Jak prawo reguluje zawód ratownika medycznego? Odpowiedzialność zawodowa, cywilna i karna

Jako przedstawiciele samodzielnego zawodu medycznego, ratownicy ponoszą też odpowiedzialność cywilną i karną za swoje działania lub zaniechania. Na jakich zasadach?

Ratownik medyczny w świetle przepisów

Zawód ratownika medycznego został uregulowany w polskim porządku prawnym w ustawie o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych. Określa ona zarówno zasady i warunki wykonywania pracy przez ratowników, kształcenia i doskonalenia zawodowego, a także zakres działania samorządu ratowników medycznych. Kim jest zatem ratownik medyczny w świetle przepisów?

Ratownikiem medycznym jest osoba, która ukończyła studia na kierunku ratownictwo medyczne lub medycyna ratunkowa, lub studia przygotowujące do wykonywania zawodu ratownika medycznego albo dwuletnią szkołę policealną i uzyskała tytuł ratownika medycznego, a ponadto posiada prawo do wykonywania zawodu. Dzięki takiemu przygotowaniu ratownik medyczny ma kwalifikacje do udzielania pomocy leczniczej, profilaktycznej i diagnostycznej, w szczególności w stanie zagrożenia życia lub zdrowia.

Zawód ratownika medycznego zaliczany jest do zawodów zaufania publicznego, a w trakcie wykonywania zadań korzysta z ochrony prawnej, która przysługuje funkcjonariuszom publicznym.

Samorząd ratowników i KIRM

Ratownicy medyczni są zobowiązani do przynależności do samorządu zawodowego, którego jednostką organizacyjną jest Krajowa Izba Ratowników Medycznych. Niezwykle ważny z punktu widzenia ratowników medycznych jest fakt, że samorząd zawodowy w wykonywaniu swoich obowiązków jest niezależny, a podlega on wyłącznie przepisom prawa. Minister właściwy ds. zdrowia sprawuje zaś nad nim jedynie nadzór.

Jednym z organów samorządu jest Krajowa Rada Ratowników Medycznych, której zadaniem jest m.in. uznawanie kwalifikacji zawodowych i nadawanie prawa do wykonywania zawodu. Wśród organów samorządu ratowników medycznych znajdują się ponadto:

• Krajowy Zjazd Ratowników Medycznych;
• Komisja Rewizyjna;
• Sąd Dyscyplinarny;
• Wyższy Sąd Dyscyplinarny;
• Rzecznik Dyscyplinarny.

Czy ratownik medyczny ponosi odpowiedzialność zawodową?

Zgodnie z art. 151 § 1 ustawy o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych ratownicy podlegają odpowiedzialności zawodowej. Dotyczy to zarówno ratowników, którzy mają prawo do wykonywania zawodu, jak i tych, którzy zgodnie z przepisami wykonują ten zawód tymczasowo i okazjonalnie na terytorium Polski.

Na czym polega odpowiedzialność zawodowa ratowników medycznych? Sprowadza się ona do ponoszenia konsekwencji za naruszenie zasad etyki zawodowej i przepisów związanych z wykonywaniem zawodu. Chodzi tutaj zatem o działania niezgodne z etyką, nieposzanowanie praw pacjenta, a także nieprzestrzeganie reguł wynikających z ustawy o zawodzie ratownika. Co ważne, postępowanie, które toczy się w przedmiocie odpowiedzialności zawodowe,j jest odrębnym względem postępowania karnego, które może, ale nie musi być wszczęte, a także dyscyplinarnego o ten sam czyn.

Skąd ratownik medyczny ma czerpać wiedzę o etyce zawodowej? Za ustanowienie jej zasad, a także dbanie o ich przestrzeganie odpowiada samorząd zawodowy ratowników medycznych. Szczegółowe wytyczne i reguły określone zostały zaś w Kodeksie Etyki Zawodowej Ratowników Medycznych ustanowionym przez Krajowy Zjazd Ratowników Medycznych.

Konsekwencje przewinienia zawodowego ratownika medycznego

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej ratownika medycznego obejmuje cztery etapy tj.:

• czynności sprawdzające, które mają zbadać wstępne okoliczności konieczne do wszczęcia dalszego postępowania;
• postępowanie wyjaśniające, które bada, czy popełniono czyn stanowiący przewinienie zawodowe;
• postępowanie przed sądem ratowników medycznych;
• postępowanie wykonawcze.

Główną zasadą postępowania jest zasada domniemania niewinności obwinionego, czyli ratownika medycznego, która zakłada, że nie można pociągnąć go do odpowiedzialności, dopóki przewinienie zawodowe nie zostanie mu udowodnione i stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu ratowników medycznych.

Jakie konsekwencje mogą zostać wyciągnięte wobec ratownika medycznego za przewinienie zawodowe? Zgodnie z art. 179 ustawy o zawodzie ratownika medycznego i samorządzie ratowników medycznych może być to:

• upomnienie;
• nagana;
• kara pieniężna;
• zakaz pełnienia funkcji kierowniczych na okres od roku do pięciu lat;
• ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat;
• zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat;
• pozbawienie prawa do wykonywania zawodu.

Ustawodawca zastrzegł jednak, że postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej ratowników medycznych nie można wszcząć w każdym czasie. Termin przedawnienia wynosi trzy lata od chwili popełnienia czynu.

Odpowiedzialność cywilna ratownika medycznego

Ratownik medyczny, podobnie jak przedstawiciele innych zawodów medycznych, może zostać pociągnięty nie tylko do odpowiedzialności zawodowej, ale też cywilnej. Nie została ona jednak uregulowana w sposób szczególny w stosunku do tej grupy, a zatem zasady odpowiedzialności cywilnej ratowników medycznych wynikają z przepisów zawartych kodeksie cywilnym.

Zgodnie z art. 415 k.c. ten, który ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia. Aby pociągnąć do odpowiedzialności cywilnej ratownika medycznego, konieczne jest wykazanie szkody, winy i związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a powstałą szkodą.

Odpowiedzialność karna ratownika medycznego

Podobnie wygląda kwestia odpowiedzialności karnej ratownika medycznego. Dochodzona jest ona na zasadach określonych w kodeksie karnym, zatem jej podstawą jest dopuszczenie się przez ratownika czynu zabronionego. Należy jedynie pamiętać, że z uwagi na powierzone mu zadania, niektóre popełnione przez ratownika medycznego przestępstwa mogą być zagrożone wyższą karą. Przykładem jest choćby przestępstwo narażenia człowieka na niebezpieczeństwo z art. 160 k.k. Podlega ono bowiem co do zasady karze pozbawienia wolności do trzech lat, zaś w razie, gdy na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, a taką może być w określonych sytuacjach ratownik medyczny – od trzech miesięcy do lat pięciu.

Trzeba też pamiętać, że ustawa o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych przewiduje odpowiedzialność karną za wykonywanie zadań ratownika medycznego bez uprawnień. Zgodnie z art. 205 ten, kto wykonuje zadania ratownika bez uprawnień, podlega karze grzywny, a gdy działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej albo wprowadza w błąd co do posiadania takiego uprawnienia – grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.