Nowe przepisy dotyczące monitoringu w szpitalach budzą kontrowersje

Przepisy dotyczące monitoringu w szpitalach obowiązują od trzech tygodni, ale nie słabną kontrowersje wokół ich stosowania. Wskazówki rzecznika praw pacjenta nie rozwiewają wielu wątpliwości.

Przewodnik „Monitoring wizyjny w podmiotach leczniczych” opracowany przez rzecznika praw pacjenta (RPP) ma służyć jednolitemu realizowaniu praw pacjenta we wszystkich placówkach medycznych. Niektóre z proponowanych rozwiązań przez RPP budzą obawy o to, jaki będzie rzeczywiście cel wykorzystania kamer.

Personel pod nadzorem

Jeden z problemów to płynna granica pomiędzy monitoringiem stosowanym w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi a obserwacją personelu i oceną jego pracy. Dominik Spałek z firmy Proste to RODO wskazuje, że zgodnie z nowymi przepisami, obowiązującymi od 6 września 2023 r., monitoring może być wprowadzony albo gdy jest to konieczne w procesie leczenia pacjentów, albo dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów lub jeżeli obie przesłanki są spełnione łącznie (o zmianach informowaliśmy jako jedni z pierwszych: „Kamery w szpitalu zapiszą przebieg operacji lub badania”, DGP nr 165/2023).

– Ma to swoje daleko idące konsekwencje natury praktycznej, albowiem chęć, a nawet konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracowników przebywających w pomieszczeniach, w których są udzielane świadczenia zdrowotne, nie może być podstawą dla zastosowania takiej formy obserwacji – uważa Spałek.

Ministerstwo Zdrowia również potwierdza w swoim stanowisku, że nowelizacja przewiduje konkretne przesłanki zastosowania monitoringu (konieczność w procesie leczenia pacjentów lub zapewnienie im bezpieczeństwa).

„Z tego względu decyzja o instalacji monitoringu powinna być poprzedzona skrupulatną analizą, co do konieczności wykorzystania tego rozwiązania. Nie będzie dowolności co do instalacji urządzeń służących do obserwacji pacjentów. Ocena, czy te przesłanki zostały spełnione, będzie mogła być przeprowadzona np. przez RPP” – czytamy w stanowisku resortu zdrowia.

Jednak opracowanie RPP nie jest już tak jednoznaczne. Pojawia się w nim kazus o pielęgniarce wykradającej relanium z oddziałowej apteczki i zażywającej je w toalecie. Mowa jest również o monitoringu pomieszczeń pod kątem absencji personelu i przeciwdziałaniu agresji względem medyków. Jakkolwiek nieobecny personel, pielęgniarka pod wpływem silnych leków czy przemoc wobec lekarza to niebezpieczne sytuacje, powstaje pytanie, co w takim przypadku będzie dominującym celem. I jak powinna być ustawiona kamera, żeby nie było wątpliwości co do intencji dyrektora szpitala.

Poprawa bezpieczeństwa

Obok kontrowersyjnych przykładów RPP podaje sytuacje zastosowania kamer, które rzeczywiście mogą poprawić bezpieczeństwo pacjenta. Warto tu wymienić chociażby upadki, które dotykają 2–4 proc. pacjentów, a w jednej trzeciej mogą skutkować powikłaniami. Kamera nie wyeliminuje tego ryzyka, ale wesprze pracę personelu i pozwoli wychwycić punkty krytyczne w organizacji oddziału.

RPP wskazuje w swoim opracowaniu na jeszcze jeden ważny aspekt działania monitoringu, który może znacznie poprawić bezpieczeństwo pacjenta. Kamery mogą być wykorzystane w miejscach, w których przygotowuje się leki dla pacjenta. To pozwoli ocenić, czy przygotowano właściwy lek i czy zrobiono to w zgodny z procedurami sposób. Zwłaszcza że takie przypadki trafiają do sądów. Taką sprawę rozstrzygał m.in. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie (wyrok z 17 sierpnia 2017 r., sygn. akt II C 1109/15). U pacjenta wystąpiły poważne powikłania po iniekcji domięśniowej leku. O odpowiedzialności określonych podmiotów decydowała odpowiedź na pytanie: czy problemy pacjenta wywołała silna reakcja organizmu na lek, czy nieprzestrzeganie przez pielęgniarkę zasad antyseptyki. Leżący na kozetce pacjent nie widział przygotowywania leku. Kamera rozwiałaby te wątpliwości bez trudu.

Ważnym aspektem jest również opieka nad dziećmi. Rodzice często są pomocni przy wykonywaniu przy dzieciach czynności higienicznych, ale i łagodzeniu napięcia związanego z hospitalizacją. Niestety zdarzają się również osoby nieprzestrzegające wobec dziecka zaleceń lekarskich, np. przez podawanie dziecku przeciwwskazanych produktów żywieniowych, dodatkowych leków czy zmienianie ustawień aparatury. Pod czujnym okiem kamery takie problemy łatwiej będzie wychwycić.

Ciężar decyzyjny

Dominik Spałek uważa, że uruchomienie systemu monitoringu wizyjnego w pomieszczeniach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne, może dla niektórych jednostek w praktyce okazać się o wiele trudniejszym procesem, niż mogłoby się to wydawać. Adam Sanocki, rzecznik prasowy Urzędu Ochrony Danych Osobowych, również dostrzega problemy.

– Każdy administrator wobec blankietowości przepisów i tak będzie odpowiedzialny za realizację zasady rozliczalności, przeprowadzenie analizy ryzyka czy też wykazanie dokonania oceny skutków dla ochrony danych – a więc realizację jego obowiązków i standardów wynikających z RODO – zaznacza rzecznik. Dodaje, że kwestia stosowania nowych technologii, w tym monitorowania osób, pozostaje niezmiennie przedmiotem zainteresowania organu nadzorczego, ale także powinna być przedmiotem pogłębionych analiz inspektorów ochrony danych, których zadaniem jest wspieranie administratorów.

Przygotowany przez RPP poradnik, choć w wielu sytuacjach pomocny, nie ma jednak charakteru wiążącego. W spornych sprawach, w miejsce dotychczasowych wątpliwości związanych z brakiem regulacji dla monitoringu w miejscach udzielania świadczeń, pojawią się nowe – związane z nadmierną ingerencją nie tylko w intymność pacjenta, lecz także personelu. ©℗