Osoba, która chce potwierdzić posiadane kwalifikacje zawodowe, np. zdobyte w trakcie pracy, może podjeść do egzaminu. Wcześniej warto jednak uczęszczać na specjalne kursy, które ułatwią przygotowanie się do niego. Zdobycie wszystkich wymaganych umiejętności pozwala na otrzymanie dyplomu poświadczającego kompetencje do pracy w zawodzie.

Nowe rozwiązania

Od 1 września 2012 r. obowiązują nowe zasady potwierdzania umiejętności zawodowych m.in. dla osób dorosłych. Nie ma już jednego egzaminu na koniec nauki w danym fachu. Zamiast tego w każdym zawodzie wyodrębnione zostały kwalifikacje (od jednej do trzech), które trzeba uzyskać, aby otrzymać dyplom. Na przykład aby zostać monterem elektronikiem, trzeba zdobyć kwalifikację m.in. z wykonywania instalacji urządzeń elektronicznych.
Wymagane kompetencje można zdobyć na specjalnych kursach. To nowa forma kształcenia, która jest organizowana przez:
● publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe,
● niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe,
● placówki kształcenia ustawicznego,
● placówki kształcenia praktycznego,
● ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
● instytucje rynku pracy prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową,
● inne podmioty prowadzące działalność oświatową.
Ukończenie tego szkolenia umożliwia przystąpienie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie.
Jest on przeprowadzany przez okręgową komisję egzaminacyjną (OKE). Jego termin dla każdego zawodu i każdej kwalifikacji ogłasza dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE) cztery miesiące wcześniej.
Osoba, która zaliczy kurs zawodowy i zda egzamin potwierdzający kwalifikacje, otrzyma świadectwo. Zdobycie ich wszystkich dla danego fachu pozwala na wydanie dyplomu. Konieczne jest także posiadanie odpowiedniego wykształcenia (np. średniego lub zasadniczego).
Istnieje również możliwość uczęszczania na kurs umiejętności, w ramach którego słuchacz będzie zwolniony z uczestnictwa z niektórych zajęć. To rozwiązanie skierowane dla dorosłych, którzy decydują się na naukę w trakcie pracy. Polega ono na tym, że osoba, która ukończyła już jedno szkolenie, jest zwalniana z części zajęć prowadzonych w ramach kursu umiejętności.
W tym celu kursant powinien złożyć wniosek na podstawie przedłożonego zaświadczenia o ukończeniu pierwszego kształcenia. Takie rozstrzygnięcie umożliwia stopniowe osiąganie zakładanych efektów nauki w wymaganym programie edukacyjnym, nie obciążając czasowo (w sposób znaczący) jego uczestnika.

Egzamin eksternistyczny

Osoby zainteresowane zdobyciem dyplomu mogą również przystąpić do zawodowych egzaminów eksternistycznych. Są one przeznaczone dla osób, które uzyskały wiedzę i umiejętności poza szkołą, np. podczas dodatkowych szkoleń czy pracy zawodowej. Umożliwią szybkie przekwalifikowanie, zdobycie zatrudnienia w zawodach zbliżonych, należących do tego samego obszaru kształcenia, a także dostosowywanie kwalifikacji do zmieniających się potrzeb rynku pracy i oczekiwań firm.
Do takiego egzaminu mogą przystąpić osoby, które co najmniej dwa lata kształciły się lub pracowały w zawodzie, w którym wyodrębniono daną kwalifikację (z której chcą zdawać egzamin) oraz ukończyły gimnazjum albo ośmioletnią szkołę podstawową.
Uzyskanie dyplomu potwierdzającego posiadanie pełnego zawodu możliwe będzie dopiero po zdobyciu wszystkich umiejętności wyodrębnionych w danym fachu oraz odpowiedniego poziomu wykształcenia.
Wniosek o przystąpienie do egzaminu należy złożyć do OKE. Wymagania dla poszczególnych wgzaminów zawodowych można znaleźć na stronie CKE (www.cke.edu.pl). Szczegółowe zasady przystępowania do niego określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 188).

Jak przebiega egzamin

Zgodnie z przepisami egzamin zawodowy dla wszystkich zdających składa się z dwóch etapów:
● pisemnego,
● praktycznego.
Pierwszy jest przeprowadzany w formie testu i złożony jest z dwóch części, podczas których zdający rozwiązuje zadania sprawdzające wiadomości i umiejętności wymagane dla kwalifikacji w danym zawodzie oraz związane z zatrudnieniem i działalnością gospodarczą. Etap pisemny sprawdzianu trwa 120 minut. Może być wydłużony dodatkowo o 30 minut dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Z kolei etap praktyczny egzaminu polega na wykonaniu wskazanego zadania. Może zostać przeprowadzony w ośrodku, który jest upoważniony przez dyrektora OKE, np. w:
● szkole,
● placówce kształcenia praktycznego lub ustawicznego,
● upoważnionej firmie.
Ten etap trwa nie krócej niż 180 i nie dłużej niż 240 minut. Dla osób ze specjalnymi potrzebami może zostać również wydłużony o pół godziny.
Zdający zaliczy egzamin, jeżeli uzyska:
● z części pierwszej egzaminu pisemnego – co najmniej 50 proc. punktów możliwych do zdobycia,
● z części drugiej egzaminu pisemnego – co najmniej 30 proc. punktów,
● z etapu praktycznego – co najmniej 75 proc. punktów.
Wynik ustala okręgowa komisja egzaminacyjna. Jest on ostateczny.

Przepustka do pracy

Osoba, która zda egzamin zawodowy ze wszystkich wymaganych kwalifikacji i otrzyma dyplom, może także złożyć wniosek o Europass. To suplement sporządzony na podstawie opisu kwalifikacji absolwenta albo opisu zawodu, określonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie. Dokument ten określa zakres kompetencji osoby posiadającej dyplom zawodowy oraz ułatwia zrozumienie jego znaczenia. Opisuje on bowiem umiejętności i uprawnienia takiej osoby. Jest ściśle powiązany z zawodem. Ma on taką samą strukturę we wszystkich krajach UE (w każdym otrzymuje się taki sam suplement).
Europass nie zastępuje oryginału dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Nie uprawnia też do formalnego jego uznania przez instytucje w innych krajach, ale ułatwia posiadaczom poruszanie się po europejskim rynku pracy.
Dyplomy i suplementy do nich wydają OKE.
Wynik egzaminu zawodowego jest ostateczny, a od uzyskanej oceny nie można się odwoływać. Zdający ma jednak prawo wglądu w pracę. Komisja na jego wniosek poprawi błąd, jeśli wynika on np. z nieprawidłowego policzenia punktów

Egzamin eksternistyczny

Osoba zamierzająca do niego przystąpić powinna złożyć do okręgowej komisji egzaminacyjnej wniosek o dopuszczenie, który zawiera m.in.:

● dane wnioskodawcy,

● nazwę i symbol cyfrowy zawodu oraz nazwę kwalifikacji, w zakresie której zamierza zdawać egzamin eksternistyczny zawodowy,

● informację, czy przystępuje do egzaminu po raz pierwszy,

● w przypadku ponownego przystępowania do egzaminu przez osobę, która go nie zdała w części pisemnej albo praktycznej – wskazanie części, której ta osoba nie zdała i do której zamierza przystąpić ponownie,

● świadectwo ukończenia szkoły,

● dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy przez minimum dwa lata.

PRZYKŁADY

1. Czy za egzamin trzeba płacić

Chciałbym przystąpić do zawodowego egzaminu eksternistycznego. Czy będę musiał zapłacić za przystąpienie do niego?

Opłata za egzamin eksternistyczny zawodowy wynosi 5,5 proc. minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela dyplomowanego posiadającego tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym. Obecnie zdający zapłaci zatem ok. 170 zł. Kwota ta wynika z par. 34 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 188).

Dyrektor komisji okręgowej może jednak zwolnić z całości lub części opłaty za egzaminy, w szczególności gdy dochód zainteresowanej osoby jest niski. Ubiegający się o zwolnienie musi dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające wysokość dochodów. Co ważne, osoba, która przystąpiła do egzaminu eksternistycznego zawodowego i nie uzyskała wymaganej do jego zdania liczby punktów z części pisemnej albo praktycznej, ponownie do niego podchodząc, wnosi opłatę w wysokości: w przypadku części pisemnej – 1/3 pierwszej stawki, a w przypadku części praktycznej – 2/3 tej opłaty.

2. Czy można przejrzeć przykłady

Chcę zdobyć dodatkowe kwalifikacje zawodowe, które pozwolą mi na uzyskanie uprawnień w danym fachu. Przyuczam się do zawodu już od kilku lat. Gdzie mogę uzyskać informacje o wymaganiach w danym fachu na egzaminie?

Propozycje arkuszy i zadań egzaminacyjnych przygotowują okręgowe komisje egzaminacyjne. Są one dostępne ich stronach internetowych. Ale o tym, który zestaw będzie rozwiązywać zdający, decyduje Centralna Komisja Egzaminacyjna.

3. Czy laureat zostanie zwolniony

Jestem finalistą olimpiady zawodowej. Czy mogę ubiegać się o zwolnienie z egzaminu?

Laureaci i finaliści turniejów lub olimpiad tematycznych związanych z wybraną dziedziną wiedzy zawodowej są zwolnieni z etapu pisemnego egzaminu zawodowego na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie odpowiedniego tytułu. Jest to równoznaczne z uzyskaniem najwyższego wyniku z części pierwszej i drugiej etapu pisemnego egzaminu zawodowego. Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej określa wykaz turniejów i olimpiad, które zwalniają z egzaminu. Jest on dostępny na stronie internetowej www.cke.edu.pl oraz na stronach okręgowych komisji.

Podstawa prawna

Art. 9a ust. 2 pkt 1b ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Par. 114 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. nr 83, poz. 562 z późn. zm.). Par. 6 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 24 lutego 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 262). Par. 5, 6 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 188).