Czy osoby, które rozpoczęły staż w roku szkolnym 2018/2019, a w obecnym go kontynuują, otrzymają świadczenie na start? Eksperci są podzieleni, a Ministerstwo Edukacji Narodowej uważa, że nie.
Od 1 września młodzi nauczyciele rozpoczynający pracę w oświacie mogą liczyć na pomoc materialną w wysokości 1000 zł. Jest to świadczenie na start, które wprowadziła nowelizacja Karty nauczyciela z 13 czerwca 2019 r. (Dz.U. poz. 1287). Pomoc należy się pedagogom, którzy odbywają staż na nauczyciela kontraktowego. Procedura ta w praktyce czasami rozciąga się (zwłaszcza gdy rozpoczęła się jeszcze przed nowelizacją) na okres przypadający w dwóch latach szkolnych. W związku z tym pojawiło się pytanie, czy pieniądze należy wypłacić tym, którzy rozpoczęli staż przed 1 września 2019 r.
Bez podstaw do wypłaty
‒ Moim zdaniem nie ma do tego podstaw – uważa Bartosz Góra, radca prawny prowadzący kancelarię w Dębicy. ‒ Przepisy przejściowe nowelizacji z 13 czerwca 2019 r. nie regulują stażu rozpoczętego przed dniem jej wejścia w życie – twierdzi. I dodaje, że ogólna zasada, iż prawo nie działa wstecz, może w niektórych wypadkach zostać wyłączona, zwłaszcza gdy przemawia za tym szczególnie uzasadniona potrzeba (przede wszystkim dobro jednostki), niemniej jednak wymaga to wyartykułowania w normie prawnej. ‒ Nowelizacja ustawy mówi o wypłacie „w terminie do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż” – tłumaczy prawnik. Według niego nie jest to spójne z uzasadnieniem projektu ustawy, gdzie posłużono się z kolei sformułowaniem: „Warunkiem otrzymania tego świadczenia jest wyłącznie odbywanie stażu”. ‒ Obowiązują przepisy ostatecznie przyjęte przez ustawodawcę, które przyznają prawo do świadczenia na start tylko nauczycielom, którzy rozpoczęli staż w roku wypłaty świadczenia – przekonuje mecenas Góra.
Również MEN uważa, że świadczenie na start nie przysługuje nauczycielowi w sytuacji, gdy kontynuuje on staż rozpoczęty w 2018 r. [stanowisko]
Stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z 6 września 2019 r.
Zgodnie z art. 53a ust. 2 ustawy – Karta nauczyciela świadczenie na start wypłacane jest nauczycielowi do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż. W związku z powyższym nauczyciel, który rozpoczął staż w roku 2018, ale w związku z przedłużeniem stażu kontynuuje go od września 2019 r., nie otrzyma świadczenia na start.
Ważny termin
Innego zdania jest jednak dr Magdalena Zwolińska, adwokat, partner w kancelarii NGL Wiater. Według niej konstrukcja art. 53a ustawy z 26 stycznia 1982 r. ‒ Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.; dalej: KN) powoduje, że także ten, kto rozpoczął staż przed wejściem tego przepisu w życie i po tej dacie staż kontynuuje, spełnia warunki do otrzymania świadczenia. ‒ Problemy pojawiają się jednak przy interpretacji art. 53a ust. 2 KN, zgodnie z którym świadczenie jest wypłacane w terminie do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż – twierdzi prawniczka. I pyta, jak należy postąpić, gdy nauczyciel rozpoczął staż w 2018 r., tzn. do kiedy należałoby świadczenie wypłacić. ‒ Biorąc pod uwagę cel świadczenia, zasadne jest przyjęcie, że warunki do jego otrzymania zostały ujęte w art. 53a ust. 1 KN [zgodnie z którym „Nauczyciel stażysta odbywający staż na stopień nauczyciela kontraktowego otrzymuje jednorazowe świadczenie na start w wysokości 1000 zł” – red.]. Natomiast art. 53a ust. 2 KN dotyczy tylko terminu wypłaty świadczenia, a to oznacza, że jeśli nauczyciel kontynuuje staż rozpoczęty przed 1 września 2019 r., to wypłata świadczenia powinna nastąpić do 30 września 2019 r. – twierdzi mecenas Zwolińska.
Wtóruje jej dr Patryk Kuzior, ekspert z zakresu prawa oświatowego, wykładowca na Akademii WSB. Jego zdaniem świadczenie na start to w pewnym sensie surogat funkcjonującego dawniej zasiłku na zagospodarowanie dla młodych nauczycieli. ‒ Artykuł 53a ust. 2 KN stanowi, że świadczenie, o którym mowa w ust. 1, jest wypłacane w terminie do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż – tłumaczy prawnik. Z uwagi na specyficzną sytuację nauczycieli, którzy rozpoczęli staż w ubiegłym roku, nie jest możliwe spełnienie warunku z art. 53a ust. 2 KN dotyczącego terminu wypłaty świadczenia. ‒ Ustawodawca nie przewidział niestety przepisu szczególnego, który by tę sytuację wprost rozwiązywał – uważa dr Kuzior. ‒ Jednak świadczenie to nauczycielowi się należy, ponieważ odbywa staż – zauważa. Jego zdaniem, skoro nauczyciela dotyczy przepis statuujący uprawnienie do świadczenia pieniężnego, to nie można przyjąć, że uprawnienie to wyłącza przepis dotyczący terminu jego wypłaty. Zdaniem prawnika ten przepis jest regulacją techniczną, wytyczną dla dyrektora szkoły, który ma zapewnić realizację uprawnienia do świadczenia. ‒ W konsekwencji należy wypłacić świadczenie nauczycielowi, który rozpoczął staż w 2018 r. i w obecnym roku szkolnym go kontynuuje – podsumowuje dr Patryk Kuzior.
Dodatkowe komplikacje
Kierunek interpretacji art. 53a KN komplikuje wspomniane już wcześniej uzasadnienie do projektu nowelizacji z 13 czerwca 2019 r. Czytamy w nim, że: „Świadczenie to będzie przysługiwało wszystkim nauczycielom stażystom odbywającym staż na stopień nauczyciela kontraktowego […]. Wszyscy nauczyciele uprawnieni do tego świadczenia otrzymają go w takiej samej wysokości, niezależnie od wymiaru zatrudnienia. Warunkiem jego otrzymania jest wyłącznie odbywanie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego, co przesądza, że nauczyciel musi być zatrudniony co najmniej w wymiarze 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub kilku szkołach łącznie.”. [ramka] W uzasadnieniu nie ma mowy o tym, by staż w danym roku miał się rozpocząć. Takie sformułowanie znajduje się tylko w art. 53a ust. 2 KN, określającym moment, w którym świadczenie należy wypłacić.
Zasady wypłaty
Z art. 53a KN wynikają następujące reguły dotyczące świadczenia na start:
• jest wypłacane w terminie do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż,
• nauczyciel stażysta pozostający jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy otrzymuje je w szkole wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia,
• można je otrzymać nie więcej niż jeden raz w okresie całego zatrudnienia,
• nie uwzględnia się go przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli.
