Przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (art. 2 ust. 1 pkt 5 i 18k) za studenta uznają “osobę kształcącą się na studiach wyższych, natomiast za studia wyższe - studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie, prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia”.
Natomiast studia podyplomowe są inną formą kształcenia niż studia wyższe (magisterskie lub licencjackie) czy studia doktoranckie, a mogą je podjąć osoby posiadające kwalifikacje co najmniej pierwszego stopnia. Aby rozpocząć studia podyplomowe należy posiadać dyplom studiów licencjackich, inżynierskich bądź magisterskich, a kończą się one uzyskaniem kwalifikacji podyplomowych.
W efekcie w myśl ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym słuchacz studiów podyplomowych nie jest w ogóle studentem, a to oznacza, że nie przysługują mu prawa takie jak osobom uczęszczającym na studia licencjackie, magisterskie czy doktoranckie.
Bez legitymacji, zniżek i stypendiów
"Studenci" podyplomowi nie mają więc między innymi prawa do urlopu od zajęć oraz do stypendiów, zarówno socjalnych, jaki i tych za osiągnięcia w nauce. Pozbawieni są oni także innych przywilejów studenckich, takich jak zniżki na przejazdy transportem publicznym czy tańsze bilety wstępu na obiekty sportowe. Prawo mówi bowiem wyraźnie, że na przykład ulgi komunikacji miejskiej w wysokości 50 procent przysługują tylko studentom kształcącym się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia, na jednolitych studiach magisterskich uczelni wyższych publicznych i niepublicznych (art. 188 ust 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.) oraz słuchaczom kolegiów nauczycielskich i kolegiów języków obcych (art. 77 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; Dz. U. Nr 256, poz. 2572 z 2004 r. z późn. zm.);
Także pracodawca nie ma żadnych obowiązków wobec pracownika, który dokształca się na studiach podyplomowych - a na ten rodzaj nauki zazwyczaj decydują się osoby już pracujące. Może wprawdzie ułatwić mu dodatkowe dokształcanie, ale prawo nie przewiduje już żadnych przywilejów dla podnoszących kwalifikacje zawodowe na studiach podyplomowych.
Chodzi głównie o urlop szkoleniowy, który - zgodnie z art. 103(2) pkt. 4 kodeksu pracy - przysługuje w wymiarze 21 dni w ostatnim roku studiów, w celu przygotowania pracy dyplomowej oraz przygotowania się i przystąpienia do egzaminu dyplomowego. Nie było do końca jasne, czy przepisy te odnoszą się do studiów podyplomowych. Początkowo (m.in. na podstawie interpretacji ministerstwa pracy i polityki społecznej) zakładano, że jednak tak.
1 października 2011 roku weszło jednak w życie rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 1 września 2011 roku w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu. Nowe przepisy mówią, że studia podyplomowe nie kończą się już przygotowaniem „pracy dyplomowej” lub „przystąpieniem do egzaminu dyplomowego”. Rozporządzenie (par. 6) zakłada bowiem, że świadectwo ukończenia studiów podyplomowych można otrzymać po zdobyciu co najmniej 60 punktów ECTS, złożeniu egzaminów oraz pracy końcowej lub egzaminu końcowego, o ile jest to przewidziane w programie kształcenia studiów podyplomowych. Tym samym słuchacze studiów podyplomowych zostali wyłączeni z grona osób, którym przysługuje urlop szkoleniowy na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowania się do egzaminu dyplomowego.
Prawa tylko w regulaminie studiów
Słuchacz studiów podyplomowych posiada jednak określone prawa (i obowiązki), ale określa je wyłącznie regulamin studiów, który obowiązuje studenta po zawarciu umowy z daną uczelnią.
Regulamin zawiera głównie zasady organizacji i rekrutacji studiów, rozliczeń i egzaminów oraz sposobu zakończenia nauki. Prawa studentów są nakreślone zazwyczaj bardzo ogólnie - na przykład słuchacz Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie ma prawo do "zdobywania wiedzy" oraz "rozwijania własnych zainteresowań naukowych i artystycznych". Głównym przywilejem studentów podyplomowych jest zazwyczaj możliwość korzystania z infrastruktury dydaktycznej uczelni, w tym przede wszystkim z czytelni, biblioteki czy pracowni laboratoryjnych.
Jedynym dokumentem, jakie może uzyskać podyplomowy słuchacz, aby poświadczyć, że się kształci, jest zaświadczenie z uczelni - legitymacja przysługuje bowiem tylko studentom. Zaświadczenie, które nie zapewnia mu jednak żadnych przywilejów.