Ewentualność wyjazdów należy przewidzieć już w umowie stażowej. Jeśli tego nie dopełniono, za każdym razem wymagana jest zgoda starosty. Musi on też zaakceptować pracę w niedzielę lub święto
Staże dla osób bezrobotnych organizowane przez urzędy administracji rządowej cieszą się dość dużym zainteresowaniem. Z jednej bowiem strony jest to instrument, który umożliwia nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych przez wykonywanie zadań w miejscu pracy, a co za tym idzie – jest to okazja do zdobycia nie tylko doświadczenia zawodowego, ale przede wszystkim w przyszłości pracy. Z drugiej zaś strony staże dla bezrobotnych pozwalają pozyskać osoby do pracy bez konieczności nawiązywania z nimi stosunków pracy i ponoszenia kosztów związanych z wynagrodzeniami. Ponadto staże mogą być traktowane jako swego rodzaju test przydatności zawodowej i ułatwiać pracodawcy dobór kadry pracowniczej. Chociaż tu należy pamiętać, że ze względu na zasady naboru obowiązujące m.in. w służbie cywilnej czy samorządzie, stażysta spełniający nawet w najwyższym stopniu oczekiwania pracodawcy musi pozytywnie przejść przewidzianą przepisami procedurę naboru, aby po stażu pozostać w urzędzie.
Często urząd – organizator stażu staje przed dylematem, czy zgodnie z prawem może potraktować stażystę tak samo jak pracownika i wysłać go w podróż służbową.
Brak regulacji to nie brak możliwości
Podstawą prawną organizacji staży dla osób bezrobotnych jest ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z art. 53 ust. 4 ww. ustawy staż odbywa się na podstawie umowy zawartej przez starostę z pracodawcą, według programu określonego w umowie. Program ten powinien określać m.in. nazwę zawodu lub specjalności, której program dotyczy, zakres zadań wykonywanych przez bezrobotnego, rodzaj uzyskiwanych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych.
Z kolei rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych stanowi, że umowa ta powinna określać m.in. miejsce odbywania stażu oraz program stażu.
Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie regulują kwestii dopuszczalności delegowania stażysty poza stałe miejsce odbywania stażu, określone w umowie zawartej pomiędzy starostą oraz pracodawcą. Należy jednak uznać, że w sytuacji, gdy jedynym sposobem nabycia umiejętności określonych w programie stażu są wyjazdy poza miejscowość, w której stażysta zwykle świadczy pracę, delegowanie stażysty jest dopuszczalne. Są jednak pewne warunki. Pogląd taki wyraziło także Ministerstwo Gospodarki i Pracy (obecnie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej). [ramka]
Zgodnie z przedstawioną interpretacją ministerstwa możliwość delegowania stażysty poza stałe miejsce odbywania stażu powinna wynikać z umowy o odbywanie stażu. Jeżeli umowa dopuszcza taką możliwość, powinna także określać, czy i na jakich warunkach pracodawca jest zobowiązany do ponoszenia wydatków z tego tytułu. W przypadku braku w umowie takich regulacji – w związku z tym, że stażysta nie jest pracownikiem w rozumieniu ustawy z 26 czerwca 1974 r.– Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.) i nie mają do niego zastosowania przepisy kodeksu pracy dotyczące podróży służbowych – pracodawca nie jest zobowiązany do ponoszenia wydatków z tytułu podróży służbowych stażysty. W takiej sytuacji stażyście przysługuje prawo odmowy wyjazdu.
Z przedstawionego stanowiska MGiP wynika również, że w przypadku braku uregulowania w umowie dopuszczalności delegowania stażysty poza stałe miejsce wykonywania pracy, każde zlecenie przez pracodawcę (organizatora stażu) wykonywania zadań w ramach stażu poza stałym miejscem odbywania stażu wymaga zgody starosty. Przy czym uregulowanie to nie musi polegać na wpisaniu do umowy odpowiedniej klauzuli. Możliwość delegowania może wynikać z programu stażu (program ten określa zakres zadań wykonywanych przez stażystę). Wydaje się więc, że w przypadku gdy w programie stażu jako jedno z zadań realizowanych przez stażystę wskazano np. przygotowywanie i obsługę wydarzeń medialnych z udziałem ministra na terenie całego kraju, można uznać, iż umowa o organizację stażu dopuszcza możliwość delegowania osoby odbywającej staż poza stałe miejsce jego odbywania.
Warto pamiętać, że wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są diety i inne należności za czas podróży służbowej osoby niebędącej pracownikiem do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.
Czas pracy
Delegując stażystę do wykonywania zadań poza miejscowością, w której odbywa staż, należy pamiętać, że czas pracy bezrobotnego odbywającego staż nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a bezrobotnego będącego osobą niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – siedmiu godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Bezrobotny nie może odbywać stażu w niedziele i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej ani w godzinach nadliczbowych. Realizacja stażu w niedziele i święta, w porze nocnej lub w systemie pracy zmianowej może nastąpić wyłącznie za zgodą starosty, o ile charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy. Z kolei praca w godzinach nadliczbowych w przypadku stażysty jest zakazana bezwzględnie. Zakaz ten dotyczy także pracy w ramach podróży służbowej. Planując podróż służbową stażysty, należy także pamiętać, że osobie bezrobotnej odbywającej staż przysługuje prawo do okresów odpoczynku na zasadach przewidzianych dla pracowników.
©?
Pismo Departamentu Rynku Pracy z 7 kwietnia 2005 r., DRP-VIII-0212-322-2-SS/05
„(...) Do stażysty nie mają bezpośredniego zastosowania przepisy prawa pracy dotyczące delegacji służbowych, w tym kosztów delegacji i diet z tym związanych. Pracodawca powinien jednak zwrócić stażyście koszty wynikłe z konieczności wyjazdu. Nie może jednak z tego tytułu domagać się od starosty (urzędu pracy) refundacji wydatkowanych na ten cel środków, gdyż ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie przewiduje takiej możliwości. Jeśli w umowie o zorganizowanie stażu (programie stażu) strony nie przewidziały wcześniej konieczności wyjazdów poza stałe miejsce odbywania stażu, to wysłanie stażysty w delegację wymaga zgody starosty (urzędu pracy). (...) Gdy pracodawca odmawia pokrycia kosztów ewentualnego wyjazdu, wówczas stażysta ma prawo odmówić wyjazdu”.
Podstawa prawna
Art. 53 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2015 r. poz. 149 ze zm.).
Par. 5 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. nr 142, poz. 1160).
Art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
