkowania przyznawania dodatku funkcyjnego określonymi przez nią czynnikami, w rzeczywistości mogą one wpływać jedynie na wysokość dodatku. Ustalając jego wartość dla osoby pełniącej nową funkcję, warto pamiętać o kilku kwestiach.
► Zastrzeżenie 1. Dodatek funkcyjny różni się od wszystkich innych dodatków nauczycielskich tym, że jest ściśle i bezpośrednio związany z funkcją wykonywaną przez nauczyciela. Jest to stały składnik wynagrodzenia pracownika pełniącego funkcję, stanowiący ekwiwalent za zwiększony nakład pracy, stopień utrudnienia pracy, zwiększony zakres odpowiedzialności. Sam więc fakt, że pracownikowi powierzono funkcję wskazaną w przepisach rozporządzenia płacowego nauczycieli, uzasadnia jego prawo do otrzymywania dodatku funkcyjnego (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego z 4 lutego 2014 r., nr NK-N.4131.66.8.2013.JB6).
Przykład 1
Od chwili powierzenia funkcji
Nauczycielowi powierzono sprawowanie funkcji mentora od 1 września 2022 r. Od tego samego dnia przysługuje mu stosowny dodatek.
► Zastrzeżenie 2. Wysokość dodatku funkcyjnego nie powinna być uzależniona od takich czynników jak: złożoność zadań wynikających z zajmowanego stanowiska, warunki społeczne i środowiskowe, w jakich szkoła funkcjonuje, oraz jakość pracy związanej z powierzonym stanowiskiem (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody lubuskiego z 22 lipca 2022 r., nr NK-I.4131.97.2022).
Przykład 2
Taka sama wysokość mimo różnego wkładu
Dwóch nauczycieli w tej samej jednostce sprawuje funkcję mentora, z tym że jeden opiekuje się nauczycielem niemającym stażu, drugi zaś nauczycielem z bogatym doświadczeniem, ale obcokrajowcem. W obu przypadkach dodatek będzie miał taką samą wysokość. Różnorodność zadań mentorów nie powinna mieć wpływu na wysokość przyznanego dodatku.
► Zastrzeżenie 3. Organ prowadzący szkołę nie ma upoważnienia do wskazywania sytuacji, w których dodatek funkcyjny, w tym dodatek dla mentora, będzie albo nie będzie przysługiwał. Stosownie do art. 91c ust. 1 KN w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy. W konsekwencji okresy, za które pracownik zachowuje lub traci prawo do dodatku funkcyjnego regulują normy art. 80 i nast. kodeksu pracy (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 18 stycznia 2018 r., sygn. akt II SA/Go 1146/17).
Przykład 3
Nieobecność nie odbiera prawa
W gminnym regulaminie określającym wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania dodatków i innych składników wynagrodzenia nauczycielom szkół i placówek postanowiono, że dodatek przysługuje za faktycznie przepracowane godziny. Taki zapis należy uznać za naruszający prawo. W regulaminie nie można zawierać postanowień dotyczących utraty prawa do dodatku funkcyjnego w czasie nieobecności nauczyciela.
► Zastrzeżenie 4. Ustawodawca nie upoważnił rady gminy do ustalenia, że dodatki funkcyjne mogą być przyznawane w czasie pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby bądź konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Kwestie te regulują przepisy powszechnie obowiązujące, wynikające m.in. z kodeksu pracy (wyrok WSA we Wrocławiu z 9 listopada 2006 r., sygn. akt IV SA/Wr 560/06). W zapisach regulaminu nie można np. zawierać postanowień, że dodatek funkcyjny przysługuje m.in. za czas choroby nauczyciela.
► Zastrzeżenie 5. Organy prowadzące szkoły nie mają kompetencji do wprowadzania postanowień cofających prawo do dodatków funkcyjnych nauczycieli (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 24 października 2007 r., sygn. akt II SA/Go 580/07). Ewentualny zapis w regulaminie dotyczący utraty prawa do dodatku funkcyjnego z powodu np. długotrwałej choroby nauczyciela byłby podjęty z naruszeniem prawa.
Regulamin wynagradzania nauczycieli. Uzgodnienia ze związkami
Regulamin wynagradzania jest aktem prawa miejscowego, a nowy regulamin płacowy bądź wprowadzone do niego zmiany podlegają uzgodnieniu ze związkami zawodowymi reprezentującymi nauczycieli (art. 30 ust. 6a KN). Przez pojęcie „uzgodnienie” należy rozumieć uzyskanie pełnego porozumienia, na czego temat wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17 marca 1998 r. (sygn. akt U 23/97), w którym stwierdził, że przez proces uzgadniania aktu prawnego należy rozumieć prowadzenie działań zmierzających „do zgody, ujednolicania czy też wzajemnego dostosowywania (harmonizowania) swych stanowisk”.
Oznacza to, że nałożenie na radę obowiązku poddania treści projektu regulaminu procedurze uzgodnieniowej w celu wypracowania wspólnego stanowiska nie oznacza konieczności uzyskania zgody związku zawodowego na propozycję organu co do postanowień regulaminu (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 6 lipca 2017 r., sygn. akt II SA/Go 125/17). Jest to zatem odmienna procedura w stosunku do pozostałych pracodawców, gdzie wymagana jest finalna zgoda na zmiany czy wprowadzenie nowego regulaminu.
Obowiązkiem organu prowadzącego jest skierowanie założenia albo projektu uchwały dotyczącej zmian w stawkach wynagrodzeń nauczycieli do odpowiednich władz statutowych związku zawodowego i określenie terminu na przedstawienie opinii. Nieprzedstawienie opinii w wyznaczonym terminie uważa się za rezygnację z prawa jej wyrażenia. Związki zawodowe nie mają prawa weta w przedmiocie regulaminu wynagradzania, a ich kompetencja polega tylko na możliwości udziału w konsultacjach i wyrażaniu stanowiska w tym zakresie.
Funkcja mentora. Formalności kadrowe
Nauczycielowi, któremu powierzono funkcję mentora, należy wręczyć informację o tym powierzeniu i o wysokości dodatku. Informację sporządza się w co najmniej dwóch egzemplarzach, z czego jedną wpina się do teczki akt osobowych w części B, drugą zaś przekazuje się pracownikowi.
Dodatek funkcyjny dla mentora, podobnie jak pozostałe dodatki funkcyjne, jest wypłacany z góry, zgodnie z art. 39 ust. 3 KN. Należy pamiętać, że ci pedagodzy, który już teraz sprawują nową funkcję, a nie dostali wynagrodzenia na czas, powinni mieć wyrównany dodatek od 1 września.
Czy wypłacenie wynagrodzenia z opóźnieniem, a konkretnie dodatku za wrzesień, a być może także za październik, może stanowić podstawę do naliczania ustawowych odsetek?
Co do zasady odsetki należą się pracownikowi bez względu na przyczynę opóźnienia w wypłacie poborów oraz niezależnie od tego, czy było ono spowodowane okolicznościami, na które zakład pracy miał lub nie miał wpływu. Wątpliwości w tym zakresie rozwiewa orzecznictwo. W wyroku Sądu Najwyższego z 21 lipca 1994 r. (sygn. akt I PRN 42/94) wskazano jednak, że pracodawca nie ma bezwzględnego obowiązku wypłaty odsetek od nieterminowej wypłaty wynagrodzenia, jeżeli pracownik nie wystąpi z takim żądaniem, o ile kwestia ta nie została uregulowana np. w umowie o pracę czy przepisach wewnątrzzakładowych. Natomiast gdyby sprawa trafiła do sądu, to roszczenie o odsetki z powodu nieterminowej wypłaty pozostaje w ścisłym związku ze stosunkiem pracy i sąd pracy powinien je uwzględnić.
Należy również pamiętać, że kwota wyrównania dodatku będzie miała wpływ m.in. na wysokość podstawy świadczeń chorobowych, a późniejsza wypłata nie powinna tej podstawy uszczuplać.
Przykład 4
Ustalając chorobowe, trzeba wziąć pod uwagę wypłacony z poślizgiem dodatek
Nauczyciel od 1 września 2022 r. sprawuje funkcję mentora. We wrześniu nie został mu wypłacony dodatek dla mentora, z uwagi na to, że uchwała rady gminy została podjęta dopiero w październiku. W przypadku choroby nauczyciela w październiku 2022 r., jeśli wyrównanie z tytułu dodatku dla mentora za wrzesień 2022 r. zostanie wypłacone w październiku, a podstawa świadczenia chorobowego jest ustalana z września, wypłaconą w późniejszym terminie kwotę wyrównania należy doliczyć do przychodu z września. ©℗
Ramka
Inne zmiany w wynagrodzeniach nauczycieli od 1 września 2022 r.
Oprócz opisanego w tekście dodatku funkcyjnego dla mentora oraz utrzymania w przepisach przejściowych dodatku funkcyjnego dla opiekuna stażu do 2027 r. ustawa o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw wprowadziła wiele innych zmian:
► 1. Podwyższenie wynagrodzeń dla nauczycieli początkujących (wcześniej – nauczycieli stażystów i kontraktowych). Uprzednio otrzymywali odpowiednio 100 proc. lub 111 proc. kwoty bazowej, aktualnie jest to 120 proc.
► 2. Zmiana terminu wypłaty jednorazowego świadczenia na start. Dotychczas trzeba było to robić do 30 września. Od bieżącego roku szkolnego każdy nauczyciel początkujący, który wcześniej nie otrzymał dodatku, a jest zatrudniony w trakcie roku szkolnego, np. od grudnia, powinien otrzymać jednorazowe świadczenie w kwocie 1000 zł brutto w ciągu 30 dni od daty zatrudnienia.
► 3. Modyfikacje w funduszu nagród. Od 1 września 2022 r. fundusz na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze ustalany jest na podstawie średniego wynagrodzenia nauczyciela dyplomowanego, a nie jak dotychczas na podstawie wynagrodzenia stażysty.
► 4. Uchylenie art. 40 KN, który dawał szczególne prawo pedagogom do wynagrodzenia wypłaconego z góry za cały miesiąc, jeśli zakończyli zatrudnienie w trakcie miesiąca. Od 1 września 2022 r. w przypadku zakończenia stosunku pracy w trakcie miesiąca, jeśli otrzymają pensję za pełny miesiąc, zobowiązani są do rozliczenia się z byłym pracodawcą, a ten może bez konieczności uzyskiwania zgody potrącić nadpłatę np. z ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
©℗
Wzór 1
©℗
Uchwała nr …
Rady Gminy ……….
z dnia …….. 2022 r.
zmieniająca uchwałę w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania dodatków i innych składników wynagrodzenia nauczycielom szkół i placówek, dla których organem prowadzącym jest Gmina …….
Na podstawie:
• art. 30 ust. 6 pkt 1 i 2, art. 34 a oraz art. 9 ca ust. 11 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.),
w związku z:
• par. 5–7 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.)
oraz po uzgodnieniu ze związkami zawodowymi Rada Gminy …….. uchwala, co następuje:
Par. 1
W załączniku do uchwały nr … Rady Gminy … z dnia …… r. w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania dodatków i innych składników wynagrodzenia nauczycielom szkół i placówek, dla których organem prowadzącym jest Gmina … (Dz.Urz. Woj. … z … r. poz. …) w par. … w ust. … pkt … otrzymuje brzmienie:
„2) opiekunowi stażu i mentorowi przysługuje dodatek funkcyjny w wysokości 2 proc. wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela”.*
Par. 2
Wykonanie uchwały powierza się wójtowi Gminy … .
Par. 3
Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa ……. z mocą obowiązywania od 1 września 2022 r.
Przewodniczący Rady Gminy
…...................…………………………….
* Dodatek funkcyjny dla mentora może być ustalony kwoto lub procentowo.
Wzór 2
©℗
................................................... .............................................
(pieczęć jednostki i data) (miejscowość)
Pani/Pan*
.........................................................
(imię i nazwisko nauczyciela)
.........................................................
(zajmowane stanowisko)
w ......................................................
(nazwa szkoły)
Informacja o powierzeniu funkcji mentora
Na podstawie art. 9c ust. 4 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela wyznaczam
Panią/Pana* mentorem Pani/Pana* .................................................................................
(imię i nazwisko nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu)
zatrudnionego(ej) na stanowisku ……………..………………………………………………...
odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela w okresie od dnia .................... do dnia ...................... .
Jednocześnie przyznaję Pani/Panu* dodatek funkcyjny na czas pełnienia powyższej funkcji, tj. od dnia .................... do dnia ......................., w wysokości .......................... zł (słownie: ............................................................).
Pani/Pana* zadaniem jest, zgodnie z art. 9ca ust. 12 ustawy – Karta Nauczyciela:
• wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole;
• udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego;
• dzielenie się z nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie niezbędnym do efektywnej realizacji obowiązków nauczyciela;
• umożliwienie nauczycielowi obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawianie z nim tych zajęć;
• obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz omawianie ich z tym nauczycielem;
• inspirowanie i zachęcanie nauczyciela do podejmowania wyzwań zawodowych.
.....................................................................
(podpis i pieczątka dyrektora szkoły)
.................................................................................
(potwierdzenie odbioru przez nauczyciela
– data i podpis)
*Niepotrzebne skreślić
Do wiadomości:
Dział płac
Podstawa prawna
art. 9ca ust. 11–13, art. 30 ust. 3, 6 i 6a, art. 39 ust. 3, art. 91c ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1730)
ustawa z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1730)
par. 5 pkt 2 lit. c rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1798)
art. 5 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461)
art. 80 i nast. ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)
