Ustawa o centrach usług społecznych została zgłoszona przez prezydenta Andrzeja Dudę. Inicjatywa ta to efekt prac Narodowej Rady Rozwoju, wspartych przez funkcjonujący w ramach Kancelarii Prezydenta RP Zespół ds. Przeglądu Prawa Samorządowego, a koordynowanych przez doradcę prezydenta Marka Rymszę.
Po podpisaniu ustawy prezydent podkreślał potrzebę usprawniania procesów świadczenia usług społecznych, aby działały one w sposób nowoczesny, dobrze koordynowany, zintegrowany i jak najbliższy obywatelowi. Zwracał także uwagę na potrzebę "odczarowania elementu stygmatyzacji, który jest związany z korzystaniem z pomocy społecznej".
"Idziemy tą ustawą absolutnie w awangardzie trendu europejskiego. To mają być usługi społecznie użyteczne, to ma być forma służenia obywatelom, forma budowania, także integrowania społeczeństwa i budowania tym samym społeczeństwa obywatelskiego, z włączaniem w to wolontariuszy, ze stwarzaniem nowych możliwości, z otwieraniem się na obywatela (...) przez samorządy gminne" – powiedział prezydent.
Prezydent Duda podkreślił jednocześnie, że ustawa ta nie zobowiązuje do tworzenia CUS-ów, tylko ma charakter "fakultatywny". Wyraził jednak nadzieję, że "dobre przykłady realizacji tej ustawy wpłyną na to, że tych centrów będzie coraz więcej, że kolejne gminy, patrząc na wzory w sąsiedztwie (...), będą widziały, że sprzyjają one poprawie dostępności do usług społecznych, że sprzyjają funkcjonowaniu samorządu i że optymalizują koszty świadczenia usług społecznych".
Ocenił, że "powstała dobra ustawa, która powoduje, że nasze państwo staje się państwem coraz nowocześniejszym, że to co jest tak ważne, czyli usługi społeczne, a więc to, co samorząd powinien robić dla obywateli, będzie robione u nas dzięki temu lepiej".
Zgodnie z ustawą o realizowaniu usług społecznych przez centra usług społecznych CUS-y mają być nową jednostką organizacyjną gminy i zarazem nową instytucją lokalnej polityki społecznej, służącą rozwojowi i integracji usług społecznych, organizowanych i świadczonych na poziomie lokalnym.
Według ustawy usługi społeczne oznaczają m.in. działania z zakresu polityki prorodzinnej, wspierania rodziny, systemu pieczy zastępczej, promocji i ochrony zdrowia, wspierania osób niepełnosprawnych, edukacji publicznej, przeciwdziałania bezrobociu i działania kulturalne.
Utworzenie centrum będzie możliwością, a nie obowiązkiem samorządów. Gminy będą mogły je otworzyć według dwóch trybów. Pierwszy zakłada przekształcenie ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych. Wówczas centrum będzie funkcjonowało na obszarze jednej gminy, przejmując przy tym obecne zadania ośrodka pomocy społecznej.
Drugi tryb zakłada utworzenie centrum, na podstawie porozumienia władz gminnych, dla dwóch lub większej liczby gmin. Wówczas centrum będzie funkcjonowało obok gminnych ośrodków pomocy społecznej, współpracując z nimi.
Po zakończeniu programu usług społecznych gmina sporządza informację z jego realizacji.
Z usług nowej instytucji będą mogli korzystać wszyscy zainteresowani mieszkańcy. Na podstawie zgłaszanych przez nich potrzeb w centrach będą tworzone indywidualne plany usług społecznych – spersonalizowane pakiety usług na okres od trzech do dwunastu miesięcy. Będą tam też prowadzone działania adresowane do całych społeczności lokalnych, ukierunkowane m.in. na integrację mieszkańców. Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2020 r.