Samorządy nie zdążyły przygotować regulaminów wynagradzania z przypisanymi do tej funkcji stawkami dodatków. Ale uspokajają, że uchwalą je niebawem, a nauczyciele dostaną wyrównania od 1 września
Od początku roku szkolnego na mocy najnowszej nowelizacji Karty nauczyciela dyrektorzy szkół zobowiązani są przydzielić początkującemu nauczycielowi mentora, który zastąpił opiekuna stażu. [ramka] I choć zmiana jest pozornie niewielka, to większość szkół ma problem: nie mogą zapłacić mentorom za ich pracę. Samorządy nie zdążyły bowiem z opracowaniem i przyjęciem regulaminów wynagradzania, w których ustalone powinny być stawki nowych dodatków. – Nie mamy tym samym podstaw do wypłaty dodatku mentorom. Bez regulaminu wynagradzania to niemożliwe. Po pierwsze dlatego, że nie znamy stawki, po drugie – stanowiłoby to naruszenie przepisów. Zatem czekamy na uchwałę rady – tłumaczy Ryszard Sikora, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 36 w Krakowie.
Mentor. Nowa funkcja, zmiany niewielkie
Zgodnie z ustawą z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1730) nauczyciel będący w okresie przygotowania do zawodu otrzymuje wsparcie mentora. Przydziela go dyrektor placówki edukacyjnej spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych. Zadaniem mentora jest m.in. wspieranie na bieżąco nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz innymi dokumentami obowiązującymi w szkole. A także udzielanie mu pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego. Mentor dzieli się ze swoim podopiecznym doświadczeniem, umożliwia nauczycielowi obserwowanie prowadzonych przez siebie zajęć oraz omawia je z nim. Ma też inspirować i motywować do podejmowania wyzwań zawodowych. Jak zwracają uwagę sami nauczyciele, w tym kontekście jest to więc zmiana wyłącznie nazwy pełnionej funkcji. To oznacza również, że zgodnie z rozporządzeniem płacowym miejsce dotychczasowego dodatku dla opiekuna stażu od początku nowego roku szkolnego zastąpił dodatek dla mentora. Po stronie samorządów jest ustalenie jego wysokości w regulaminie wynagradzania.
Na ok. 60 miast i gmin, do których przesłaliśmy pytania, tylko w dwóch rady podjęły uchwały, a w trzeciej miejscowości regulamin czekał już tylko na sesję (stan z 29 września). W większości urzędów trwały jednak dopiero prace nad wprowadzeniem do regulaminów stawek dla mentorów i dostosowaniem ich treści do innych ostatnich zmian w prawie, wprowadzonych na mocy ostatniej nowelizacji.
Pospieszne prace. Mało czasu na przygotowanie nowych regulaminów wynagradzania
Pierwszy powód chaosu to późne przyjęcie i wejście w życie przepisów. – Zmiany obowiązują od 1 września, a zostały ogłoszone 26 sierpnia. Nie było więc czasu na przygotowanie nowych regulaminów wynagradzania, nie mówiąc już o ich przyjęciu – tłumaczy Rafał Piotrowski, naczelnik wydziału edukacji Urzędu Miasta Częstochowa. Dodaje, że samorządy, którym się udało dopełnić formalności jeszcze we wrześniu, mogą pogratulować sobie sukcesu. Wtóruje mu Łukasz Mierzejewski z biura prasowego Urzędu Miasta Elbląga. – Regulamin wynagradzania stanowiący załącznik do uchwały nie został zmieniony. Procedura uchwalania jest długa, musi uwzględniać m.in. uzgodnienia ze związkami zawodowymi, co jest określone odrębnymi przepisami – podkreśla.
Właśnie konieczność uzgodnienia nowych regulacji płacowych ze związkami zawodowymi stanowi drugi powód tego, że większość gmin jeszcze regulaminów nie ma.
– Uzgodnienia ze związkami przeciągają się – mówi nam Zbigniew Bury, dyrektor wydziału edukacji Urzędu Miasta Rzeszowa. A Renata Kochanowicz-Chalicka, naczelnik wydziału edukacji i sportu w Przemyślu, dodaje, że choć im udało się w trybie przyśpieszonym uzgodnić wysokość dodatku, to związki zawodowe zmianę regulaminu wynagradzania wynikającą z ostatniej nowelizacji potraktowały jako okazję do wywalczenia podwyżki. I dotyczy to nie tylko stawki dla mentora, lecz także wysokości innych dodatków, np. dla dyrektorów szkół.
A trzeci powód opóźnień? Jak przekonują nas włodarze, ewentualna zwłoka we wprowadzaniu zmian do regulaminów wynagradzania wynika też z konieczności dostosowania się do planowanych terminów sesji rady miasta. Tak jest w Rzeszowie, gdzie z uwagi na przeciągające się negocjacje nie zdążono na sesję wrześniową, więc nowy regulamin wynagradzania poczeka na październikowe obrady rady. – Mieliśmy zaplanowane rozmowy nad regulaminem wynagradzania w trakcie sesji przewidzianej 27 września br. Niestety uzgodnienia ze związkami zawodowymi wciąż trwają. Nie możemy dojść do porozumienia co do wysokości dodatku. Dwa z czterech związków zawodowych przystają na naszą propozycję, która mówi o kwocie 100 zł. Dwa pozostałe oczekują stawki wyższej – opisuje sytuację w Rzeszowie Zbigniew Bury. Renata Kaznowska, wiceprezydent Warszawy, również przyznaje, że prace nad nowym regulaminem wynagradzania dla nauczycieli trwają, bo w Warszawie też wciąż prowadzone są uzgodnienia ze związkami. – Proponujemy wysokość dodatku na poziomie 100 zł miesięcznie. Docelowo rocznie z tego tytułu wydatki dla miasta wyniosą blisko 12 mln zł – precyzuje Kaznowska.
Dodatek funkcyjny. W jakiej wysokości?
Zadania opiekuna i mentora są zbieżne, dlatego samorządy z reguły proponują mentorom dodatek funkcyjny w dotychczasowej wysokości. To budzi jednak zastrzeżenia związkowców, którzy argumentują, że w obecnej sytuacji gospodarczej i przy wysokiej inflacji proponowana kwota jest rażąco niska.
Z sondy DGP wynika, że dotychczasowa stawka dla opiekunów stażu wynosiła zasadniczo ok. 100 zł. Co prawda były miasta, w których kwota była wyraźnie wyższa, ale i takie, w których było to zdecydowanie mniej. I to u nich z reguły wywalczane podwyżki bywają relatywnie najwyższe. – W naszym przypadku pierwotnie dodatek dla opiekuna stażu wynosił 17,60 zł. Dlatego przystaliśmy na propozycję zwiększenia go i od 1 września wynosi 130 zł – opowiada Rafał Piotrowski z UM Częstochowy. Ale już np. w Łomży planowana kwota jest taka sama jak w przypadku opiekunów stażu. – Na dziś nie mamy żadnych zgłoszeń w tej sprawie od dyrektorów szkół – mówi Łukasz Czech z tamtejszego urzędu miasta. Nowy regulamin ma być w Łomży uchwalony na październikowej sesji rady miejskiej.
Wśród miast, które mogą pochwalić się przyjęciem regulaminu, jest Ruda Śląska. – Uchwała wprowadzająca zmiany w regulaminie przyznawania dodatków do wynagrodzenia nauczycieli została przyjęta przez radę miasta 22 września – mówi Adam Nowak, rzecznik prasowy Urzędu Miasta Ruda Śląska. W ostatnich dniach do Rudy Śląskiej dołączyła Częstochowa, gdzie dodatek ustalono na poziomie 130 zł. Miasto podlicza, że szacunkowy koszt związany z wypłatą dodatku funkcyjnego dla mentora i opiekuna stażu wyniesie tam ponad 62 tys. w 2022 r. i ponad 186 tys. w kolejnym. Jest szansa, że wkrótce do tego grona dołączy Opole. Tu projekt uchwały wprowadzającej omawiany dodatek został skierowany na sesję rady miasta.
Uprawnienie do dodatku dla mentora z mocą wsteczną
Choć brak nowych regulaminów wynagradzania oznacza, że dyrektorzy szkół nie mogą na razie wypłacać dodatków, to – jak słyszymy – osoby, które zostały wyznaczone do roli szkolnych mentorów, nie mają powodów do obaw. Jak zapewniają samorządy, nowe regulaminy – nawet jeśli wejdą z opóźnieniem – będą obowiązywały od początku tego roku szkolnego. – Uprawnienie do dodatku dla mentora będzie więc przysługiwało z wyrównaniem od 1 września tego roku – zapewnia Renata Kaznowska. Co więcej: możliwe są także odsetki (więcej na s. C2–C3).
Podobnie uspokaja Zbigniew Bury. Wskazuje, że stosowne wyjaśnia w tej sprawie zostały już przekazane dyrektorom i nauczycielom. O opóźnieniu w wypłacie dodatku dla mentora poinformował też podlegle sobie placówki samorząd w Rudzie Śląskiej.
Samorządy uspokajają, że sytuacja jest opanowana i żadnych problemów w związku z wprowadzeniem dodatku na horyzoncie nie widać. – Szczególnie że poza tym w praktyce zmiana jest prosta: mentorzy wyznaczani zgodnie z nowymi przepisami dla nauczycieli odbywających przygotowanie do zawodu zastąpią dotychczasowych opiekunów stażu – dodaje Adam Leszczyński, rzecznik Urzędu Miasta Opola.
Ministerstwo potwierdza nadanie regulaminom wynagradzania mocy wstecznej
Niektórzy włodarze zastanawiali się jeszcze niedawno, czy wojewodowie pozwolą na nadanie regulaminom wynagradzania mocy wstecznej. Wątpliwości co do tego nie ma Ministerstwo Edukacji i Nauki. W wyjaśnieniach opublikowanych na swojej stronie internetowej wskazuje, że po pierwsze organy prowadzące, będące jednostkami samorządu terytorialnego, określają wysokość dodatku funkcyjnego w trybie opisanym w art. 30 ust. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r.; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1730), tj. w drodze regulaminu wynagradzania. Mając na uwadze powyższe, organy prowadzące powinny dokonać odpowiednich zmian w treści dotychczasowych regulaminów wynagradzania w możliwie najszybszym terminie. Nauczyciele, którzy będą pełnili funkcję mentora, są bowiem uprawnieni do dodatku funkcyjnego z tego tytułu, począwszy od 1 września 2022 r. Dlatego, jak podkreśla resort edukacji, w przypadku gdyby uchwała w niniejszej sprawie została podjęta później, musi uwzględniać uprawnienie nauczyciela mentora do dodatku funkcyjnego od początku roku szkolnego 2022/2023. Poza tym – precyzuje ministerstwo – art. 5 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461) dopuszcza możliwość nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. A tak jest w tym przypadku. Dlatego nie ma przeszkód prawnych w zastosowaniu tego rodzaju rozwiązania legislacyjnego.