Taki dokument jest wydawany na podstawie oświadczenia rolnika, ale tylko wtedy, gdy włodarz gminy jest w stanie zweryfikować dane z pisma osoby zainteresowanej.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (dalej u.k.u.r.) oświadczenie prowadzącego gospodarstwo rolne o jego osobistym prowadzeniu musi być poświadczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przepisy jednak nie precyzują, co to oznacza. Literalne brzmienie mogłoby skłaniać do uznania, że wójt jedynie poświadcza złożenie oświadczenia przez wnioskodawcę, nie weryfikując jego treści. Takie rozumowanie jest jednak odrzucane w orzecznictwie.
Poświadczenie to zaświadczenie?
Kolejny problem polega na ustaleniu, czy poświadczenie należy wydać w formie zaświadczenia, o którym mowa w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. Co do zasady tak właśnie jest, ewentualny problem dotyczy określenia podstawy prawnej wydania takiego dokumentu. Do wyboru są bowiem aż dwie, tj.:
- art. 217 par. 2 pkt 1 k.p.a., zgodnie z którym „zaświadczenie wydaje się, jeżeli urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa”;
- art. 217 par. 1 pkt 2 k.p.a., który stanowi, że „ zaświadczenie wydaje się, jeżeli osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego”.
W praktyce obie podstawy znajdują zastosowanie, co potwierdza orzecznictwo oraz praktyka poszczególnych organów administracji publicznej. Dla przykładu, o ile Agencja Nieruchomości Rolnych stała na stanowisku, że właściwą podstawę stanowi przepis art. 217 par. 2 pkt 1 k.p.a., o tyle WSA w Szczecinie w wyroku z 10 listopada 2016 r. (sygn. akt II SA/Sz 120/16) przyjął za słuszny drugi z przytoczonych przepisów. Skoro zaś poświadczenie oświadczenia stanowi zaświadczenie, to podlega ono opłacie skarbowej w wysokości 17 zł. I analiza stron internetowych poszczególnych urzędów gmin wskazuje, że wiele z nich faktycznie podziela to stanowisko. Spotkać można jednak gminy, które opłaty nie pobierają wcale bądź ustalają jej inną wysokość.
Jak ustalić właściwego wójta?
Wątpliwości budzić może także określenie organu właściwego do poświadczenia oświadczenia o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego. O ile bowiem nie budzi zastrzeżeń, że organem tym jest –zgodnie z art. 7 ust. 1 u.k.u.r. – wójt, burmistrz, prezydent miasta, o tyle zastanowić się można nad właściwością miejscową tegoż organu, jeżeli gospodarstwo rolne położone jest na obszarze więcej niż jednej gminy. Wskazać można w tym miejscu w szczególności następujące możliwości:
- właściwy w sprawie jest wyłącznie wójt położenia danej nieruchomości wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego,
- właściwy jest wójt miejsca zameldowania rolnika,
- właściwy jest wójt, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
Zgodnie z definicją zawartą w przepisie art. 2 u.k.u.r. gospodarstwem rolnym w rozumieniu kodeksu cywilnego jest takie, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej jest nie mniejsza niż 1 ha. Kodeks cywilny definiuje przy tym – w art. 553 – gospodarstwo rolne jako „grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego”. Gospodarstwo rolne może tym samym – w świetle definicji z k.c. – znajdować się na obszarze kilku gmin. Co więcej, poszczególne jego składniki (działki) nie muszą być powiązane terytorialnie.
Nie oznacza to jednak, że prowadzący gospodarstwo rolne może dowolnie wybrać wójta, który poświadczy jego oświadczenie obejmujące całość posiadanych przez niego gruntów rolnych. W wyborze tym nie pomagają przepisy k.p.a., bo nie zawierają uniwersalnej odpowiedzi na pytanie o właściwość miejscową wójta, ani też przepisy u.k.u.r. Odwołując się do k.p.a., należałoby się zastanowić w szczególności nad jego art. 21 par. 1 pkt 1, który wskazuje, że w sprawach dotyczących nieruchomości właściwość organu ustala się według miejsca jej położenia.
Działalność na terenie kilku gmin
Jeżeli zaś nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część gospodarstwa. Przepis ten znajduje tym samym zastosowanie w przypadku, gdy grunt rolny położony jest na obszarze jednej gminy (wtenczas właściwy jest wójt gminy, w której usytuowana jest nieruchomość) lub gdy nieruchomość wchodząca w jego skład wykracza terytorialnie poza obszar jednej gminy (wtenczas właściwy jest wójt gminy, na której obszarze znajduje się większa część nieruchomości). Inaczej kwestia ta wygląda w przypadku, gdy w skład gospodarstwa rolnego wchodzą nieruchomości położone w różnych gminach. W takiej sytuacji wójt nie jest w stanie poświadczyć oświadczenia z zachowaniem wymogów przepisu art. 218 par 1 k.p.a. Nakazuje on wydać zaświadczenie po potwierdzeniu faktów albo stanu prawnego na podstawie prowadzonej przez organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu. Oczywiste jest bowiem, że wójt nie dysponuje dowodami potwierdzającymi osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego na obszarze właściwości miejscowej innych organów. Tym samym nie jest w stanie poświadczyć, że dana osoba fizyczna pracuje w tym gospodarstwie oraz podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie (art. 6 ust. 2 pkt 1 u.k.u.r.). Przytoczyć można w tym miejscu stanowisko Agencji Nieruchomości Rolnych z 2004 r., uzgodnione z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w którym agencja wskazała, że o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego świadczą łącznie następujące przesłanki:
- rolnik pracuje w swoim gospodarstwie rolnym;
- osobiście składa oświadczenia woli w sprawach związanych z funkcjonowaniem gospodarstwa (np. zawiera umowy z dostawcami, odbiorcami, bankami, ubezpieczycielami);
- zamieszkuje na terenie gospodarstwa rolnego lub w innym miejscu umożliwiającym pracę w tym gospodarstwie w wymiarze i z częstotliwością odpowiednią do charakteru prowadzonej produkcji (np. przy produkcji zwierzęcej niezbędna jest praktycznie codzienna obecność prowadzącego gospodarstwo).
Tak więc gmina nie jest w stanie – w oparciu o posiadane ewidencje, rejestry i inne dane – potwierdzić jednoznacznie, że osoba powyższe przesłanki spełnia w odniesieniu do gruntów rolnych położonych w innej gminie, a także czy grunty położone w różnych częściach Polski stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą. Co więcej, wójt nie jest także uprawniony do występowania do innych wójtów celem ustalenia tych danych. Orzecznictwo sądów administracyjnych jednoznacznie bowiem wskazuje, że organ, wydając zaświadczenie, może oprzeć się wyłącznie na ewidencjach, rejestrach bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu (tak m.in. wyroki NSA w Warszawie z: 6 lipca 2017 r., sygn. akt I OSK 2593/15; 31 stycznia 2017 r., sygn. akt I OSK 2280/16, oraz z 25 maja 2017 r., sygn. akt I OSK 2826/16).
Wydaje się tym samym, że poświadczenia oświadczenia o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego osoby fizyczne powinny dokonywać w każdej gminie osobno – w odniesieniu wyłącznie do nieruchomości będącej składnikiem gospodarstwa znajdującej się w danej jednostce.
przykład 1
Kiedy opłata skarbowa
Jan Nowak wystąpił do burmistrza gminy X z wnioskiem o poświadczenie jego oświadczenia o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Burmistrz uznał, że dokument, o który wnioskuje rolnik, jest zaświadczeniem i w efekcie w trybie art. 261 k.p.a. wezwał mężczyznę do uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 17 zł i przedłożenia dowodu wpłaty. Po tym wydał stosowne zaświadczenie.
przykład 2
Włodarz musi mieć dostęp do rejestrów
Jan Nowak wystąpił do wójta gminy Y z wnioskiem o poświadczenie jego oświadczenia o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego, w którego skład wchodziły grunty rolne rozmieszczone w czterech różnych gminach. Wójt odmówił wydania żądanego zaświadczenia, uzasadniając, że może poświadczyć jedynie fakty wynikające z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu. Te zaś nie pozwalają mu zweryfikować prawidłowości oświadczenia Jana Nowak co do prowadzenia przez gospodarstwa rolnego w innych gminach niż gmina Y.
Akty prawne:
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1257 ze zm.).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).
Ustawa z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1405).
Ustawa z 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1044 ze zm.).
