Nauczycielka kontraktowa zatrudniona na czas nieokreślony 31 maja 2017 r. otrzymała wypowiedzenie umowy. W lipcu tego roku zdała egzamin na stopień nauczyciela mianowanego. W tym samym miesiącu dowiedziała się, że jest w ciąży. Czy w tej sytuacji wypowiedzenie jest nieskuteczne? Czy szkoła musi zatrudnić tę nauczycielkę na podstawie mianowania?
Wypowiedzenie umowy o pracę jest nieskuteczne. Nauczycielka musi jednak podjąć odpowiednie działania, aby takim je uczynić. Gdy to zrobi, zatrudnienie powinno być kontynuowane, a stosunek pracy na podstawie umowy o pracę należy przekształcić w stosunek pracy na podstawie mianowania.
Karta nauczyciela (dalej: KN) nie reguluje wszystkich kwestii dotyczących zatrudniania nauczycieli. Dlatego jej art. 91c odsyła do przepisów kodeksu pracy. Jednym z takich obszarów jest ciąża i macierzyństwo. Oznacza to, że do nauczycieli należy stosować m.in. art. 177 k.p. Przepis ten zabrania wypowiadania i rozwiązywania umowy o pracę z kobietą w ciąży i podczas jej urlopu macierzyńskiego. Pozwala jedynie na zakończenie stosunku pracy w trybie natychmiastowym z winy pracownicy oraz z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Ochrona przed utratą zatrudnienia z art. 177 par. 1 k.p. dotyczy wszystkich nauczycielek, w tym kontraktowych i mianowanych. Sąd Najwyższy stwierdził wprost, że nauczycielka zatrudniona na podstawie mianowania podlega ochronie szczególnej przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy w okresie ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego (wyrok z 19 października 2010 r., sygn. akt II PK 85/10). Nie dotyczy jej jedynie gwarancja zatrudnienia zapisana w art. 41 k.p. w przypadku istnienia podstaw do rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem z przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty nauczyciela, tj. dotyczących m.in. częściowej likwidacji szkoły i zmian organizacyjnych (por. uchwała SN z 7 grudnia 2006 r., sygn. akt I PZP 4/06).
Zakaz wypowiadania i rozwiązywania umów o pracę z art. 177 par. 1 k.p. obejmuje również kobiety, które zaszły w ciążę podczas wypowiedzenia umowy o pracę (postanowienie SN z 22 sierpnia 2013 r., sygn. akt II PK 83/13). W związku z tym nauczycielka może kwestionować wypowiedzenie złożone przez pracodawcę i żądać uznania go za bezskuteczne, jeśli o ciąży dowiedziała się po otrzymaniu pisma wypowiadającego lub zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia (por. wyrok SN z 29 marca 2001 r., sygn. akt I PKN 330/00, OSNAPiUS 2003/1/11). Tak też powinna zrobić nauczycielka, o której mowa w pytaniu.
Aby zatrzymać biegnące wypowiedzenie i uznać je za niebyłe, nauczycielka powinna zawiadomić pracodawcę o ciąży i dołączyć świadectwo lekarskie stwierdzające stan ciąży (art. 63 i art. 84 k.c. oraz art. 185 par. 1 k.p.). Musi to uczynić w ciągu siedmiu dni od dnia, w którym dowiedziała się o stanie ciąży (art. 48 par. 1 k.p. i uzasadnienie wyroku SN z 19 marca 2002 r., sygn. akt I PKN 156/01, OSNAPiUS 2004/5/78). W odpowiedzi pracodawca powinien cofnąć złożone wypowiedzenie, co dla zatrudnienia oznacza jego kontynuację.
Gdyby pracodawca odmawiał cofnięcia wypowiedzenia, wówczas nauczycielka powinna wystąpić z odpowiednim powództwem do sądu. Ma na to 21 dni od momentu, w którym dowiedziała się o ciąży (art. 264 par. 1 k.p. oraz uzasadnienie wyroku SN z 29 marca 2001 r.). Jeśli z własnej winy nie dotrzyma tego terminu, wówczas w razie odmowy pracodawcy co do kontynuacji zatrudnienia lub przywrócenia do pracy sąd oddali jej żądania.
Warunki przekształcenia umowy o pracę na czas nieokreślony w stosunek pracy na podstawie mianowania określa art. 10 ust. 5a KN. Zgodnie z tym przepisem do przekształcenia powinno dojść z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym nauczyciel:
● uzyskał stopień nauczyciela mianowanego i spełnia warunki określone w art. 10 ust. 5 KN,
● mianowany lub dyplomowany spełnił warunki określone w art. 10 ust. 5 KN w czasie trwania umowy o pracę.
Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy z umowy o pracę w mianowanie musi potwierdzić na piśmie dyrektor szkoły. O tym, kiedy powinien to uczynić w przypadku opisanym w pytaniu, przesądza termin złożenia przez nauczycielkę wniosku o przeprowadzenie postępowania egzaminacyjnego (art. 9b ust. 3 i 4 KN). Skoro zdała ona egzamin w lipcu, można założyć, że uczyniła to do 30 czerwca, a w takim razie nadanie stopnia awansu zawodowego na nauczyciela mianowanego powinno mieć miejsce do 31 lipca 2017 r., a przekształcenie jej dotychczasowego stosunku pracy w mianowanie od 1 sierpnia 2017 r. (art. 9b ust. 1 pkt 3 ustawy KN) – pod warunkiem że jej wypowiedzenie zostało cofnięte i spełnione zostaną wymogi wskazane w art. 10 ust. 5 KN.
Podstawa prawna
Art. 9b, art. 10 ust. 5 i 5a, art. 91c ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1189).
Art. 41, art. 48 par. 1, art. 177, art. 185 par. 1, art. 264 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
Art. 63 i art. 84 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.).
